4. Газета “Савецкая Беларусь”: этапы станаўлення і развіцця.

1 лютага 1920 года ў Смаленску пачала выходзіць газета “Савецкая Беларусь” як орган Цэнтральнага камітэта Камуністычнай партыі Літвы і Беларусі. Заклікала ўмацоўваць савецкую ўладу, развіваць сацыяльную актыўнасць грамадзян у мірным будайніцтве. У стварэнні прынялі ўдзел: А. Чарвякоў, В. Кнорын, Ц. Гартны, М. Чарот і інш. Заклікала да мірнага будаўніцтва жыцця, аднак пасля разгрому палякаў. Друкавалася на беларускай мове. У першы год выдання шмат сіл аддаў на выданне Ц.Гартны: амальль у кожным № друкаваліся яго вершы, артыкулы, апавяданні.

Газета выхоувала у чытачоу патрыятычныя пачуццi i указвала на неабходнасць абароны рэспублики. Асаблiвае значэнне мела тая акалiчнасць, што газета друкавалася на беларускай мове. Тэты факт азначау пачатак культурнага нацыянальнага будаунiцтва у рэспублiцы. «Савецкая Беларусь» распрацоувала праблемы беларускай мовы i лггаратуры, навукi i адукацыi, нацыянальнага мастацтва. У першы год выдання мно-га творчых сiл уклау у яе Ц. Гартны. Амаль у кожньш: нумары Друкавалiся яго вершы, артыкулы, апавяданнi. Ён стварау вобраз новай эпохi, новага чалавека, якi iмкнецца да свабоднага жыцця. За такое жыццё патрэбна змагацца. Ц. Гартны пicay: Устаньце усе, ад края к краю, і пад вольны ідзіце сцягi вораг дзiкi натрае, мячом стукае у дзвярах.

Вобразнасць, эмацыянальнасць, рэвалюцыйны парыу у змесце газеты вызначалiся фактычна творамi Ц. Гартнага. Яго працу працягвалi маладыя таленавiтыя лiтаратары, якiя супрацоутча-лi у «Савецкай Беларусi». М. Чарот у сваiх вершах сцвярджау пе-рамогу беларускага народа над белапольскімi iнтэрвентам: Падняцца можна i за хмары, Але лятаць ня доуга вам... Ваяк чырвоны - пралетарый - Дастане куляю i тамi «Савецкая Беларусь» формай i зместам, аналiзам i абмеркаваннем нацыянальных праблем вабiла чытачоу. Газета наблiжала дзяржауныя задачы, важныя грамадскiя праблемы да кожнага чалавека i паказвала, што ад гэтага залежыць умацаванне савецкай улады i разгортванне гаспадарчага будауніцтва. У шэрагу беларускамоуных выданняу першае месца належыць «Савецкай Беларусi». Газета падкрэслiвала сутнасць дзяржаунага сацыялiстычнага ладу. Яна была органам вышэйшай прадстаунічай улады. У гэтым было яе адрозненне ад партыйнай прэсы, хаця, безумоуна, газета праводзiла у жыццё палiтыку партыi. «Савецкая Беларусь» выходаiла тры разы на тыдзень трехтысячным тыражом i

арыентавалася на вясковага чытача. Партыйная аргатзацыя рэспубліцi на той час была нешматлікай, а сяляне складалi больш за 80 %. I весцi дыялог з асноунай часткай насель-ніцтва, узровень адукацыi якой быу зусiм нiзкi, на простай роднай мове было зручна, карысна i палiтычна правильна. Дыскусіі аб ужываннi беларускай мовы ніхто не уздымау, хаця у газетах i часопicax друкавалiся артыкулы аб яе развіццi. Гэта лiчылася аб'ектыуным правам беларусау. Супярэчнасцi узнікнуць i прарастуць значка пазней, калi

беларусiзацыя дасягне значных поспехау i стане адным з эфектыуных фактарау адукацыi i культуры. Тады будзе вынесены прысуд нацыяналiзацыi - «нацыяналiзм».

А пакуль газета расказвала пра пераутварэннi на вёсцы, пра неабходнасць узбраення сельскагаспадарчай вытворчасцi тэхнiкай, тлумачыла, «што такое трактар». Рэдакцыя указвала партыйным i савецкім органам, што на сяле марудна перабудоуваецца стыль жыцця. «Чорная, ядавітая хмара навiсла над вёскай, - гаварылася у артыкуле „Б'ём у набат", - i агарнула усе яе жыццё. Самагон i п'янства у самых дзiкiх формах сталi бытам, пусцілi глыбокiя карэннi у сялянскае жыццё i пагражаюць не толькi здароую, дабра-быту вёскi, але i будучынт рабоча-сялянскай дзяржавы, пабудаванай з ташмi цяжкімi i такiмi вялiкiмi ахвярамi». Тэма культурнага жыцця вёскi стала у газеце пастаяннай. Да яе асвятлення прыцягвалiся мясцовыя органы улады i найперш камсамольскiя арганiзацыi, якiя павінны былi разгортваць палiтыка-масавую працу. Рэдакцыя змяшчала шмат матэрыялау культурна-асветннікага характару. Напрыклад, 3. Бядуля надрукавау вялiкi артыкул у некалькiх нумарах за 1922 г. «Рэлiгiя i сялянства у народнай творчасці». 3 29 кастрычніка да 1 лiстапада «Савецкая Беларусь» шырока асвятляла урачыстасці, прысвечаныя

гадавiне БДУ (рэпартаж «Трыумф» з урачыстага сходу 1 лiстапада). I усе больш газета засяроджвала увагу на вырашэннi эканамiчных праблем, ад якiх залежау дабрабыт людзей. Падводзячы вынiкi гаспадарчага года, «Савецкая Беларусь» паведамляла чытачам, што яны незадавальняючыя, паказваюць цяжкасцi развіцця савецкай эканомiкi

Жур-налiсты «Савецкай Беларусi» ставiлi перад сабой мэту паказаць рэальнае жыццё - складанае, супярэчлiвае, iншы раз трагiчнае, а разам з гэтым прапаноувалi новыя падыходы да жыцця, каб рэчаiснасць залежала не ад выпадковасцей, а больш ад волi, жа-дання i працы людзей. Так закладвалiся асновы беларускага друку, заснаванага на партыйнай прапагандзе i агiтацыi. Сэнс гэтай працы быу у тым, што, зыходзячы у сваей дзейнасцi з агульнасаюзных дакументау, друк прапаноувау насельнiцтву праграму будауніцтва сацыялiз-му у беларускiх умовах. Журнал1сты iмкнулiся да пераканаучасцi, доказнасцi, глыбокага публiцыстычнага даследавання актуальнай тэматыкi, заусёды ставiлi на першае месца штарэсы чытачоу i

таму запрашалi iх да шырокага удзелу у абмеркаваннi надзённых праблем. «Савецкая Беларусь» распрацоувала праграму пе-рабудовы вёскi на сацыялiстычных асновах.