14. Развіццё беларускай літаратурнай перыёдыкі ў 1920-я гады. Публіцыстычная дзейнасць часопіса “Узвышша”. Заснаванне газеты “ЛіМ”.

Унутраныя супярэчнасцi у «Маладняку», як вядома, прыво-дзiлi да выхаду з яго асобных празаiкау I паэтау. Да заканчэння 1926 г. перасталi лiчыць сябе маладыякоуцамi К. Крапiва, П. Глебка, К. Чорны, М. Лужанiн, Я. Пушча i iнш, якiя зая вiл, аб стварэнш новай пiсьменнiцкай аргатзацьп «Узвышша».

У статуце аргатзацьп было затсана, што «беларускае лiта-ратурна-мастацкае згуртаванне „Узвышша" мае на мэце развiц-цё беларускай лiтаратуры на падставе прынцыпау, якiя вызна-чаны у рэзалюцыi ЦК КП(б)Б ад 1 лiпеня 1925 г. „Аб палiтыцы партыi у галiне мастацкай лiгаратуры"». «Патрэбна такое мас-тацтва, якое б замяшла сабой рэлiгiю i якое б арганiзавала рытм жыцця на сацыялiстычных пачатках. Гэта мастацтва па-вiнна быць работнiцкiм i слянскiм па матэрыяле, культурным па спосабе апрацоукi i класава-пралетарсм па iдэйнасцi. Яго „форма" нацыянальная, „змест" - пралетарскi>, - гаварылася у праграме аб'яднання .

Узвышанцы лiчылi, што погляды маладнякоуцау i «адраджа-нiстау» (шсьменшкау старэйшага пакалення) не адпавядалi та-кiм эстэтычным прынцыпамi не маглi выканаць задач пралетар-скага мастацтва. Статут быу надрукаваны у першым ну мары часошса «Узвышша», якi пачау выходзщь у сакавшу 1927 г. як орган аднайменнай аргатзацыi. Прадоужыла справу згуртавання творчых сiл газета «Лiтара-тура i мастацтва» - орган Федэрацыi аб'яднанняу савецкiх пiсь-меншкау i Галоумастацтва БССР, першы нумар якой выйшау : 26 лютага 1932 г. Гэта важная з'ява у грамадскiм жыццi рэспуб-лкi . Факт выдання газеты сведчыу аб высокiм узроунi развiцця беларускай культуры: лiтаратуры, тэатра, выяуленчага мастац-тва i г. д. Палiграфiчная культура друку адбiлася i на выглядзе новай газеты. Яна выйшла фарматам А-2 на чатырох палосах, звярстана па тагачасных праiлах газетнага дызайну, змяшчала у кожным нумары малюнкi i фотаздымкi.

Галоунае - у газеты быу цiкавы змест. Рэдакцыя, у якую уваходзiлi А. Александровiч, В. Вольскi, I. Гурст, М. Лынь-коу, К. Чорны i iнш. Рэдкалегiя аналiзавала усе бакi дзейнасцi бел грамадства i высвятляла месца мастацтва у агульным працэсе савецкай рэчаiснасцi, адзначаючы, што яно аказвае усе болщы уплыу на насельнiцтва, на духоуны стан асобы. У газеце шмат месца адводзiлася аналiзу лiтаратурнага жыцця, крытычным артыкулам аб творчасцi асобных пiсьмен-шкау, разгляду новых творау. Такiм чынам развiвалася крыты-ка i самакрытыка. У першы час выхаду газеты перад рэдакцыяй была пастауле-на яшчэ адна важная задача - падрыхтаваць i правесщ I з'езд пiсьменнiкау Беларусi якi i адбыуся у чэрвенi 1934 г

15. Маладзёжны друк на Беларусі ў 1920--1930-я гады. Дзейнасць газет “Чырвоная змена”, “Малады араты”. Мясцовыя маладзёжныя выданні.

Заснаванне студэнцкага друку - з'ява асаблiвая. Не толькi тамy, што друк адлюстроувау жыццё найбольш адукаванай часткi беларускай моладзi. Газеты i часопісы вышэйшых навучальных гстаноу закладвалi падмурак фармiравання

важнейшых рыс нацыянальнай iнтэлiгенцыi савецкага часу.

У першыя гады пасля Грамадзянскай вайны актывiзавалася храца па аргашзацыi дзіцячага руху. У 1922 г. была створана усесаюзная тянерская арганізацыя, якая пачала выпускаць свае лазеты i часошсы. У Беларусi у 1921-1922 гг. пад

рэдакцыяй 3. Бядулi выдавауся дзіцячы часогас «Зоркi». Гэта была невяліка кніжка з каляровай вокладкай. У ей змяшчалiся творы для дзяцей. Я. Купала, М. Чарот, 3. Бядуля i іншыя найбольш часта друкавалiся у часопісе. У першым нумары прапанавау чытачам свае першыя лiтаратурныя вопыты Мiкалай Раманоускi - Кузьма Чорны: верш «К дзеткам» i апавяданне «Гузік». У 1923 г. газета «Звезда» выпускала дадатак «Юный строитель» - орган

Цэнтральнага бюро дзіцячых камуністычных труп iмя У. I. Леніна пры Белбюро ЦК РКСМ. Газета выходзша адзш раз на тыдзень i рассылалася бясплатна у пiянерскiя i камса-мольскія арганізацыi. Можна лiчыць, што вышэйназваныя дзiцячыя перыядычныя выданні падрыхтавалi аснову для стварэння часопіса «Беларускi пiянер» у студзні 1924 г. Перад рэдкалегiяй ставiлася задача маральна-палiтычнага

умацавання пiянерскага руху. «Для гэтага „Беларускi шянер" будзе друкаваць на сваiх старонках матэрыялы, якiя дапамогуць тянерам актыуна удзельнiчаць у барацьбе i працы, пазнаёмяць з лепшымi творамi пралетарскіх пісьменшкау, а таксама творчасцю юных піянерау», - гаварылася у звароце да чытачоу. Для тых, хто уступау у піянеры, часопiс уключау цшавыя матэрыялы аб тым, як

у гэтых арганiзацыях дзейнiчае мастацкая самадзейнасць, праходзяць літаратурныя вечары, пiянерскiя зборы, лінейкi, паходы. Гэта было новае цшавае жыццё, i яно прыцягвала да сябе дзяцей. Амаль у кожным нумары рэдкалегiя падкрэслiвала патрабаванне часу школьнага узросту павiнна абавязкова вучыцца. Часотс адводзiу свае старонкi для матэрыялау аб арганiзацыi шэфства, рабоце хатчытальняу,

сустрэчах з вядомыми людзьми у № 3 часопiса за 1925 г. змешчаны іцкавы фотаздымак - Я. Колас чытае вершы пiянерам. У Гомелi 6 чэрвеня 1924 г. пачала друкавацца газета «Искра Ильича». 3 часам яна стала папулярным дзіцячым выданнем. Калi першы нумар выйшау тыражом 2,5 тыс., трыццаць другi ужо быу надрукаваны у 8 тыс. экземплярау. Газета выходзiла да 1926 г. 3 1925 г. з'явiлася магчымасць выдаваць піянерскую яурэйскую газету. Гэта

быу «Юнгер піянер» («Юны піянер»), якi выходзiу як дадатак да партыйнай газеты «Векер» («Будзiльнiк»). Га-зета выпускалася на чатырох старонках адзш раз на тыдзень. У 1928 г. «Шянер векер» стау дадаткам да «Дэр Юнгер арбетэр», а у 1929 г. зноу была створана самастойная газета «Юнгер ленінец» («Юны ленінец») - орган ЦК ЛКСМБ. Яна выдавалася да 1938 г. Дзіцячы друк Беларусi быу першым звяном у сiстэме партыйна-савецкага друку. У наступныя перыяды гiсторыi пiянерскiя газеты i часошсы набудуць

устойлiвасць, масавасць, а журналiс-ты выпрацуюць асаблiвае майстэрства весцi штодзённы дыялог з самымi юнымi чытачамi. У патрыятычным, маральна-этычным выхаваннi пiянерскi друк меу несумненныя здабыткi.

Такiм чынам, да 1925 г. у Беларусi была створана разгалша-ваная сiстэма перыядычнага друку, якая адпавядала патрабаван-ням разнастайнага кола чытачоу. Яна абатралася таксама на марксiсцкую iдэалогiю i была зарыентавана на будаунiцтва сацы-ялiзму. Гэтай мэце падпарадкоувауся i

партыйна-савецкi друк. Свабоду слова вышэйшае кiраунiцтва здзяйсняла адзіным партыйным «правiльным курсам». Таму свабода журналiста знаходзiлася у

пазiцыi станоучых i крытычных адносiн толькi у плане паспяховага выканання задач партыi i урада. Для большай часткi журналiстау такое становiшча было асабiстым перакананнем, i таму змест перыядычнага друку супадау з

патрабаваннямi i інітарэсамi асноунай часткi чытачоу.

Газеты i часотсы поступова пачалi пераходзiць на беларус-кую мову. Гэта яшчэ больш наблiзiла усе дзяржауныя i грамадскiя інстытуты да чалавека; яшчэ глыбей у масы насельнiцтва пранiкалi iдэi, якiя маглi забяспечыць

матэрыяльны дабрабыт i Духоунае развiццё людзей. Да супрацоуніцтва у перыядычным друку запрашалiся усе, хто сацыялiстычную рэчаiснасць зрабiу сэнсам свайго жыцця. Перыядычны друк адкрыу крытцу нацыянальнага

мастацтва, праявiу творчыя здольнасцi новага пакалення стваральнiкау, чым паскорыу фармiраванне беларускай нацыі.

Камсамольска-маладзёжная прэса па змесце была адбiткам партыйна-савецкай, аднак падбор матэрыялау, iх афармленне, састау рэдакцый, стыль iх дзейнацi, склад няштатных аутарау былi iншымi. У газетах для моладзi было нямала iнфармацыйных заметак, невялiкiх паведамленняу, замалёвак, жартау, вершау 1 празаiчных творау маладых пiсьменнiкау - усе гэтыя матэрыялы заiккаулена успрымалiся юнымi чытачамi

Старонкi моладзi друкавалiся у многiх газетах: «Малады ара ты» у «Савецкай Беларусi», у Барысаускай газеце «Бедняк» -«Странiчка красной молодежi», магiлёуская «Соха i молот» друкавала старонку «Красная молодежь» i г. д. На IV з'ездзе КП(б)Б у лютым 1921 г. было прынята рашэнне аб заснаваннi рэспублiканскага камсамольскага выдання. А у го-нар адкрыцця 2-га Усебеларускага з'езда КСМБ 21 красавiка 1921 г. выйшау першы нумар газеты «Красная смена» - орган ЦК КСМБ. Асноуная задача камсамольскага органа друку была сфар-мулявана наступным чынам: «Сёння выходзiць першы нумар га зеты рабоча-сялянскай моладзi Беларусi „Красная смена". Нягле­дзячы на неспрыяльныя умовы, у якiх знаходзiцца савецкая рэс-публiка, нягледзячы на цяжкае гаспадарчае палажэнне нашай краiны, моладзь Беларусi мае свой орган. „Красная смена" будзе клiкаць моладзь да працы, на барацьбу за iдэалы камунiзму. У 1922 г. на анове сумеснай пастановы ЦК КП(б)Б i ЦК КСМБ была створана газета сялянскай моладзi «Юный пахарь». Назва га­зеты адлюстроувала мэты новага выдання: аб'яднаць моладзь вёскi для выканання задач сацыялiстычнага будаунiцтва. У газеце вяла-ся «Старонка сельскагаспадарчых ведау», пастаянна друкавалiся «Парады агранома»: «Як рыхтаваць поле пад пасеу?», «Як заха-ваць пасевы?», «Што такое паравая машына?», «Як працуе мала-щлка?» 1 г. д. Гэта была своеасабл1вая школа гаспадарчых ведау. Роля газеты «Юный пахарь» у прапагандзе новага быту вель-мi значная. Пад рубрыкам1 «Камсамол творыць новы быт», «Па вёсках за кнiгай» асвятлялася актыунае жыццё сельскай мола-дз1. Разам з гэтым выданне крытыкавала, высмеiвала розныя не-дахопы, забабоны, даказвала iх шкоднасць.

Праудзiвае, аутарытэтнае слова газеты падтрымлiвалi вядо-мыя пiсьменнiкi. Я. Купала надрукавау у «Маладым аратым» адзш з лепшых сва1х вершау ~ «Маладая Беларусь». У маладзёж-ных газетах выступалi Ц. Гартны, П. Трус, К. Крапiва, У. Ду-боука, М. Чарот 1 шш. Пад псеудашмам Сусед Вясёлы друкавау свае фельетоны i апавяданн1 К. Чорны: «Зарабатак», «Папоускi вялiкдзень», «Фэст» (1925).