13.5. Буолуохтаах хайаа´ын киэбин туттуу

Нуучча тылыгар киэ²ник туттуллар должен тыллаах холбуу кэпсиирэ тылбаа´ыттан саха тылыгар буолуохтаах хайаа´ын киэбэ тар±анна. Холобур: ыытыахтаах, ыытыллыахтаах, ыытыллыахтаахтар.

Буолуохтаах хайаа´ын киэбэ 1) суолтата олус бы´аччы, бирикээс курдук эрээри, ким о²ороро-тутара чуолкай биллибэт; 2) дуух-даах курдук маарынна´ар сµ´µ³х истэргэ ку´а±ан. Маннык халыып дьыала истиилигэр дьµ³рэ.

Буолуохтаах хайаа´ын киэбин сµрµн истиилгэ маннык халыыбынан солбуйуохха с³п.

• Толоруохха, толоруохха наада, толорор наада (бы´аччы этии);

• Толорор с³п, толоруон с³п, толоруохха с³п (сымнатан этии);

• Толоруохха с³п этэ, толоруохха да баара (сэ²ээрэн этии).

86 №. Аа±ы². Буолуохтаах хайаа´ын киэбэ хайдах и´иллэрин сыаналаа².

1. Урукку курдук ким эрэ этэрин, дьа´айарын кэтэ´эн олоруу уурайыахтаах. 2. Ол ту´угар туох сатабыл и²эриллиэхтээ±ий? 3. Эдэр ыалга элбэх дьиэ тутуллан и´иэхтээх дии саныыбын. 4. Нэ´илиэк инники сайдыытыгар улахан бол±омто кредитнэй кооперативка ууруллуохтаах. 5. Кулууппут быйыл ³р³мµ³ннэниэхтээх. 6. «Чурапчысельэнерго» тэрилтэтэ сырдатыы µлэтин ыытыахтаах. 7. Оччо±уна б³´µ³лэккэ Интернеккэ холбонуу тэнийиэхтээх.

Ту´ан: наада, тустаах, с³бµй, с³п, баара, этэ.

87 №. Буолуохтаах хайаа´ын киэбин кэлэр кэм халыыбынан солбуйан суруйу². Тиэкис ис хо´ооно, истиилэ уларыйда дуо?

1. Алдан ³рµс тас µ³´µгэр уста сылдьар платформа о²о´уллуохтаах. – о²о´уллуо±а. 2. Систиэмэ сµрµн турбата Чэриктэй-Дµпсµн гравийдаммыт суолун баты´ыахтаах. 3. Систиэмэ тутуутугар кутуллуохтаах гравий уонна кумах Алдан ³рµс биэрэгиттэн ылыллыахтаах. 4. Алдантан тахсар уу Мадьыгы сайылыкка о²о´уллуохтаах водохранилище±а кутуллуохтаах. 5. Ма²най утаа ол сиртэн ууну тµ³рт б³´µ³лэккэ та´ыллыахтаах. 6. Сайын турба тардан нэ´илиэнньэни хааччыйыллыахтаах. 7. Насоснай станция±а ууну ыраастыыр оборудованиелар та²ыллан туруоруллуохтаахтар. 8. Систиэмэ иккис уочарата киирдэ±инэ, ходу´а уонна мэччирэ² сирдэр нµ³лсµтµллµ³хтээхтэр.

13.6. Туохтуур кэпсиирэни туттуу

88 №. Нууччалыы тыл ситимин истиилгэ дьµ³рэлээн тылбаастаа².

Нууччалыы ситим	Туруору тылбаас (дьыала истиилэ)	Сүрүн истиил
Задавать вопрос	Боппуруос биэрэр	Ыйытар
Давать гарантию
Продолжается разговор
Идет выздоровление
Оказывать помощь
Идет подготовка специалистов
Распространяется инфекционное заболевание
Проявить интерес

89 №. Сµрµн истиилгэ дьыала истиилэ букку´ар миэстэтин ыйы². К³нн³р³н суруйу².

1. ¥лэ тµмµгµн та´аарыы са±аланна. 2. Уоту туттууга сэрэхтээх буолу². 3. Табаарга мэктиэ уонна дьиэтигэр диэри босхо тириэрдии олохтонор. 4. Элбэх хай±ал, махтал тыллара этилиннилэр. 5. Нэ´илиэнньэни перепистээ´и²²э бэлэмнэнии µлэтэ ыытыллар. 6. Сайын дойдубар бара сылдьар ба±а санаалаахпын. 7. Ыттар са²а т³р³³бµт кулуну сиэ´иннэрэ элбэх. 8. Сµ³´µ кы´ы²²ы а´ылыгын бэлэмнээ´ин тэтимнээхтик барар.