19.3. Си´илии миэстэтэ

123 №. Кэм си´илиитин кэпсиирэ иннигэр к³´³рµ². Хайата ордук с³бµн чуолкайдаа². Холобур: Сахалар хойут эт-хаан ³ттµнэн сайдаллар. – Сахалар эт-хаан ³ттµнэн хойут сайдаллар.

1. Ки´иэхэ тута бэриллэр информация ха´ан ба±арар дьайыыта ордук кµµстээх. 2. Ха´ан да±аны ата иччитин со±отохтуу хаалларбат. 3. Эргэ кулуупка ыллыыр буоллахпына, бастаан хайаан да испэр к³рд³´³р идэлээхпин. 4. Дьон тута ыалдьыттар кэлбиттэрин билэ охсон кулуупка му´уннулар. 5. Улаатан баран, а±абыттан ол айма±ым ту´унан ыйыталаспакка хаалбыппын хомойобун. 6. £т³рµнэн, ба±ар, куораппын к³рµ³ суо±ум эбитэ буолуо.

124 №. Буолуу си´илиитин кэпсиирэ аттыгар к³´³р³н этиини аа±ы².

1. Кыайан µрдµк µ³рэххэ µ³рэммэтэхпин кэмсинэбин. 2. Ол эрээри син биир олох сал±анан бара турда±а. 3. Поэт сатабыллаахтык айыл±аны тыыннаа±ымсытыы ньыматынан ки´и сырдык иэйиитин арыйарга дьулу´ар. 4. Бала´ыанньаны журналистарга си´илии правовой управление салайааччыта били´иннэрдэ. 5. Былырыын олус ардах тµ´ýн, µµнээйибит санаабыт курдук элбэхтик тахсыбата±а. 6. Ти´игин быспакка дьон-сэргэ бол±омтотун тардар ыстатыйалары бэчээттииллэр. 7. Тµ³рт ый µлэлээн баран, µргµччµ дириэктэринэн хаалбытым.

125 №. Этиигэ икки буолуу си´илиитэ турар миэстэтин толкуйдаа².

1. Туохтан санаата тµспµтµн то±о-хоро ытыы-ытыы кэпсээбитэ. 2. Уураа±ы бигэргэтии тµргэнник биир санаанан кыаллыбата. 3. Кини Тулуна олохтоохторун олус бэргэнник тылынан ойуулаан кэпсиирэ. 4. Сиргэ тµннµгэр тиийэ тимирэн эрэр дьиэ этэ. 5. Айымньылар о±олор саастарыгар с³п тµбэ´иннэрэн, 3, 4, 5 саастаахтарга араарыллан хомулуннулар. 6. Э´иги т³´³ кыалларынан ³йгµтµгэр оло²хо сирин-дойдутун ойуулаан, о²орон к³р³рг³ кы´аны².

126 №. Этиини бол±ойон аа±ы². Си´илии турар сирин уларытан, саа´ылаан аа±ы². Холобур: Ордук хайа тиэмэлэргэ с³бµлээн суруйа±ын? – Хайа тиэмэ±э ордук с³бµлээн суруйа±ын?

1. Су´аллык µ³скээбит бала´ыанньаны бы´аарыахха наада. 2. Би´иги санаабытыгар итинник иэ´и-кµµ´µ т³л³³´µн µчµгэйэ суох к³стµµ. 3. Коллегам а²ардас о±олонор дьиэ±э 1969 сылтан µлэлээбит. 4. Быйыл тэриллибитэ 80 сылын бэлиэтиир Ойуунускай аатынан саха академическай драмтеатра фестивальга кыттарга бэлэм. 5. Чахчы куорат историятыгар хаалан хаалар хамсаа´ын олоххо киирдэ. 6. Художниктар µлэлэрин ордук оло²хону ырытыыга киэ²ник ту´аныахха с³п. 7. Ордук кини мэтириэтигэр тырымнас харахтара ки´ини тардаллар.

19.4. Тема-рема

127 №. Этии инники турар тылынан сирдэтэн туох ту´унан чорботон этиллэрин толкуйдаа². Этии бэрээдэгин уларыттахха, этии сүрүн санаата уларыйар дуо? Бэрэбиэркэлээ².

Бол±ойу²! Этиигэ 2-3 ойо±ос чилиэн баар буолла±ына, тыл бэрээдэгиттэн к³р³н, ис хо´ооно (тема-рема) уларыйар.

Холобур: Куоракка а±абын кытта барсыахпын на´аа ба±арабын. – А±абын кытта куоракка барсыахпын на´аа ба±арабын.

1. Соторутаа±ыта Саха сиригэр мамонт ³лµгэ к³´µннэ. 2. Эдэр ыал Тылгыныга 1998 с. к³´³н кэлэллэр. 3. Барыта хас о±о Саха сириттэн Чечня±а сулууспалаата. 4. Суолу тутар республикатаа±ы дирекция отчуота буолла. 5. «Олорор дьиэ» программанан эдэр ыал дьиэ ыллылар. 6. «Северный Вилюй» диэн волейбол кµрэ±э 10 сыл устата ыытыллар. 7. Сэттэ саа´ыгар дьоно ³лбµтэ.

1. Би´иги кинини кытта кэпсэтиибитин бµгµн били´иннэрэбит. 2. Кэпсээнин Мария Егоровна са±алаабыта. 3. Пробирка±а о±ону буо´атыы ту´унан суруйбуттар. 4. 1980 с. би´иги республикабытыгар аан бастаан I Бµтµн Союзтаа±ы варган сµдµ суолталаах конференцията буолан ааспыта. 5. Билигин ки´иэхэ биир сµрµн уорганынан бµ³р буолар. 6. Тыа ха´аайыстыбатын уонна республика Госкомспордун учредительнай дуогабардарынан 2003 сыл алтынньытыттан «Урожай» тµмсµµ кµµрээннээхтик µлэлиир.