3. Рэлігія і культура Беларусі ў 6 – 13 ст.

907 г воіны Полацка удзельнічалі у паходзе на Візантыю, дзе маглі пазнаеміцца з хрысціянствам. 988 уладзімір Святаслававіч прыняў хрысціянства. Першы прыклад манаства – Рагнеда (Анастасія). 992 у полацку заснавана епархія, 1005 – у Тураве. Доўгі час (9 – 13 ст) язычніцтва і хрысціянства існавалі разам.

11 ст на Полацкай зямлі пачала асвоўвацца кірылічная азбука (складзена 863): Барысавы камяні у рэчышчы Заходняй Двіны, Рагвалодаў камень каля Оршы, драўляны грэбень з Брэста, берасцяныя граматы з Віцебска і Мсціслаўля. Летапісанне: пач 13 ст “Аповесць мінулых гадоў” манах Нестр, самая рання рукапісная кніга – 11 ст “Тураўскае евангелле”.

Ефрасіня Полацкая (1104 або 1110 – 1167 або 1173), Кірыла Тураўскі (каля 1130 – каля 1182).

1050е Сафійскі сабор у Полацку, Спаса-Праабражэнская царква (12 ст), Каложская царква у Гродна (12ст) – збаны галаснікі, Камянецкая вежа 13 ст.

1116 крыж Ефрасіні Полацкай.

4.ВКЛ 13-16ст

На рубяжы XII –XIII cт. Жэмайцкiя землi стварылi канфедэрацыю лiтоускiх зямель. Сярод лiтоускiх князеу вылучауся Мiндоуг. Заснавальнік ВКЛ. Пасля свары са сваiмi князямi ен збег у Ноугарад. там прызналi яго князем. Затым ен заваеувае Лiтву i Чорную Русь. Таму ен у дыпламатычных мэтах становiцца католiкам у 1250 г. i, узначалiушы войска, у 1262 г. ен разбiвае крыжакоу. Але балцкiя князi былi незадаволены Мiндоугам. Яны падрыхтавалi змову i забiлi князя з 2-мя сынамi-немаулятамi. (1262) яго старэйшы сын Войшал уцек у Пiнск, прыняу хрысцiянства i жыу у манастыры. Але, атрымаушы звесткi аб смерцi Тауцiвiла, ен збiрае вакол сябе хрысцiянскiя масы, пакiдае манастыр, абвяшчае сябе вялiкiм князем у Ноугарадзе (1264). Пачынаецца помста за бацьку. Кiравау ен па 1267 г. У гады княжання Гедымiна сталiца ВКЛ была перанесена у Вiльню (1340). Беларускiя землi уключалiся у склад ВКЛ у асноуным мiрнымi сродкамi: дабраахвотна (Полацк, Менск); у вынiку дагаворау (Берасцейскiя землi); праз шлюбы (Вiцебшчына); войны (Пiнскае княства). Пасля смерцi Гедымiна да улады прыйшоу Яунут. У 1345 г. яго змяняе Альгерд. Яму дапамагау брат Кейстут. Практычна княства было падзелена на 2 часткi. Ад 2-х щлюбау засталося 12 сыноу i 9 дачок. Мiж сынамi 2-х лiнiй Альгердавiчау пачалася барацьба яшчэ пры жыццi бацькi. Пасаду Вялiкага князя ВКЛ заняу Ягайла – старэйшы сын ад 2-га шлюбу. 1352 у Польшчы памiрае кароль, якi не меу нашчадкау, а меу 2 дачкi: Марыю i Ядзвiгу, але Марыя была жонкай маркграфа Брандэбургскага у 1384 г. Ядзвiга i Ягайла ажанiлiся. У 1385 г. у Крэве адбылося пагадненне мiж Ягайлам i польскiмi феадаламi, якое назвалася Крэускай унiяй.:Ягайла абяцау прыняць каталiцкую веру разам з падданымi, даваць грошы на патрэбы Польшчы, дапамагчы атрымаць паудневыя тэрыторыi, далучаць ВКЛ да Польшчы. Польшча абяцала ВКЛ дапамагчы у барацьбе з крыжакамi. Унiя выклiкала супрацiуленне, якое узначалiу Андрэй Полацкi i Вiтаут. У вынiку Ягайла i польскiя феадалы адмовiлiся ад задумы пагаднення. У 1392 г. Вiтаут быу прызнаны Вялiкiм князем. Згодна Востраускаму пагадненню (1392) палякам было забаронена набываць землi i сялiцца у ВКЛ. У сваю чаргу Вiтаут абяцау выступiць сумесна з Польшчай супраць знешнiх ворагау. У 1413 г. на Сойме быу прыняты Гарадзельскi прывiлей; Толькi католiкi карытсалiся рознымi прывiлеямi;праваслауная знаць пазбаулялася пасад; Вялiкi князi выбiрауся са згоды польскiх паноу, а польскi кароль – са згоды лiтоускiх паноу.

Пасля смерцi Вiтаута Вялiкiм князем стау 1430 г. Свiдрыгайла, малодшы брат Ягайлы. Ен выступiу супраць вымушанай прааольска-каталiцкай палiтыкi Вiтаута. Ен iмкнууся стварыць лiтоуска-рускую дзяржаву з апорай на праваслауе.