Sinxron mashinalarning yuklama burchagini o’lchash.

Sinxron mashinalarning yuklama burchagi ( ) deb yuklamasiz ishlash EYuK E₁₀ (yoki q ko`ndalang o`q yo‘nalishi bo`yicha)va tarmoq kuchlanishi U_tvektorlari orasidagi burchakka aytiladi (10.2-rasm.). Bu burchakning qiymatini o‘lchash uchun burchak o‘lchash mashinasi, o‘lchov chug‘ami, Xoll datchigi, mexanik uzgich yoki burchak holati datchiki ishlatilinishi mumkin.

10.2-rasm. Ayon qutbli sinxron generatorning vektor diagrammasi

Burchak o‘lchash mashinasio‘zidan, geometrik o‘lchovlari sinalayotgan mashinanikiga o‘xshaydigan, yuklamasiz rejimda ishlayotgan sinxron generatorni tashkil etadi. Ikkala mashina bir biriga shunday qotiriladiki, ularning geometrik o‘qlari bir biriga mos tushishi uchun ulovchi muftada kerakli konfiguratsiyali teshiklar qilingan.

Burchak o‘lchovchi mashinaning yakori aylanganda paydo bo‘lgan EYuK sinalayotgan mashina yuklamasiz ishlash EYuK vektoriga fazoda mos bo‘ladi. Shunday qilib, burchak o‘lchash mashinasi sinxron mashinaning ko`ndalang o‘qi datchigi hisoblanadi

Tarmoqning chiziqli kuchlanishi hamda burchak o‘lchov mashinasininq chiziqli EYuKsi fazometrga beriladi, bu orqali yuklama burchagi qiymati aniqlanadi. Ba’zi holatlarda fazometrning analog kirish kuchlanishi bilan tarmoqning chiziqli kuchlanishini kelishtirish uchun muvofiqlashtiruvchi transformatorlardan foydalanish kerak. Bu holda transformatorlar ulanish guruhi nolinchi bo‘lishi shart.

O‘lchov chulg‘ami yakor pazlariga paz ponalari tagiga joylashtiriladi. U diametral qadamli ingichka simdan tayorlanadi, uning o‘qi sinalayotgan sinxron mashinaning biron bir yakor faza chulg‘am o‘qi bilan mos tushadi O‘tgan usuldagidek, yuklama burchagi fazometrorqali o‘lchanishi mumkin. O‘lchov chulg‘amidan faza kuchlanishi olinadi, to‘g‘ri natija olish uchun tarmoqning chiziqli kuchlanishi elektrik 30⁰ ga burilgan bo‘lishi kerak. Qayd etilgan burchakni muvofiqlashtiruvchi transformatorining birinchi yoki o‘n birinchi guruhi, yoki signal kechiktirish electron sxemalari orqali olish mumkin.

Xoll datchiki yakor magnit o‘tkazgich paketining o‘rtasidagi tishiga joylashtiriladi va uning chiqish signali o‘rnatilgan joyining magnit maydon induksiyasiga to‘g‘ri proporsional bo‘ladi, ya’ni uning eng yuqori signali do‘qi o‘tish oniga, signal nolligida esa – q o‘qiga to‘g‘ri keladi.

Mexanik uzgich valga qotirilgan disk yoki o‘tkazuvchan va o‘tkazmas (o‘tkazuvchan segmentlari o‘zaro elektrik ulangan) teng sonly almashib turadigan segmentlardan tashkil topgan silindrdir. Qo‘zg‘almas tarmoq manbayi bilan ulanish sirpanish kontakti orqali amalga oshiriladi. Har bir segment 360/2π ga teng (⁰ ) sektorni egallaydi, bu bilan segmentlarning (va diskni) fazodagi joylashuvi sinxron mashinaning simmetriya o‘qlariga mahkam bog‘lanadi (3.3, а-rasm).

Hozirgi paytda selsinlarni transformator ish rejimida, chastota usulida qollaniladigan taxometrlar va fotoelektr datchiklari sifatida ishlatish uchun kontaktli va kontaktsiz burchak holati datchiklari katta miqdorda ishlab chiqarilgan. O‘lchash mohiyati shundaki, burchak holati datchigi signali (impuls), sinalayotgan sinxron mashinaning nol yoki maksimum yuklamasiz ishlash EYuK ga to‘g‘ri keladi. Fazoda bu EYKning qiymati rotor joylashuviga mahkam bog‘langan (q o‘q yo‘nalishiga). Ikkinchi signal, oldingi holat kabi, tarmoq kuchlanishi U_t vektori haqida ma’lumot beradi. Sinov sxemasi 10.4- rasmdagi bilan deyarli farq qilmaydi.

27-mavzu. Valdagi mеxanik momеntni o’lchash.

O‘lchov usullari. Aylanuvchi momentni bevosita yoki bilvosita usul bilan aniqlash mumkin. Momentni bevosita o‘lchash quyidagi usullarda amalga oshiriladi: statik, yig‘indi momentni o‘lchash va dinamik.

Statik usul ishlatilganda momentomerlar yordamida moment rotor aylanish chastotasi turg‘un bo‘lgan xol uchun aniqlanadi. Har xil aylanish chastotasida mexanik moment qiymatlarini olib, statik mexanik xarakteristika olinadi. mexanik xarakteristikasi ish zonasidan tashqarida momentni aniqlashda motorning qattiq qizishi o‘z o‘rnida o‘lchov vaqtini oshishiga, issiqlik jarayoni turg‘un bo‘lmaganligi uchun nostabil qiymatlar olinishi, uzoq vaqt o‘lchashda esa chulg‘am izolyatsiyasining qizib ketishiga olib kelashi bu usulning kamchiligi hisoblanadi.

10.4-rasm. 4–qutbli SM yuklama burchagini o‘zgarmas tok tarmog‘idan ishlatilayotgan mexanik uzgich yordamida aniqlash (ISh – impuls shakllantirgich): a – elektr sxemasi; b – vaqt diagrammasi

Yig‘indi momentni hisoblash usuli motorning statoriga ta’sir etuvchi momentni o‘lchashga asoslangan, bu moment rotor momentiga ta’sir qiluvchi momentga sonli ravishda teng. Bu usul aylanish momentini nafaqat turg‘un ish rejimida, balki o‘tish jarayonida ham aniqlash imkonini beradi. Bu usulning asosiy kamcxiligi, sinalayotgan motorni o‘lchov mexanizmiga qotirish kerakligidir. motorlar texnologik o‘lchamlari farqi uni og‘irlik markazi o‘chov asbobining aylanish o‘qiga nisbatan surilishiga, bu o‘z o‘rnida o‘lchanayotgan qiymatning xatoliklariga olib keladi.

Dinamik usuli yuklamasiz ishlash rejimida ishga tushirilgan motorni tezlanishini o‘lchashga asoslanib aylanuvchi momentni aniqlaydi. Bu rejimda, harakat tenglamasi, mexanik isroflarni e’tiborga olmasak, quyidagi ko‘rnishda bo‘ladi:

, (10.8)

bu yerda J – motor rotorining inersiya momenti, N·m·c²; dω/dt – rotor tezlanishic^–2; M_эм – motor elektromagnit momenti, H·m.(10.8) formuladan ko‘rinib turibdiki, dinamik momentni har xil turdagi akselerometrlar (tezlanish datchiklari),

taxometrlar va burchak siljish datchiklari yordamida aniqlash mumkin.

Agar rotorning inersiya momenti aniq bo‘lsa, elektromagnit momentni aniqlash uchun faqatgina tezlanish qiymatini aniqlash kerak bo‘ladi. Ba’zi holatlarda bu usul bilan, elektromagnit vaqt doimiysi elektromexanik vaqt doimiysidan anchagina kam bo‘lganda statik mexanik xarakteristikani olish mumkin. Buning uchun rotorga qo‘shimcha махоvik massa ulanadi, amaliyotdan ko‘ringanidek, bu inersiya momenti motor rotorining inersiya momentidan 5÷7 marta katta bo‘lishi kerak. Bu usul motorni yuklamasiz ishlash rejimida ishga tushirishni nazarda tutadi, shunung uchun boshlang‘ich ishga tushirish momentini aniqlab bo‘lmaydi.

Bu kamchilikni yoqotish uchun, sinalayotgan motorni tarmoqqa ulashdan oldin teskari tomonga qandaydir tezlikda (nominaldan 10÷20%) aylantirib olish kerak. Keyin motor tarmoqqa ulanadi va u nol tezlikkacha tormozlanadi, keyin tezlashadi. Shunda, motor nol tezlik nuqtasini, nol bo‘lmagan tezlanish bilan o‘tadi bu boshlang‘ich ishga tushirish momentini (10.8) formula yordamida hisoblash imkonini beradi.

Elektromashinaviy tormozlar muvozanatlovchi moment o‘lchagichlarida (balans–mashinalarda) va elektromashinaviy moment o‘lchagichlarida qo‘llaniladi. Bu holatdagi momentni o‘lchash moment yig‘indisi usuli bilan amalga oshiriladi. Elektromashinaviy tormozning rotori sinalayotgan mashinaning rotori bilan bog‘langan, statori esa moment o‘lchagich uskunasining bir qismi bo‘lgan elektr mashinadir.

Biron bir tormozlash – teskari ulash, rekuperativ (qaytarishli) va dinamik tormozlash rejimlarida ishlovchi o‘zgarmas tok mashinasi kerakli xarakteristikalarga egadir. Tarmoq kuchlanishini rostlab, mashinaning mexanik xarakteristikasini o‘ziga parallel qilib katta yoki kichik tezliklar hududiga siljitish mumkun, yani yuklama momentini rostlash mumkin.

Sinov vaqtida kam quvvat iste’mol qilishi rekuperativ tormozlashning yutug‘idir.

Dinamik tormozlashda o‘zgarmas tok mashinasining yakori yuklama aktiv qarshilikka, qo‘zg‘atish cho‘g‘ami esa o‘zgarmas tok tarmog‘iga ulangan. Dinamik tormozlashda xarakteristikalarning egilishi, yuklama qarshiligi va qo‘zg‘atish tokiga bog‘liq (10.6, b- rasm).

Teskari ulanayotgan mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok mashinasi tarmoqqa shunday ulanadiki, hosil bo‘lgan elektromagnit moment rotor aylanish yo‘nalishiga teskari bo‘ladi. Bunda yakor tokini chegaralash uchun rezistordan foydalaniladi. Qo‘zg‘atish tokini o‘zgartirib, rotori qo‘zg‘almas mashina uchun mexanik xarakteristikalarni egilishini va moment qiymatini o‘zgartirish mumkin (10.6, d -rasm).

Dinamik momentlarni o‘lchash. Dinamik momentni aniqlash uchun, sinalayotgan motorni tezligi kovak rotorli asinxron motor bazasida tayyorlangan akselerometr yordamida amalga oshiriladi. Agar bunday motorning bitta chulg‘amini doimiy tok tarmog‘idan ta’minlasak, o‘zgarmas aylanish chastotasida ikkinchi chulg‘amda (generatorlovchi) EYK bo‘lmaydi. Agarda aylanish chastotasi n o‘zgarsa, unda generatorlovchi chulg‘amda qiymati sinalayotgan motor rotor tezlanishiga to‘g‘ri proporsional EYK paydo bo‘ladi. Ossillogramma tezlanishi dn/dt – n koordinatasida yozib olsak, motorning masshtabdagi dinamik mexanik xarakteristikaini beradi.

Dinamik momentni boshqa usulda, differensiyalovchi R – C zanjirdan foydalanib o‘lchasa ham bo‘ladi (10.7-rasm). Sinalayotgan motorni tezlik datchigi sifatida o‘zgarmas tok taxogeneratoridan ТГ foydalaniladi, uning chiqishdagi kuchlanishi sinalayotgan motorni aylanish chastotasiga to‘g‘ri proporsional bo‘ladi. Taxogenerator chiqishiga filtr, yakor chulg‘amidagi sekciyalar soni cheklangani uchun paydo bo‘luvchi kuchlanish pulsaciyalarini tekislash maqsadida qo‘yiladi. Filtrdan keyin kuchlanish differensiyalovchi zanjirga keladi, uning boshlang‘ich nol shartlaridagi aktiv qarshiligi sinalayotgan motor rotor tezlanishiga to‘g‘ri proporsional.

28-mavzu. Elеktr mashinalari va transformatorlar shovqini.

Elektr mashinalarining umumiy shovqinini quyidagi qismlarga ajratish mumkin.

Aerodinamik shovqin elektr mashinaning turli qismlari va mexanizmlarini (rotor, ventilyator, kollektor v.h.) aylanishi tufayli gazli sovitish vositasining harakati natijasida paydo boladi. Gazning girdobli harakati qanchalik kuchli bo‘lsa, shovqin darajasi shunchalik yuqori boladi. Aylanuvchi yuza sirtida aks ettirilgan uyurma gazlar keng doiradagi shovqinga sabab boladi, uning energiyasi butun eshitish diapazonida spektral ravishda taqsimlanadi.

Ventilyator shovqini asosan uning tezlik doirasiga bog‘liq. Shunday qilib, tezlik doirasi 60 m/s dan yuqori elektr mashinalar uchun umumiy shovqin darajasi ko‘p hollarda faqat ventilyator aerodinamik uyurmasi bilan aniqlanadi. Aerodinamik shovqin shuningdek ventilyator tomonidan siqilgan havo yoki gazning podshipnik qalqonlari va korpusning qovurg‘asi kabi v.b. to‘siqlarga duch kelishi bilan bo‘lgan ta’sirlarni ham o‘z ichiga oladi. Ushbu to‘siqlar ovoz to‘lqinlarining tarqatuvchilari bo‘lib qoladi. Ventilyatorning parraklari bir maromli qadamga ega bo‘lsa,sirena shovqin chastotasi quyidagicha (Hz):

f = z n (11.1)

bu yerda z - ventilyator parraklari soni: n –aylanish chastotasi, ayl/c.

Magnit shovqin stator va rotor majburiy tebranishlari va davriy xarakterga ega bolgan elektromagint kuchlarning o‘zgaruvchan harakati ta’siri ostida paydo boladi. Magnit shovqin, asosan, mashinaning havo bo‘shlig‘ining magnit induksiya kvadratiga mutanosib bo‘lgan radial kuchlarga bog‘liq. Magnit maydonning havo bo‘shlig‘idagi taqsimlanishining murakkabligi sababli, paydo bo‘lgan magnit shovqin keng qamrovli bo‘ladi.

Podshipnik shovqini podshipnik tebranvchi elementlar ishlab chiqarilgandagi yo‘l qo‘yilgan hatolik, nobalanslik va noaniqliklar bilan belgilanadi. Shovqin darajasi podshipnik diametri va val aylanish tezligi oshishi, magnit kuchining bir tomonlama tortishishi va rotorning o‘qidan ma’lum bir burchakga siljishi oqibatida oshadi. Podshipniklar nobalansligiga bog‘liq asosiy chastota shovqini rotor aylanish tezligidan oshmaydi, ya’ni eshitishning past diapazoniga to‘g‘ri keladi. Podshipnik ishlab chiqarishdagi noaniqliklar rotor tezligidan kattaroq chastotali shovqinga olib keladi va deformatsiyaga uchragan tebranuvchi jismlarning soni va ularning sirt defektlari, hamda podshipniklar boshqa qismlari defektlari soniga mutanosibdir.

Cho‘tkalarning shovqini ular kollektor va kontakt halqalar bo‘ylab sirpanganda paydo bo‘ladi va kollektor va kontakt halqa sifatiga, cho‘tkani silliqlanish holatiga, ularni kollektor va kontakt halqaga beradigan bosimiga bog‘liq. Cho‘tka shovqini tarkibida eng yaqqol tovushlar cho‘tkaning ostidagi kollektor plastinalarining davriy o‘tishidan kelib chiqadi (zarbaviy shovqin deb ataladi). Bu tovushlar chastotasi aylanish chastotasi va kollektor plastinalari soni bilan mutonosib, shuning uchun cho‘tkalar shovqini yuqori chastotali bo‘ladi.

Mexanik omillar ta’sirida paydo bo‘ladigan shovqin podshipniklar yoki mashina qoplamasi va katta maydon bo‘ylab poydevorga ichki qismlardagi tebranishlarning tarqalishi natijasida yuzaga keladi. Bu strukturaviy shovqin aerodinamik shovqinga aylanadi va atrof muhitga tarqaladi. Agar tebranishning sababi rotor muvozanatining yoqolganligi bo‘lsa, ko‘p hollarda shovqin past chastotali hisoblanadi, chunki 16 Hz eshitish qobilyatining pastki chegarasi 960 ayl/m aylanish tezligiga mos keladi.

Transformator shovqinlari asosan magnitostriktsiya (o‘zgaruvchan magnit maydoniga joylashtirilgan ferromagnit jismning o‘lcham va ko‘rinishini o‘zgarishi) hodisasi bilan bog‘liq. Jadallashtiruvchi sovitish tizimli yirik transformatorlarga xos bo‘lgan boshqa shovqin manbalari, ventilyator va yog‘ nasoslarini o‘z ichiga oladi. Bundan tashqari shovqin chulg‘amlardagi elektrodinamik harakat va yuklama ostidagi kuchlanishni rostlovchi elektromexanik qurilmalar tomonidan paydo bo‘ladi. Transformatorlar shovqin darajasi elektromagnit yuklamalar va gabarit o‘lchamlar kattaligi bilan belgilanadi.

Magnitostriksiya natijasida paydo bo‘ladigan shovqinning asosiy sababi magnit o‘zak tebranishidir u induksiya, elektrotexnik po‘lat parametrlarni strukturasi va fizikasiga bog‘liq. Vibratsiya yog‘ va magnit o‘tkazgichning ustunlari orqali to‘g‘ridan to‘g‘ri bakga uzatiladi. Magnit o‘zakdan bak devorigacha bo‘lgan masofa (moyda 100 Hz chastotasi uchun to‘lqin to‘liq uzunligi taxminan 12 m) to‘lqin uzunligiga nisbatan kichik bo‘lganligi sababli, bakning har bir qismi magnit o‘tkazgichning eng yaqin qismida tebranishlarni hosil qiladi deb taxmin qilishimiz mumkin.

Ba’zi hollarda boshqa shovqin manbalari ko‘p bo‘lishi mumkin. Umuman olganda, transformatorlarda magnit shovqinni asosiy shovqin deb aytish mumkin.

Magnit shovqin. Transformator magnit o‘zagi magnitostriksiya tufayli deformatsiyaga uchraydi. Agar uzaytirilgan magnit o‘zak list uzunliklari induksiya kvadratiga to‘g‘ri proporsional bo‘lsa, magnitostriksiya hosil qilgan tebranishlar tarmoq chastotasidan ikki marta katta bo‘lgan chastotani paydo qiladi. Lekin, aslida bu bog‘liqlik ko‘rsatilgandan farq qiladi, shuning uchun mexanik tebranish tegishlicha, chiqayotgan shovqin yuqori garmonikalarni o‘z ichiga oladi.

Magnitostriktsiyadan kelib chiqadigan nisbiy miqdoriy cho‘zilishni aniqlash uchun hozirgi vaqtta issiq va sovuq jo‘valanganpo‘lat uchun yetarli ma’lumotlar mavjud. Issiq juvalangan po‘lat plastinalari tarkibida kremniyni ko‘paytirish bilan magnitostriksiya hodisasini deyarli butunlay bartaraf etish mumkin. Misol uchun, 6% kremniy bo‘lgan po‘latda magnitostriksiya deyarli kuzatilmaydi. Biroq, bunday po‘latdan past mexanik xususiyatlarga ega bo‘lganligi uchun transformatorlarda deyarli foydalanilmaydi.

Bir xil induksiyali sovuq jo‘valangan transformator po‘latining nisbiy uzayishi nisbatan kamroq bo‘ladi. Lekin so‘vuq holda jo‘valangan listlardan tayorlangan magnit o‘zakda induksiya kuchliroq bo‘lgani uchun issiq jo‘valanganniki bilan uzayishlari deyarli bir hil bo‘ladi. Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, 1,55 Tl induksiyali sovuq holda jo‘valangan po‘latning shovqin darajasi, induksiyasi 1,35 Tl issiq holda jo‘valanganniki bilan teng shovqin chiqaradi. Sovuq holda jo‘valangan po‘latdan yasalgan transformatorda induksiyaning 1,55 dan 1,65 Тl gacha oshishi, transformatorning shovqin darajasini 8 dB ga oshiradi.

Transformatorlarning magnit o‘zagi magnitostriksiya paydo qilgan to‘lqin va har-hil garmonikalar bilan rezonansga tushib qolishi mumkin. Transformatorning magnit o‘zagi yoki boshqa qismlari ko‘rsatilgan garmonikalar bilan rezonansga tushib qolsa, tarmoq chastotasiga ikki baravar karrali rezonans chastotalarini o‘z ichiga oladigan transformator shovqin spektrida keng qamrovli shovqin darajasi hosil bo‘ladi.

Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, magnitlovchi egrilikning nochiziqli qismi o‘tganida va magnitostriksiya ta’sirida to‘lqinlar ko‘p garmonakalardan iborat bo‘lganda, induksiyaning eng katta qiymatlarida transformator magnit o‘zagi garmonik tebranishlari yuqori darajada ko‘rinadi.

Transformator shovqinining muhim komponenti magnit o‘zakning ko‘ndalang o‘qidagi plastinkalar vibratsiyalari bilan hosil bo‘ladi. Vibratsiyalar magnit o‘zakni tashkil etadigan plastinkalarning uzunligi, qalinligi va paketli cho‘zilish koeffisienti qiymatlari o‘rtasidagi farqlar bo‘lib induksiyaning qiymatini tirqishlar o‘zgarishini deb o‘zgartiradi. Ushbu farqlar magnit oqimlarni bir qatlamdan ikkinchisiga o‘tishidagi vaqt qiymatini o‘zgartiradi, shuning uchun plastinkalarda vibratsiya paydo bo‘ladi. Oqim vaqt bo‘yicha o‘zgaradi va shuning uchun magnit o‘zakning to‘yinganlik darajasiga ham o‘zgaradi. Bu sabablar bir vaqtning o‘zida magnitizatsiya egri chayqalishiga olib keladi va natijada magnitostrikatsiya natijasida yuqori garmoniklar va shovqinning tarkibida o‘sish kuzatiladi.

29-mavzu. Transformator moyini sinash turlari.

Transformator moyining holati hajmiga qarab uch turga bo‘linadigan sinash natijalari bilan baholanadi:

elektr mustahkamlik uchun sinov, shu jumladan teshilish kuchlanishini aniqlash, suv borligini sifatli aniqlash, mexanik aralashmalarning tarkibiga qarab aniqlash;

yuqorida aytib o‘tilganlarga qo‘shimcha ravishda, kislota sonini, suvda eruvchan kislotalarning tarkibini, chaqnash temperaturasi va moy rangini aniqlashni o‘z ichiga olgan qisqartirilgan tahlil;

dielektrik isroflarning burchak tangensi (tgδ), natriy namunasi, oksidlanishga qarshi barqarorlik, namlik miqdori va mexanik aralashmalarning aniqlanishi bilan bir qatorda, to‘liq tahlil doirasidagi sinovlar, shu jumladan qisqartirilgan tahlillar sirasiga kiruvchi barcha sinovlar.

Teshilish kuchlanishi moyning asosiy elektr izolyasion xarakteristikasi hisoblanadi. Amaliyot shuni ko‘rsatadiki, moyning teshilish kuchlanishini aniqlashdagi natijalar tarqoqligi, asosan mexanik aralashmalarning mavjudligi, ya’ni – transformator moyida osilib turgan yoki cho‘kma shaklida cho‘kindi moddalarning borligiga bog‘liq. Aralashmalar bo‘yoqlar, laklar va qattiq izolyasiyaning buzilishi natijasida hosil bo‘ladi va tgδ qiymatini oshiradi.

Chaqnash temperaturasi – yopiq idishda isitilganda hosil bo‘lgan moy bug‘i havo bilan aralashib unga olov yoqqanda chaqnash yuzaga keladigan temperaturadir. Transformatorlarning normal ishlashi davomida moyning engil fraksiyalarini bug‘lanishiga qarab portlash temperaturasi asta-sekin ortadi. Transformatorda nuqson paydo bo‘lganda, moyning portlash temperaturasi, nuqson paydo bo‘lgan joyida gazlarning tarqalishi natijasida keskin pasayadi. Chaqnash temperaturasining oldingi tekshiruvga nisbatan 5°C dan ortiq pasayishi kamchilik borligini ko‘rsatadi va bu holatda ushbu pasayishning sababini aniqlash uchun transformatorni kompleks tekshirish ishlarni olib borish zarur.

Moyning namlikmiqdorini sifatli aniqlash uchun moy 130°C darajagacha qizdiriladi. Namlikning mavjudligi, ko‘pikli yoki ko‘piksiz, kamida ikki marta chirsillagan ovoz eshitilishi bilan belgilanadi. Erigan suvning miqdoriy bahosi kalsiy gidridning u bilan o‘zaro ta’siriga asoslangan. SHuni ta’kidlash kerakki, namlik tarkibini aniqlash uchun gidrit – kalsiy usuli juda yaxshi qayta ishlab chiqiladigan natijalarga erishishga imkon bermaydi va bundan tashqari, tahlil qilish uchun juda ko‘p vaqt talab etiladi. Bu kamchiliklar suvni Fisher reaktivi bilan o‘zaro ta’siriga asoslangan, bu reaktivning aralashmasi orqali elektr tokini sinalayotgan moydan o‘tkazgan holda parchalanish orqali kulonometrik usul bilan bartaraf etiladi. Samarali qurituvchi Fisher reaktivi metanolda yod, oltingugurt dioksidi va piridini eritib olinadi.