Практикалық сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар

Курс: 1

Пән: Медициналық биофизика

Құрастырушылар кафедраның ПОҚ-ы

Алматы, 2012 ж.

Модуль отырысында талқыланды

Хаттама № ____________ 2012 ж.

Бекітілді

Модуль жетекшісі,проф.___Нурмағанбетова М.О.

Тақырыбы 1. Биофизиканың заманауи бағыттары және медико-биологиялық

зерттеулерді өңдеудің әдістері

Сабақтың мақсаты:

• биофизикаға өмір құбылыстары физикасы ретінде анықтама беру.

• негізгі аспектілерге, әсіресе жасушалардың молекулалық және химиялық құрамына;

• ақуыздардың функциональды кластарына түсінік беру

• медициналық ақпараттарды математикалық өңдеу әдістерін қарастыру

Оқытудың міндеті:

Ұйымдастыру кезеңі: 5-мин.

Студенттердің сабаққа қатысуын тексеріп, келмеген және дайындалмаған себептерін айқындап, жаңа сабаққа назар аударуын ұйымдастыру.

Құзыреттілікті қалыптастыру саны: білімділік, практикалық дағды, құқықтық дағды.

Сұрақтар:-45 мин.

1. Биофизиканың негізгі бөлімдері

2. Жасушаның молекулалық құрамы. Органикалық заттар.

3. Жасушаның химиялық құрамы. Неорганикалық заттар.

4. Ақуыздар, ақуыздардың функциональды кластары.

5. Медициналық ақпараттарды математикалық өңдеу

6. Тәжірибе нәтижелерін графиктік түрде көрсету әдісі.

Үзіліс -10 мин.

Оқыту және сабақ беру әдістері:

Құзыреттілікті қалыптастыру әдістері:

• Компьютерде сауалнама тапсыру (студент берілген тақырып бойынша минималды білімді және дағдыны тексеруге арналған теориялық сұрақтардан, негізгі анықтамалардан тұратын сауалнамаға жауап беруі тиіс).

• Ситуациялық есептерді шығару (студент сабақта типтік есептерді шығаруда нақты дағдыны алу үшін жеке берілген тапсырманы орындауы тиіс).

- аппаратпен жұмыс істеу; құралдармен жұмыс істеу кезінде техника қауіпсіздігін сақтау.

• оқулықпен жұмыс істеу

Студенттің өз бетімен жұмысы: -30 мин

Біліктілік, практикалық дағдыны қалыптастыру: есептерді шешу.

Үзіліс -10 мин.

Студенттердің оқытушымен бірігіп істейтін жұмысы - 5 мин.

Жұмыстың практикалық бөлігі аяқталғаннан соң оқытушы студенттердің практикалық жұмыстан алған нәтижелерін дұрыстығын тексереді. Содан кейін оқытушы тақырыпты студенттермен бірге талқылайды және оның практикалық қолданылуын сұрайды.

Өзін-өзі дамыту құзыреттілігін қалыптастыру:

Соңғы білім деңгейлерін бақылау -15 мин.

Оқытушы студенттердің практикалық жұмыс нәтижелерінің қорытындысын тексереді. Тақырыпты сараптай отырып бақылау сұрақтарын жүргізеді. Студенттер компьютерде сауалнама тапсырады. Оқытушы білім деңгейлерін үш параметр бойынша (ауызша сұрау, сауалнамалық тапсырмалар және арифметикалық орташа бағасын қояды) бағалайды.

Ұсынылатын әдебиет: негізгі және қосымша

Негізгі:

1. Ремизов А.Н., Максина А.Г., ПотапенкоА.Я. Медицинская и биологическая физика :учебник. – 9-е изд., стереотип. – М. : Дрофа, 2010 ж. – 558 б. : ил.

2.Ремизов А.Н., Максина А.Г., ПотапенкоА.Я. Сборник задач по медицинской и биологической физике : учеб. пособие – 4-е изд., стереотип. – М. : Дрофа, 2010 ж. – 189 б.

3.Антонов В.Ф. Физика и биофизика : учебник. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008. – 480 б.

4.Антонов В.Ф., Черныш А.М., Козлова Е.К., Коржуев А.В. Практикум : учебное пособие.– 3-е изд., перераб. и доп. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008 ж . – 336 б.

5.Самойлов В.О. Медицинская биофизика. СПб.: СпецЛит, 2007ж . –496 б

Қосымша:

1.Антонов В.Ф. Физика и биофизика : учебник. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008 ж. – 480 б.

2.Антонов В.Ф., Коржуев А.В. Физика и биофизика : курс лекций для студентов медицинских вузов : учебное пособие. – 3-е изд., перераб. и доп. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2007 ж. – 240 б.

3.Рубин А.Б. «Биофизика». изд.МГУ, 2006 ж.- 435 б.

4. В.А.Тиманюк, Е.Н.Животова. Биофизика. М., 2004 ж. – 703 б.

5.А.Н.Ремизов, А.Г.Максина, А.Я.Потапенко. Медицинская и биологическая физика, М."Высшая школа".2004ж– 560б

6. Оразақынов К.Б., «Физика және биофизика пәндеріне арналған оқу құралы», Алматы, 2011 ж. - 242 бет.

7. www. Sciencedirect.com.

8. www.thecochranelibrary.com.

9. www.springerlink.com.

10. www.webofknowledge.com.

11. http://dlib.eastview.com.

Бақылау сұрақтары:

1. Биофизиканың негізгі бөлімдерін атаңыз

2. Жасушаның молекулалық құрамы. Органикалық заттар.

3. Жасушаның химиялық құрамын ата. Бейорганикалық заттар.

4. Ақуыздар, ақуыздардың функциональды кластары.

5. Медициналық ақпараттарды математикалық өңдеу әдістері қандай?

Тақырыбы 2: Биологиялық мембрананың құрылымы мен функциясын оқытудың әдістері.

Сабақтың мақсаты:

Биологиялық мембрананың табиғатын түсіну. Олардың функциясы мен зерттеу әдістерін оқып үйрену. Берілген тақырып бойынша есеп шығару әдістемесін

меңгеру.

Оқытудың міндеті:

• медико - биологиялық зерттеулерде мембрана құрылымының физико-химиялық ерекшеліктерін, жұмыс жасау механизмін;

• берілген тақырыпқа байланысты есеп шығару

Ұйымдастыру кезеңі: 5-мин.

Студенттердің сабаққа қатысуын тексеріп, келмеген және дайындалмаған себептерін айқындап, жаңа сабаққа назар аударуын ұйымдастыру.

Құзыреттілікті қалыптастыру саны: білімділік, практикалық дағды.

Сұрақтар: - 45 мин.

• Биологиялық мембрана туралы жалпы түсінік.

• Мембрананы зерттеудің физико-химиялық әдістері.

• Биологиялық мембрананың құрылымы

• Мембраналық ақуыздар және олардың функциялары.

• Фазалық ауысулар

Үзіліс -10 мин.

Оқыту және сабақ беру әдістері:

1. Негізгі және бақылау сұрақтарды талқылау

2. Типтік және ситуациялық есептерді шығару

3. Тест тапсыру

Құзыреттілікті қалыптастыру әдістері:

• Компьютерде сауалнама тапсыру (студент берілген тақырып бойынша минималды білімді және дағдыны тексеруге арналған теориялық сұрақтардан, негізгі анықтамалардан тұратын сауалнамаға жауап беруі тиіс).

• Ситуациялық есептерді шығару (студент сабақта типтік есептерді шығаруда нақты дағдыны алу үшін жеке берілген тапсырманы орындауы тиіс).

• Тақырыпты талқылауда пікір алмасу

Студенттің өз бетімен жұмысы: -30 мин

1. Латериалды диффузия коэффициенті D=45 мм²/c, фосфолипидтің бір молекуласының алатын ауданы А=1,9 нм² – ға тең саркоплазматикалық ретикулуманың тұрғылықты өмірінің уақытын және мембрана липидтерінің бір қабатынан екінші қабатына секіру жиілігін есептеңіз?

2. Қалыңдығы d= 10 нм, меншікті электр сыйымдылығы С= 1,7мФ/м² тең мембрана липидтерінің диэлектрик өтімділігін есептеңіз?

3. Мембрананың сұйықкристалдан қаттыкристалл күйге өткен кезде гидрофобты қабатының сұйықкристалл күйіндегі қалыңдығы 3,9 нм, қаттыкристал күйіндегі қалыңдығы 4,7 нм –ге тең болғанда мембрананың электр сыйымдылығы қалай өзгереді?

4. Латериалды диффузия коэффициенті D=10 ^–12 м²/с – ға тең 2секунд ішінде ақуыз молекуласының орташа квадраттық ығысуын есептеңіз?

5. Мембрана фосфолипидтерінің сұйықкристалл күйден қаттыкристалл күйге фазалық ауысуында биқабат қалыңдығы өзгереді. Осындай фазалық ауысуда мембрананың электр сыйымдылығы және электр өрісінің кернеулігі өзгере алады ма?

Студенттердің оқытушымен бірігіп істейтін жұмысы: - 5 мин.

Жұмыстың практикалық бөлігі аяқталғаннан соң оқытушы студенттердің практикалық жұмыстан алған нәтижелерін дұрыстығын тексереді. Содан кейін оқытушы тақырыпты студенттермен бірге талқылайды. Биологиялық мембрананың түрлері мен функциясының қолданылуын сұрайды.

Соңғы білім деңгейлерін бақылау -15 мин.

Оқытушы студенттердің практикалық жұмыс нәтижелерінің қорытындысын тексереді. Тақырыпты сараптай отырып бақылау сұрақтарын жүргізеді. Студенттер компьютерде сауалнама тапсырады. Оқытушы білім деңгейлерін үш параметр бойынша (ауызша сұрау, сауалнамалық тапсырмалар және арифметикалық орташа бағасын қояды) бағалайды.

Ұсынылатын әдебиет: негізгі және қосымша

Негізгі:

1. Ремизов А.Н., Максина А.Г., ПотапенкоА.Я. Медицинская и биологическая физика :учебник. – 9-е изд., стереотип. – М. : Дрофа, 2010 ж. – 558 б. : ил.

2.Ремизов А.Н., Максина А.Г., ПотапенкоА.Я. Сборник задач по медицинской и биологической физике : учеб. пособие – 4-е изд., стереотип. – М. : Дрофа, 2010 ж. – 189 б.

3.Антонов В.Ф. Физика и биофизика : учебник. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008. – 480 б.

4.Антонов В.Ф., Черныш А.М., Козлова Е.К., Коржуев А.В. Практикум : учебное пособие.– 3-е изд., перераб. и доп. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008 ж . – 336 б.

5.Самойлов В.О. Медицинская биофизика. СПб.: СпецЛит, 2007ж . –496 б

Қосымша:

1.Антонов В.Ф. Физика и биофизика : учебник. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008 ж. – 480 б.

2.Антонов В.Ф., Коржуев А.В. Физика и биофизика : курс лекций для студентов медицинских вузов : учебное пособие. – 3-е изд., перераб. и доп. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2007 ж. – 240 б.

3.Рубин А.Б. «Биофизика». изд.МГУ, 2006 ж.- 435 б.

4. В.А.Тиманюк, Е.Н.Животова. Биофизика. М., 2004 ж. – 703 б.

5.А.Н.Ремизов, А.Г.Максина, А.Я.Потапенко. Медицинская и биологическая физика, М."Высшая школа".2004ж– 560б

6. Оразақынов К.Б., «Физика және биофизика пәндеріне арналған оқу құралы», Алматы, 2011 ж. - 242 бет.

7. www. Sciencedirect.com.

8. www.thecochranelibrary.com.

9. www.springerlink.com.

10. www.webofknowledge.com.

11. http://dlib.eastview.com.

Бақылау сұрақтары:

• Биологиялық мембрананың түрлері және олардың функциялары.

• Мембрананың химиялық құрамы

• Мембраналық липидтердің түрлері.

• Моноқабатты липидтердің қасиеттері..

• Биқабатты липидтердің құрылымы.

• Латеральды диффузия және трансмембраналы ауысулар.

• Мембраналық ақуыздар.

• Мембраналық ақуыздар және олардың функциялары.

• Липосомалар.

• Фик формуласына сараптамма жасаңыз

Сауалнамалық тапсырмалар

1. Биологиялық мембрананың негізгі құрылымы:

A. Жасушалы қабаттар.

B. Үш қабатты липидтер.

C. Төрт қабатты липидтер.

D.Жасуша.

E. Екі қабатты липидтер.

2. Жасушаның ең негізгі бөлімі:

A. Иондар.

B. Биологиялық сұйықтар.

C. Биологиялық мембраналар.

D.Молекулалар.

E. Химиялық мембраналар.

3. Мембрананы құрайтын липид молекулалары амфипатикалық қосынды болып келеді. Қызметі жағынан:

A.Гидрофильді (бастары), гидрофобты (құйрықша).

B. Ақуыздар, гидрофобты

C. Ақуыздар, гидрофильді.

D.Химиялықнейтраль. E. Полярлы емес.

4. Мембрананың биқабатты липидтері:

A. Полярлы емес және порлярлық құйрықшадан тұрады.

B. Көпқабатты фосфолипидтерден тұрады.

C. Холестериннен тұрады.

D.Зарядталған фотондардан тұрады. E. Полярлық бастан және полярлы емес құйрықшадан тұрады.

5. Биологиялық мембрананың қалыңдығы:

A. Миллиметр

Β.Нанометр

С. Дециметр

D. Сантиметр

E. Метр

6. Биологиялық мембрананың негізгі үш қызметі:

1. Механикалық.

2. Матрицалық.

3. Барьерлік.

4. Құрылымдық.

5. Толқындық.

7. Биологиялық мембрана құрамына енетіндер:

1. ДНК.

2. Ақуыздар.

3. Майлар

4. Фосфолипидтер.

5. АТФ.

8. Мембрана күйі мына түрде болады:

1. Сұйық кристалл .

2. Газ тәріздес.

3. Кристалл.

4. Сұйық.

5. Фазалық.

9. Мембрананың жазықтығында липидтер мен ақуыздардың ретсіз жылулық ауысуы:

A.Латералдық диффузия.

B. Флип-флоп.

C. Диффузиялық потенциал.

D. Қарапайым диффузия.

E. Жеңілдетілген диффузия.

10. Мембрананың липидтік қабатының тұтқырлығы:

A. Судың тұтқырлығымен шамалас.

B. Өсімдік майының тұтқырлығымен шамалас.

C. Адам қанының тұтқырлығымен шамалас.

D. Глицериннің тұтқырлығымен шамалас.

E. Ауаның тұтқырлығымен шамалас.

11. -бұл:

A. Мембрананың өтімділік коэффициенті.

B. Мембрананың тығыздық коэффициенті.

C. Мембрананың диффузиялық коэффициенті.

D. Мембрананың массалық концентрациясы.

E. Мембрананың тұтқырлық коэффициенті.

12. Ион типті потенциалдар:

A. Диффузиялық, мембраналық, фазалық.

B. Диффузиялық, мембраналық, потенциалдық.

C. Мембраналық, фазалық, белсенді.

D. Диффузиялық, мембраналық, тыныштық күй.

E. Мембраналық, фазалық, потенциалдық.

13. Энергия метаболизмінің шығындануымен өтетін мембранадағы заттың тасымалдануы:

A. Заттың белсенді емес тасымалдануы.

B. Заттың белсенді тасымалдануы. C. Заттың диффузиялық тасымалдануы. D. Заттың жеңілдетілген диффузиялық тасымалдануы. E. Заттың 2-ші белсенді тасымалдануы.

14. Липидтердің молекулалары биқабатта болған кезде қандай пішінге

келеді:

1. цилиндрлік;

2. конусты;

3. шар тәрізді

4. түзу сызықты

5. дөңгелек

15. Мембрананың липидті биқабатының өмір сүру уақыты ... тәуелді:

1. тек мембрана құрамына

2. тек сыртқы жағдайға

3. мембрана құрамына және сыртқы жағдайға

4. температура

5. конформациялық түзіліс

16. Биологиялық мембрананың сұйық – мозаикалық моделі:

A. билипидті қабат

B. аралақтары белоктық қабаттан тұратын биқабатты липидтер

C. жоғарғы және төменгі жақтары екі тұтас белоктық қабатпен қоршалған билипидтік қабат

D. белок және микрофиламенттерден тұратын билипидтік қабат

E. белок және көміртегінен тұратын липидтік қабат

17. Латеральдық диффузия дегеніміз:

A. молекулалардың бір қабаттан басқа қабатқа орын алмастыруы

B. молекулалардың биологиялық мембрана арқылы өтуі

С. молекулалардың бір мембраналық қабат бойымен орын алмастыруы

D. белоктық молекулалардың бір липидтік қабаттан басқа қабатқа өтуі

E. иондардың биқабаттық мембранадан өтуі

18. Молекуланың бір липидтік қабаттан басқа липидтік қабатқа өтуі:

1. «флип-флоп - өту»

2. жеңілденген диффузия

3. белсенді тасымал

4. латериалдық диффузия

5. белсенді емес тасымал

19. Молекуланың бір бағыттағы тұрғылықты өмірі уақытының формуласы:

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

20. t уақыт ішіндегі молекуланың орташа квадраттық ығысуының формуласы:

1. 

2. 

3. 

4. 

5. 

57. Липосома дегеніміз:

1. Гидрофобты және гидрофильді фазаның бөліну шекарасындағы мономолекулярлық қабат

2. Жазық биқабатты липидтік мембрана

3. Билипидті тұйықталған құрылым

4. Судың беткі қабатындағы ақуыздар мен липидтер қабаты

5. Мицелла

Тақырыбы 3. Электролит еместердің тасымалдануы. Белсенді және белсенді емес тасымалдану.

Сабақтың мақсаты:

Биологиялық мембрана арқылы заттың иондық тасымалын оқып үйрену. Белсенді және белсенді емес тасымалдану механизмін білу.Берілген тақырыпқа байланысты есептер әдістемесін меңгеру.

Оқытудың міндеті:

• Мембрана арқылы белсенді және белсенді емес тасымалданудың биофизикалық механизмі

• Берілген тақырыпқа есептер шығару

Ұйымдастыру кезеңі - 5 мин.

Студенттердің сабаққа қатысуын тексеріп, келмеген және дайындалмаған себептерін айқындап, жаңа сабаққа назар аударуын ұйымдастыру.

Құзыреттілікті қалыптастыру саны: білімділік, практикалық дағды.

Сұрақтар - 45 мин.

1. Белсенді емес тасымал.

2. Белсенді емес тасымалдың түрлері.

3. Фик теңдеуі

4. Мембрана арқылы жүретін иондық тасымал

5. Мембрана арқылы белсенді тасымал.

Үзіліс -10 мин.

Оқыту және сабақ беру әдістері:

4. Негізгі және бақылау сұрақтарды талқылау

5. Типтік және ситуациялық есептерді шығару

6. Тест тапсыру

Құзыреттілікті қалыптастыру әдістері:

• Компьютерде сауалнама тапсыру (студент берілген тақырып бойынша минималды білімді және дағдыны тексеруге арналған теориялық сұрақтардан, негізгі анықтамалардан тұратын сауалнамаға жауап беруі тиіс).

• Ситуациялық есептерді шығару (студент сабақта типтік есептерді шығаруда нақты дағдыны алу үшін жеке берілген тапсырманы орындауы тиіс).

• Тақырыпты талдауда пікір алмасу

Студенттің өз бетімен жұмысы: -30 мин

Есептер:

1. Егер мембрананың қалыңдығы , диффузия коэффициенті 0,2 см²/с, ал өтімділік коэффициенті Р=21см/с болғандағы заттың К таралу коэффициентін есептеңіз.

2. Мембрана арқылы өтетін заттың ағыны м²с болғандағы заттың өтімділік коэффициентін (Р) анықтаңыз. Жасуша ішіндегі заттың концентрациясы , ал сыртында-.

3. Қандай да бір жасушаның мембранасындағы зат молекуласының концентрациясының айырымы 45 ммоль/л, мембрана мен қоршаған орта арасындағы таралу коэффициенті К=30, диффузия коэффициенті , ағын тығыздығытең. Мембрананың қалыңдығын анықтаңыз.

Студенттердің оқытушымен бірігіп істейтін жұмысы: - 5 мин.

Жұмыстың практикалық бөлігі аяқталғаннан соң оқытушы студенттердің практикалық жұмыстан алған нәтижелерін дұрыстығын тексереді. Содан кейін оқытушы тақырыпты студенттермен бірге талқылайды. Белсенді емес түрлері мен функциясының қолданылуын сұрайды.

Соңғы білім деңгейлерін бақылау -15 мин.

Оқытушы студенттердің практикалық жұмыс нәтижелерінің қорытындысын тексереді. Тақырыпты сараптай отырып бақылау сұрақтарын жүргізеді. Студенттер компьютерде сауалнама тапсырады. Оқытушы білім деңгейлерін үш параметр бойынша (ауызша сұрау, сауалнамалық тапсырмалар және арифметикалық орташа бағасын қояды) бағалайды.

Ұсынылатын әдебиет: негізгі және қосымша

Негізгі:

1. Ремизов А.Н., Максина А.Г., ПотапенкоА.Я. Медицинская и биологическая физика :учебник. – 9-е изд., стереотип. – М. : Дрофа, 2010 ж. – 558 б. : ил.

2.Ремизов А.Н., Максина А.Г., ПотапенкоА.Я. Сборник задач по медицинской и биологической физике : учеб. пособие – 4-е изд., стереотип. – М. : Дрофа, 2010 ж. – 189 б.

3.Антонов В.Ф. Физика и биофизика : учебник. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008. – 480 б.

4.Антонов В.Ф., Черныш А.М., Козлова Е.К., Коржуев А.В. Практикум : учебное пособие.– 3-е изд., перераб. и доп. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008 ж . – 336 б.

5.Самойлов В.О. Медицинская биофизика. СПб.: СпецЛит, 2007ж . –496 б

Қосымша:

1.Антонов В.Ф. Физика и биофизика : учебник. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008 ж. – 480 б.

2.Антонов В.Ф., Коржуев А.В. Физика и биофизика : курс лекций для студентов медицинских вузов : учебное пособие. – 3-е изд., перераб. и доп. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2007 ж. – 240 б.

3.Рубин А.Б. «Биофизика». изд.МГУ, 2006 ж.- 435 б.

4. В.А.Тиманюк, Е.Н.Животова. Биофизика. М., 2004 ж. – 703 б.

5.А.Н.Ремизов, А.Г.Максина, А.Я.Потапенко. Медицинская и биологическая физика, М."Высшая школа".2004ж– 560б

6. Оразақынов К.Б., «Физика және биофизика пәндеріне арналған оқу құралы», Алматы, 2011 ж. - 242 бет.

7. www. Sciencedirect.com.

8. www.thecochranelibrary.com.

9. www.springerlink.com.

10. www.webofknowledge.com.

11. http://dlib.eastview.com.

Бақылау сұрақтары:

1. Тасымал түрлерін көрсетіңіз және олардың ерекшелігі

2. Арналарда иондық зат тасымалының механизмі қандай?

3. Белсенді емес және белсенді тасымал қалай жүреді?

Сауалнамалық тапсырмалар

1. Фик заңы бойынша қарапайым диффузияда тасымалданған заттың ағыны J:

1. R арақашыққа тура пропорционал;

2. R² арақашыққа кері пропорционал;

3. P гидростатикалық қысымға тәуелді;

4. Берілген заттың концентрация градиенті тура пропорционал

5. Тасымалданған иондардың зарядына тәуелді емес.

2. Егер диффузия стационар болса, онда концентрация градиенті:

1. артады

2. кемиді

3. тұрақты

4. нолге тең

5. оң болады

3. Стационар емес диффузияда заттың концентрациясы кез келген нүктеде:

1. тұрақты

2. нолге тең

3. уақытпен анықталады

4. координатамен анықталады

5. координата мен уақытпен анықталады

4. Мембрана арқылы иондардың тасымалдаушылардың қозғалысы мына процесті қамтамасыз етеді:

1. қарапайым диффузия

2. жеңілдетілген диффузия

3. электродифузия

4. каналдардағы иондық тасымал;

5. белсенді тасымалы

5. Жеңілдетілген диффузия қарапайым диффузиямен салыстырғанда былай жүреді:

1. қарама-қарсы жаққа;

2. тез;

3. ақырын;

4. сондай жылдамдықпен;

5. сондай жылдамдықпен, бірақ энергия аз жұмсалады.

1. Мембрана арқылы өтетін белсенді емес тасымалдың барлық түрлерін көрсетіңіз:

1. қарапайым диффузия, концентрация градиентіне қарсы.

2. Осмос, қысым градиентіне қарсы қозғалыс, фильтрация.

3. Қарапайым диффузия, саңылау арқылы тасымалдану және жеңілдетілген диффузия

4. Диффузия, осмос, фильтрация, электроосмос.

5. Белсенді тасымал, саңылау арқылы тасымалдану

7. Жасушалық мембрана арқылы жүретін оттегінің тасымалдануы мына заңға бағынады:

1. қарапайым диффузия;

2. жеңілдетілген диффузия;

3. электродиффузия;

4. каналдардағы иондық тасымалы;

5. индукцияланған иондық тасымал

8. Жасушалық мембрана арқылы жүретін электролиттер емес заттардың тасымалдануының қозғаушы күші болып табылады:

1. электрохимиялық градиент

2. концентрация градиенті

3. потенциал градиенті

4. осмотикалық градиент

5. рН градиенті

9. Диффузия құбылысы кімнің теңдеуімен сипатталады:

A. Борн

Β. Франк

С. Планк.

D. Фик.

E. Гольдман –Ходжкин

10. Концентрациясы басым бөліктен концентрациясы аз бөлікке өздігінен өту үрдісі:

A. Осмос.

Β. Сүзгілеу

С. Диффузия.

D. Белсенді тасымал

E. Электроосмос.

11. Концентрациясы жоғары алабтан аз концентрациялы алабқа өткенде концентрация градиентінің бағытына қарсы зат тасымалы:

1. Белсенді.

2. Қарсы әсер.

3. Белсенді емес.

4. Антипорт

5. Сүзгілеу.

12. Белсенді емес тасымалдың түрлері:

1. қарапайым диффузия, концентрация градиентіне қарсы.

2. осмос, қысым градиентіне қарсы қозғалыс, фильтрация.

3. жеңілдетілген диффузия, белсенді тасымал.

4. диффузия, осмос, фильтрация

5. белсенді емес тасымал

13.

Α. Фик теңдеуі

Β. Планк теңдеуі

С. Ньютон заңы

D. Ленц ережесі

E. Нернст теңдеуі.

14.

А. Фик теңдеуі

Β. Планк теңдеуі

С. Ньютон заңы

D. Нернст теңдеуі

E.Гольдман-Ходжкин –Катц теңдеуі

15. Диффузия нәтижесінде мына иондар өтімділігі жағынан жылдам өтеді:

A. K⁺

B. Na⁺

C. Cl^-

D. Ca

E. Zn

16.Мембранада иондарды өткізетін мембрана бөлігі:

1. арна.

2. липидтік қабат

3. билипидті қабат

4. синапс

5. ионофор

17. Мембранадағы иондар тасымалдаушылардың түрлері:

A. матрицалық

Β. қорғаныш

С. диффузиялық

D. қозғалмалы

Ε. қозғалмайтын

18. Тасымалдаушылар көмегімен жүретін мембранадағы қарапайым үрдіс:

1. Жеңілдетілген диффузия

2. Қарапайым диффузия

3. Алмасу диффузиясы.

4. Заттың белсенді тасымалы

5. Заттың белсенді емес тасымалы.

19. Фиктің диффузия құбылысына арналған теңдеуі:

A. .

B. .

C. .

D. E. .

20. Мембрана арқылы өтетін ағын немесе мембрана арқылы өтетін заттың белсенді емес тасымалындағы Фик заңы:

A. .

B. .

C.

D.. E. .

21. Егер жасуша ішінде зат тасымалданса, онда тасымал ... деп аталады:

1. эндоцитоз

2. экзоцитоз

3. жеңілдетілген

4. бірінші реттік белсенді

5. екінші реттік белсенді

22. Мембрана арқылы тек жеке молекулалар ғана емес, қатты денелер де тасымалданса, бұл тасымал ... деп аталады:

A.Эндоцитоз

B.Экзоцитоз

C.Фагоцитоз

D.Пиноцитоз

E.Екінші ретті белсенді

23.Мембрана арқылы тек жеке молекулалар ғана емес, ерітінділер де тасымалданса, бұл тасымалды ... деп атайды:

1. Эндоцитоз

2. Экзоцитоз

3. Фагоцитоз

4. Пиноцитоз

5. екінші ретті белсенді

24. Грамицидин молекуласы мембрана арқылы.... тасымалдайды

A. K⁺ и Na⁺ иондарын

B. Ca²⁺ иондарын

C. Cl^- и OH^- иондарын

D. Na⁺ иондарын

E. Cl^- иондарын

25. Иондардың екінші реттік белсенді тасымалдануының түрлерін атаңыз:

А. саңылау арқылы тасымалдану және жеңілдетілген диффузия

қарапайым диффузия, саңылау арқылы тасымалдану, симпорт

В. қарапайым диффузия, саңылау арқылы және жеңілдетілген диффузия

С. унипорт, симпорт и антипорт;

D. қарапайым диффузия және тасымалдаушылар арқылы тасымалдану.

26. Егер де әр типтегі бірдей зарядталған иондардың әр түрлі жаққа қарай тасымалдануы болса, онда мұндай тасымалдану... деп аталады:

A. қарапайым диффузия

B. саңылау арқылы тасымалдану

C. унипорт

D. симпорт

Е. антипорт

27. Егер де зарядталған бөлшектер потенциалдың аз мәніне қарай тек бір бағытта тасмалданатын болса, онда мұндай тасымалдану ...деп аталады:

A. қарапайым диффузия

B. саңылау ақылы тасымалдану

C. унипор

D. симпорт

Е. антипорт

28. Егер де қарама қарсы зарядталған иондардың тасымалдануы бір бағытқа қарай өтетін болса, онда мұндай тасымалдану.... деп аталады:

1. қарапайым диффузия

2. жеңілдетілген диффузия

3. саңылау арқылы тасымалдану

4. унипорт

5. симпорт

6. антипорт

29. Иондық каналдардың қандай да бір иондардың түрін таңдау мүмкіндігінің аталуы:

1. сұрыптау

2. өткізгіштік

3. Тасымалтық белсенділік

4. Диффузия

5. фильтрация

Тақырыбы 4: Биоэлектрлік потенциалдар. Тыныштық күй потенциалы

Мақсаты: Потенциалдардың биофизикасын оқып үйрену.

Оқытудың міндеттері: Биологиялық мембраналардың электрохимиялық потенциалдарын оқып үйрену.

Ұйымдастыру бөлімі - 5 мин

Студенттерді түгендеу және олардың сабаққа қатыспау себебін анықтау, конспектлерін тексеру.

Қалыптастыратын құзыреттілік түрлері: білімділік, практикалық дағдылар.

Тақырыптың негізгі сұрақтары - 45 мин

• Биоэлектрлік потенциалдар

• Тыныштық потенциалы

• Иондар ағынының қортқы тығыздығы

• Гольдман – Ходжкин – Катц теңдеуі

• Нернст теңдеуі

Үзіліс - 10 мин

Оқыту мен үйрету әдістері:

1. негізгі және бақылау сұрақтарын талдау мен талқылау

2. типтік және ситуациялық тапсырмаларды орындау

3. тестлеу

4. қателерді түзету

Сабақта қалыптастыратын құзыреттілікті бақылау әдістері:

- компьютерлерде тестлеу (студент өзінде төменгі деңгейдегі білімділік пен дағдыларды қалыптастыратын ұғымдары – берілген тақырыптың негізгі анықтамалары, теориялық сұрақтары бар «тестке» жауап беруі қажет);

- шығарылған есептердің дұрыстығын тексеру

- оқыту материалдарын талдау кезінде пікір алмасу

Студенттердің өзіндік жұмыстары - 25 мин

Типтік және ситуациялық есептердің мазмұнымен танысу. Осы есептердің шешу жолдарын іздестіру.

Есептер:

1. Егер жасуша сыртындағы натрий иондарының концентрациясы 440мМоль/л , ал ішкі жағында 49мМоль/л болса, онда температура 20⁰С болғандағы кальмардың алып аксондарының тыныштық потенциалын есептеңіз.

2. Шаян аяқтарының ұшындағы жүйкесінің тыныштық потенциалы 89мВ. Егер жүйкенің сыртқы жағындағы иондар концентрациясы 12мМоль/л болса, онда оның ішкі жағындағы концентрациясы неге тең? Температураны 20^ОС деп алыңыз.

3. Көлемі 70мкм³, өтімділік коэффициенті 13мкм/с, ал мембранасының беткі ауданы 43мкм² болғандағы жасушадағы эритрол концентрациясының тепе-теңдік қалыпқа түсу уақытын анықтаңыз.

4. Фагоциттер жасушасындағы зат концентрациясының тепе-теңдігі 0,2с орнығады. Егер жасушаны диаметрі 8 мкм сфералық дене түрінде алсақ, бұл заттың фагоциттер мембранасы арқылы өтімділік коэффициенті неге тең?

Студенттердің оқытушымен бірігіп орындайтын жұмысы -10 мин

Типтік және ситуациялық есептерді шығарғаннан кейін, оқытушы студенттер әрекетінің дұрыстығы мен реттілігін тексереді. Содан кейін оқытушы тақырыпты талдау мақсатында студентерден жауап алады.

Білімнің қорытынды деңгейін бақылау -15 мин

Оқытушы студенттердің шығарған есептерінің нәтижелерін тексереді. Содан кейін студенттер білімді бақылауға арналған тест тапсырады. Оқытушы білімді жоғарыда көрсетілген құзыреттілік бойынша бағалайды (ауызша жауап, шығарылған есептердің дұрыстығы мен тест тапсырмалары және арифметкалық бағалар қояды)

Ұсынылатын әдебиет: негізгі және қосымша

Негізгі:

1. Ремизов А.Н., Максина А.Г., ПотапенкоА.Я. Медицинская и биологическая физика :учебник. – 9-е изд., стереотип. – М. : Дрофа, 2010 ж. – 558 б. : ил.

2.Ремизов А.Н., Максина А.Г., ПотапенкоА.Я. Сборник задач по медицинской и биологической физике : учеб. пособие – 4-е изд., стереотип. – М. : Дрофа, 2010 ж. – 189 б.

3.Антонов В.Ф. Физика и биофизика : учебник. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008. – 480 б.

4.Антонов В.Ф., Черныш А.М., Козлова Е.К., Коржуев А.В. Практикум : учебное пособие.– 3-е изд., перераб. и доп. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008 ж . – 336 б.

5.Самойлов В.О. Медицинская биофизика. СПб.: СпецЛит, 2007ж . –496 б

Қосымша:

1.Антонов В.Ф. Физика и биофизика : учебник. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008 ж. – 480 б.

2.Антонов В.Ф., Коржуев А.В. Физика и биофизика : курс лекций для студентов медицинских вузов : учебное пособие. – 3-е изд., перераб. и доп. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2007 ж. – 240 б.

3.Рубин А.Б. «Биофизика». изд.МГУ, 2006 ж.- 435 б.

4. В.А.Тиманюк, Е.Н.Животова. Биофизика. М., 2004 ж. – 703 б.

5.А.Н.Ремизов, А.Г.Максина, А.Я.Потапенко. Медицинская и биологическая физика, М."Высшая школа".2004ж– 560б

6. Оразақынов К.Б., «Физика және биофизика пәндеріне арналған оқу құралы», Алматы, 2011 ж. - 242 бет.

7. www. Sciencedirect.com.

8. www.thecochranelibrary.com.

9. www.springerlink.com.

10. www.webofknowledge.com.

11. http://dlib.eastview.com.

Бақылау

Сұрақтар:

1. Биологиялық мембрана түрлері мен олардың функциялары.

2. Тыныштық потенциалы.

3. Мембраналық потенциал, оның пайда болуы.

4. Трансмембраналық потенциалдардың өзгеруі.

№5.Тақырыбы: Әсер потенциалы. Нерв импульстарының қозған талшықтар бойымен таралуы.

Мақсаты: 1. Электр қозушы ұлпалардың биофизикасын оқып-үйрену.

2. Қозудың нерв талшықтарымен таралуын оқып – үйрену

Оқытудың міндеттері: Биологиялық мембраналардың электрохимиялық потенциалдарын оқып үйрену.

Ұйымдастыру бөлімі - 5 мин

Студенттерді түгендеу және олардың сабаққа қатыспау себебін анықтау, конспектлерін тексеру.

Қалыптастыратын құзыреттілік түрлері: біліктілік, практикалық дағдылар.

Тақырыптың негізгі сұрақтары - 45 мин

• Нерв талшықтары.

• Әсер потенциалы

• Әсер потенциалының түрленуі мен таралу механизмі.

• Нерв талшықтары арқылы қозудың таралуы.

• Телеграф теңдеуі.

• Сенімділік факторы.

Үзіліс

- 10 мин

Оқыту мен үйрету әдістері:

1. негізгі және бақылау сұрақтарын талдау мен талқылау

2. типтік және ситуациялық тапсырмаларды орындау

3. тестлеу

4. қателерді түзету

Сабақта қалыптастыратын құзыреттілікті бақылау әдістері:

- компьютерлерде тестлеу (студент өзінде төменгі деңгейдегі білімділік пен дағдыларды қалыптастыратын ұғымдары – берілген тақырыптың негізгі анықтамалары, теориялық сұрақтары бар «тестке» жауап беруі қажет);

- шығарылған есептердің дұрыстығын тексеру

- оқыту материалдарын талдау кезінде пікір алмасу

Студенттердің өзіндік жұмыстары - 25 мин

Типтік және ситуациялық есептердің мазмұнымен танысу. Осы есептердің шешу жолдарын іздестіру. Формулаларды түрлендіру және физикалық шамалардың өлшем бірліктерін ХБЖ-ге келтіру.

Есептер:

1. Егер талшық ұзындығының тұрақтысы болса, миелинизирленбеген нерв талшықтарының трасмембраналық потенциалдар айырымы қандай х қашықтықта төрт есе кемиді?

2. Миелинизирленбеген нерв талшықтарындағы трансмембраналық потенциалдар айырымы ара қашықтықта екі есе кішірейеді. Талшықтың ұзындық тұрақтысы -ны есептеңіз.

3. Мембрана қалыңдығының меншікті кедергісі аксоплазманың меншікті кедергісі ұзындық тұрақтысы болғандағы аксонның диаметрі D-ні есептеңіз.

4. Миелинизирленбеген нерв талшықтарының қозған жеріндегі трансмембраналық потенциалдар айырымы құрайды. Егер осы талшықтың ұзындығы болатын болса, онда болатын ара қашықтықтағы потенциалдар айырымын анықтаңыз.

Студенттердің оқытушымен бірігіп орындайтын жұмысы - 10 мин

Типтік және ситуациялық есептерді шығарғаннан кейін, оқытушы студенттер әрекетінің дұрыстығы мен реттілігін тексереді. Содан кейін оқытушы тақырыпты талдау мақсатында студентерден жауап алады.

Білімнің қорытынды деңгейін бақылау - 15 мин.

Оқытушы студенттердің шығарған есептерінің нәтижелерін тексереді. Содан кейін студенттер білімді бақылауға арналған тест тапсырады. Оқытушы студенттер білімін жоғарыда көрсетілген құзіреттіліктер бойынша бағалайды (ауызша жауап, шығарылған есептердің дұрыстығы мен тест тапсырмалары және арифметкалық бағалар қояды).

Ұсынылатын әдебиет: негізгі және қосымша

Негізгі:

1. Ремизов А.Н., Максина А.Г., ПотапенкоА.Я. Медицинская и биологическая физика :учебник. – 9-е изд., стереотип. – М. : Дрофа, 2010 ж. – 558 б. : ил.

2.Ремизов А.Н., Максина А.Г., ПотапенкоА.Я. Сборник задач по медицинской и биологической физике : учеб. пособие – 4-е изд., стереотип. – М. : Дрофа, 2010 ж. – 189 б.

3.Антонов В.Ф. Физика и биофизика : учебник. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008. – 480 б.

4.Антонов В.Ф., Черныш А.М., Козлова Е.К., Коржуев А.В. Практикум : учебное пособие.– 3-е изд., перераб. и доп. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008 ж . – 336 б.

5.Самойлов В.О. Медицинская биофизика. СПб.: СпецЛит, 2007ж . –496 б

Қосымша:

1.Антонов В.Ф. Физика и биофизика : учебник. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2008 ж. – 480 б.

2.Антонов В.Ф., Коржуев А.В. Физика и биофизика : курс лекций для студентов медицинских вузов : учебное пособие. – 3-е изд., перераб. и доп. – М. : ГОЭТАР-Медиа, 2007 ж. – 240 б.

3.Рубин А.Б. «Биофизика». изд.МГУ, 2006 ж.- 435 б.

4. В.А.Тиманюк, Е.Н.Животова. Биофизика. М., 2004 ж. – 703 б.

5.А.Н.Ремизов, А.Г.Максина, А.Я.Потапенко. Медицинская и биологическая физика, М."Высшая школа".2004ж– 560б

6. Оразақынов К.Б., «Физика және биофизика пәндеріне арналған оқу құралы», Алматы, 2011 ж. - 242 бет.

7. www. Sciencedirect.com.

8. www.thecochranelibrary.com.

9. www.springerlink.com.

10. www.webofknowledge.com.

11. http://dlib.eastview.com.

Бақылау

Сұрақтар:

1. Ағзаның өмір сүруіне қажетті факторлар.

2. Нейрондар, және олардың негізгі қызметі.

3. Әсер потенциалы.

4. Нерв импульстерінің қозған талшықтар бойымен таралу заңдылықтары.

5. Әсер потенциалының генерация механизмі және таралуы.