2.2 «Қазақстан - Каспийшельф» жшс-ң дебиторлық қарыздар есебінің ұйымдастырылуы

«Қазақстанкаспийшельф» ЖШС компанияның инвестициялық бағдарламасы бойынша келесідей шараларды орындауға алдын ала қарастыруда:

■ Каспий теңізінің бойынша және жерде де жоғары перспективті құрылымды барлау және бағалау жұмыстарды бақылау;

■ Мұнайгаз өнімдерін өндеуді сату желісін дамыту, Шығыс Қазақстанда мульти қызметтік желілерді құру және ВОЛС құрылысында қаржылық үлесін қосу Атырау-Теңіз- Ақтау, Шымкент-Құмкөл.

Компания өз дамуын аяғына дейін жеткізу үшін келесідей мақсаттарға сүйенеді:

■ Шикізатты тауып, шикізат базасын дамыту;

■ Шикізат ресурстарын тиімді пайдалану,

■ Мұнай операцияларына көмек көрсету үшін инфрақұрылым мен мұнайгазтранспорт жүйесі, мұнайгазөндіру саласын дамыту;

■ Солтүстік-Каспий жобасын кеңейтуге компанияның көмегі қамтамасыз ету керек;

■ Каспий теңізінің Мемлекеттік бағдарлама бойынша шаралар мен функцияларды орындау керек;

■ Қазақстан Республикасының Индустриалды-инновациялық стратегиясы бойынша шараларды жүзеге асыру;

■ Мұнайгаз саласына ұлттық кадрларды дамыту;

■ Қоршаған ортаны қорғау және өндірісте қауіпсіздік қамтамасыз ету;

«Қазақстанкаспийшельф» ЖШС көптеген халықаралық және ішкі мұнай-газ жобаларында мемлекеттің мүдделерін білдіретін Өкілетті орган болып табылады. Қазақстан Республикасының Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі жұмыс органының мұнай және газды кейінге сақтап, көліктің басқа түрлеріне ауысгырып тией отырып, арналы мұнай құбырлары бойынша тасымалдауға байланысты мұнай-газ тасымалдау инфрақұрылымының объектілерін жоспарлау, жобалау және салу мәселелері бойынша құрылыс қызметінің саласындағы кейбір функциялары Компанияға жүктелген.

Компания Қазақстан Республикасының мұнай-газ кешені кәсіпорындарының мемлекеттік пакеттерін бір орталықтан басқарады және оның өндірістік, коммерциялық, қаржылық және инвестициялық қызметіне басшылық етеді.

Компания:

■ мұнай-газ саласында мұнай-газ ресурстарын тиімді әрі ұтымды игеруге және олардың орнын толтыруға және тиісті инфрақұрылымды дамытуға бағытталған бірыңғай мемлекеттік саясат пен сгратегияны әзірлеуге және іске асыруға қатысады.

«Қазақстанкаспийшельф» ЖШС –ң өткізу көлеміне байланысты процент тәсілі - үмітсіз борыштардың проценті жалпы өткізу көлемінде анықталады. Бұл үшін бірнеше есепті кезең ішінде (ең азы үш жыл) тауар өткізу (жұмыс, қызмет) көлемін және күмәнді борыштар бойынша резерв пайда болуы үшін процентті белгілеуге арналған төленбеген шоттар сомасын талдау қажет.

Мысалы. «Қазақстанкаспийшельф» ЖШС мекемесінде Жыл ішіндегі өткізу көлемі 1390 мың теңгені құрады. Күмәнді берешектің орташа проценті есебін жүргіземіз:

Жылдар	Өткізу көлемі	Үмітсіз борыштар сомасы	Процент
2009	630	21	3,3
2010	890	15	1,7
2011	1200	19	1,6
Жиыны	2720	55	2

2002 ж. үшін күмәнді борышы бойынша резерв сомасы (3,3 + 1,7 + 1,6) : 3 =2,2% 1390 х 2,2% = 30,58 мың теңгені құрады. Есепті кезең соңьшда мьшадай жазба жазылады:

7440 «Жалпы және әкімшілік шығындары» шот дебеті

1290 «Күмәнді борыштар бойынша резерв» шот кредиті - 30,58 мың теңге

Кд-ир № 1	Шаруашылық операцияларының мязмұны	Сомасы, теңге	Шоттар карреспонденциясы
			Дебет	Кредит
1.	«Қазақстанкаспийшельф» ЖШС " ЖШС "Иінсексауыл" ААҚ-ға контракт жағдайы бойынша тауарды босатты: -тауарнақты өзіндік құны бойынша босатылды – - келісімшарт құнына -ҚҚС сомасына(14%)	243750 406250 65000	7020 1210 1210	1330 6020 3130
2.	Қарызды сомасын жаңа дебиторға (цессионарға) цессия келісімшарты бойынша жатқызылды	471250	1213	1213
3.	Қарастырылған келісімшартың негізінде цессинярдан цессня сомасы келіп түсті, жөнелтілген тауар үшін	471250	1040	1210

Төлеу мерзімі бойынша шоттарды есептеу тәсілі - берешекті төлеу мерзімі бойынша күмәнді талаптар проценті анықталады. Бұл үшін алынуға тиісті барлық шоттарды мынандай категориялар бойынша жіктеу қажет:

• өтеу мерзімі әлі болмаған шоттар;

• 1 күннен 30 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар шоттар;

• 31 күннен 60 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар шоттар;

• 61 күннен 90 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар шоттар;

• 90 жэне одан көп күндерде төлеу мерзімі бар шоттар. Мысалы:

Дебиторлық бершекті төлеу мерзімдері	Сомасы (мың,тенге)	Күмәнді деп саналатын борыштардың проценті	Күмәнді борыштар сомасы
Төлеу мерзімі әлі болмаған шоттар	360	18	64,8
Төлеу мерзімі 1 күннен 30 күнге дейінгі шоттар	270	22	54,9
Төлеу мерзімі 31 күннен 60 күнге дейінгі шоттар	210	14	29,4
Төлеу мерзімі 61 күннен 91 күнге дейінгі шоттар	180	23	41,4
Төлеу мерзімі 90 күннен көп күндерге дейінгі шоттар	100	32	32,0
Жиыны	1120		226,7

Күмәнді борыштар сомасы 226,7 мың теңге құрайды.

7443 «Жалпы және әкімшілік шығындары» шот дебеті

1290 «Күмәнді борыштар бойынша резерв» шот кредиті - 226,7 мың теңге.

Субъект балансынан бұрьш талап етілмеген, күмәнді деп танылған борыштарды есептен шығарғанда мынандай жазба жазылады:

1290 «Күмәнді борыштар бойынша резерв» шот дебеті

2110 «Алынуға тиісті шоттар» шот кредиті

2120-2130 «Еншілес, тәуелді, бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың берешегі» шот кредиті - 226,7мың теңге.

«Қазақстанкаспийшельф» ЖШС іс-сапардан оралғаннан кейін бас бухгалтердің көмекшісі алған аванстары бойынша оларды растайтын құжаттарымен бірге нақты жұмсалған шығындары бойынша есеп берген.