2.2. Кобрын

За сваю гісторыю горад Кобрын меў некалькі гербаў.

За аснову сучаснага герба прыняты гістарычны герб, падараваны гораду Кобрыну і Гарадцу (цяпер цэнтр сельсавета) каралём польскім Жыгімонтам III Вазай разам з магдэбургскім правам 10 снежня 1589 г. Згодна праву на самакіраванне гараджане вызваляліся ад феадальных павіннасцяў, ім гарантавалася свабода заняткаў рамёствамі, гандлем, земляробствам, дазвалялася выбіраць свой орган улады - магістрат, суд, ствараць рамесныя аб'яднанні - цэхі. Даследчык гарадской геральдыкі Беларусі А.К. Цітоў ў сувязі з гэтым адзначае, што « гэта ўвогуле адзіны для Беларусі выпадак, калі два гарады мелі адзін супольны магістрат, ужывалі адну агульную пячатку з адным гербам ». У сваіх кнігах ён публікуе першую гарадскую пячатку 1589 і герб Кобрына з прывілею 1662, на якіх намаляваныя тры фігуры, размешчаныя побач: у срэбным полі выява дзвюх жаночых постацей, на руках у адной дзіця, - святыя Ганна з Марыяй і немаўлём Ісусам.

Лікі святых у гербах, падараваных каралямі польскімі беларускім гарадам, - з'ява нярэдкая. Нароўні з выявай зброі (лук, стрэлы, мячы, дзіды), абарончых збудаванняў (прыгонныя сцены, вежы, замкі) рэлігійныя сюжэты адлюстроўвалі дух часу і адказвалі менталітэту людзей.

6 красавіка 1845 года разам з гербамі Ваўкавыска, Дзісны, Гродна, Ліды, Навагрудка, Пружан і іншых беларускіх гарадоў расійскім імператарам Мікалаем I быў зацверджаны новы герб павятовага горада Кобрына Гродзенскай губерні: шчыт падзелены на дзве паловы: у верхняй змешчаны Гродзенскі герб ( у чырвоным полі залаты зубр), а ў ніжняй, у зялёным полі, саха, якая азначае земляробчыя заняткі жыхароў Кобрынскага павета. У другой палове XIX стагоддзя быў складзены праект герба Кобрына па новых правілах, распрацаваных Бернгард Кёне: у залатым полі левая зялёная перавязь, цяжарам двума плужны лямеш, у вольнай частцы герб Гродзенскай губерні. Аднак праект зацверджаны не быў. Варта адзначыць, што тэрытарыяльная геральдыка, якая ствараецца спецыялістамі Геральдмейсцерскай канторы Расіі, будавалася па прынцыпе адлюстравання прыродных асаблівасцяў рэгіёну, важных гістарычных падзей з мінулага горада, заняткаў жыхароў. Пазнаёміўшыся з расійскай геральдыкай XIX ст., Можна пераканацца ў тым, што гербавыя сюжэты, падобныя кобрынскага, сустракаюцца вельмі часта, адзін з адным пераклікаюцца і паўтараюцца.

20 студзеня 1987 года да святкавання 700-годдзя першай згадкі пра г. Кобрын зацверджаны герб горада па праекце Анатоля Мікалаевіча Данілюка. Аснову кампазіцыйнага рашэння герба складае геральдычны шчыт, на якім у верхняй частцы размяшчаецца назва горада - КОБРЫН, у ніжняй частцы - серп і молат. Сярэдняя частка складаецца з блакітнага купала, на якім намаляваны ў бусел - сімвал Беларускага Палесся, птушка, якая, згодна з народным павер'ем, прыносіць шчасце. Зверху купал абмежаваны 2 сегментамі - чырвоным і зялёным, якія сімвалізуюць Дзяржаўны сцяг нашай рэспублікі. Унізе купал абмежаваны 2 зліваючыміся сінімі палоскамі, якія сімвалізуюць ўпадзенне Днепра-Бугскага канала ў раку Мухавец, якія паказваюць на геаграфічнае становішча горада.

Па экспертызе, праведзенай у 1994 годзе, дадзены варыянт не падлягае дзяржаўнай рэгістрацыі з-за сваёй супярэчнасці асноватворным законам, правілам і традыцыям сусветнай геральдыкі.

8 лютага 1998г. Брэсцкім аблвыканкамам было прынята рашэнне, згодна з патрабаваннямі якога, улічваючы гістарычныя рэаліі, Кобрынскі гарвыканкам прыняў рашэнне аб разглядзе эскіза герба, па матывах малюнка на друку 1589 . Пасля малюнкам фігур святых на дадзеным гербе былі нададзены праваслаўныя рысы, але дэпутаты гарадскога Савета дэпутатаў не прынялі адказнае рашэнне.

Улічваючы тое, што прапанаваны на абмеркаванне дэпутатам эскіз герба па матывах друку 1589 ўтрымлівае ў сабе рэлігійныя матывы, кіраўніцтва Кобрынскага райвыканкама звярнулася да яго Высокапраасвяшчэнству Высокапраасвяшчэннейшагу Філарэту мітрапаліту Мінскаму і Слуцкаму Патрыяршаму Экзарху ўсяе Беларусі з просьбай выказаць сваё меркаванне і аказаць дапамогу ў стварэнні і зацвярджэнні герба г.Кобрына і Кобрынскага раёна. Як аказалася, дадзены эскіз герба казуістычны, так як праведная Ганна, маці Багародзіцы, памерла, калі Марыя была дзіцем, і не можа адлюстроўвацца сумесна з немаўлём Ісусам. Быў створаны эскіз герба па матывах малюнка на прывілеі 1662, на якім Ганна намаляваная ў вольнай частцы герба, у левым верхнім куце, якая глядзіць уніз на Багародзіцу. Працу благаславіў мітрапаліт Філарэт, пакінуўшы на эскізе свой аўтограф.

4 снежня 2002 геральдычныя сімвалы раёна былі аднагалосна прыняты сесіяй Кобрынскага раённага Савета дэпутатаў.

На пасяджэнні Геральдычнага савета 18 снежня 2002 Кобрынскаму райвыканкаму было прапанавана ўнесці ў эскіз нязначныя змены.

Пасля ўнясення рэкамендаваных змяненняў, герб г. Кобрына і Кобрынскага раёна ўяўляе сабой шчыт французскай формы, у блакітным полі якога выява немаўля Ісуса Хрыста ў залатых адзеннях, Панны Марыі ў адзеннях чырвонага колеру па-над зялёнага хітона, а ў залатой вольнай частцы шчыта - праведнай Ганны ў чырвоных адзеннях па-над блакітнага хітона. Асобы і рукі постацяў - цялеснага колеру, над іх галовамі залатыя німбы.

2.3. Пружаны

Першыя дакументальныя звесткі адносяцца да 1487 г., калі Пружаны начілі назву Дабучын. Сяло Дабучын адносілася да Кобрынскага княства. З канца XVI ст. назва Дабучын выходзіць з ужытку і з’яўляецца назва Пружаны.

Магдэбургскае права горад атрымаў у канцы XVI ст. адначасова з гербам.

Герб горада Пружаны з'яўляецца унікальным і цесна звязаны з гісторыяй каралеўскай сям'і Речы Паспалітай. Вядома, што гарадскія прывілеі Пружаны атрымалі ад каралевы польскай і вялікай княгіні літоўскай Боны Сфорцы ў 1532 г. Але, згодна з існуючых крыніц, у той час свайго знака адрознення населены пункт яшчэ не атрымаў. Пасля ўладальніцай Пружан значылася Ганна Ягелонка. Яна правіла горадам працяглы перыяд - падчас праўлення свайго роднага брата Жыгімонта II Аўгуста і мужа Стэфана Баторыя. Пры Жыгімонту III Вазе, які, дарэчы, прыходзіўся Ганне пляменнікам, горад з ваколіцамі таксама быў аддадзены гэтай жанчыне ў якасці матэрыяльнага забеспячэння патрэб каралевы-ўдавы і яе немалога двара.

Каралева Ганна Ягелонка дала гораду поўныя правы на самакіраванне, асабісты герб, а таксама прывілей, які, на жаль, не захаваўся. Але ўмовы атрымання гэтых правоў былі змешчаны да таго ж і ў якi пацвярджае дакуменце Жыгімонта III ад 6 мая 1589 г. Верагодна гэтая грамата змяшчала ў сабе першае адносна падрабязнае апісанне пружанскага герба: "Згодна з вышэй названым прывілеям - горад Пружаны будзе мець пячатку, інакш герб - ў выглядзе выкручвалася, вужа, з пашчы якога з'яўляецца да паловы дзіця ". З іншых крыніц вядома падрабязна, што часцей за ўсё выкарыстоўваўся "шчыт сярэбраны, ужо блакітны звісае, дзіця - залатое, карона - залатая". Змяя - гэта адзін з самых старажытных сімвалаў, які выкарыстоўваўся рознымі народамі. Аднак ўяўляе ён сабой не смерць, жах і кары, а наадварот, мудрасць, здольнасць да адраджэння.

Гербам Ганны Ягелонка пружанцы карысталіся працяглы адрэзак часу - з 1589 па 1795 г.

Пасля далучэння Беларусі да Расійскай імперыі, уся так званая "польская" сімволіка была замененая на новую, якая не зусім адпавядала рэчаіснасці. "Гарадскі герб" стаў падмяняцца значэннем "герб павятовы". Такі герб з'явіўся ў Пружанах у самым пачатку XIX ст. Ён ўмоўна дзяліўся на дзве гарызантальныя часткі. У верхняй частцы змяшчаўся герб Вялікага княства Літоўскага "Пагоня", а ў ніжняй - выява зубра - сімвала Гродзеншчыны, у складзе якой знаходзіліся тады Пружаны. Такі герб амаль цалкам капіяваў сам знак Гродзенскай губерні. Зразумела, што ён не адлюстроўваў ніякіх мясцовых асаблівасцей і мінулай гісторыі. Цікава, што ўлады Расійскай імперыі не адмовіліся ад выкарыстання "Пагоні" ў гарадской сімволіцы.

Пасля вяртання так званых "крэсаў усходніх" у склад адзінай савецкай Беларусі свайго знака горад, як і іншыя населеныя пункты дзяржавы, не меў. Некаторы час своеасаблівым сімвалам Пружанаў прымаўся малюнак, на якім былі намаляваны ў верхняй частцы елка, а ў ніжняй – зубр. Але такі знак ніяк не мог адпавядаць гістарычнай праўдзе і з'яўляўся папросту ненатуральным.

У 1996 г. у горадзе быў аб'яўлены конкурс на лепшы праект герба, у якім любы мог прыняць удзел. Па яго выніках мясцовымі ўладамі быў зацверджаны новы герб, прапанаваны Л. Споткаем. Ён уяўляў сабой геральдычны шчыт сярэбранага колеру, на якім змяшчаўся цёмна-блакітны вілападобныя звілісты крыж, які дзяліў герб на тры часткі. У верхняй частцы гарадскога знака быў намаляваны рог багацця натуральнага колеру, у правай - блакітны вуж, з пашчы якога з'яўлялася дзіця, з левага боку - гліняны збан цёмна-карычневай расфарбоўкі. Кожны элемент атрыманага герба нёс сваё значэнне. Так, стылізаваны блакітны крыж - гэта зліццё рэк Мухі і Вец у Мухавец, рог (даўні сімвал многіх індаеўрапейскіх народаў) - працавітасць і багацце мясцовых жыхароў, герб каралевы Ганны Ягелонка - славутае мінулае і старажытнасць горада, збан - старажытныя традыцыі ганчарнага рамяства на Пружаншчыне, аб якім вядома ва ўсім свеце. Але гэты знак так і не змог прыжыцца ў якасці сімвала Пружанаў. Цяпер часцей карыстаюцца малюнкам 1589 - тым гербам, які быў атрыманы горадам першапачаткова.

ЗАКЛЮЧЭННЕ

Тэрытарыяльная геральдыка Брэстчыны адрозніваецца строгай прастатой і лаканічнасцю, тым не менш новыя і адноўленыя сімвалы перадаюць гістарычнае развіццё вобласці.

Адзін з найбольш распаўсюджаных гербавых сюжэтаў - флора і фауна, якія перадаюць непаўторнае майстэрства цэлага рэгіёну, геаграфічныя асаблівасці і звязаныя з імі заняткі жыхароў. Не выключэнне ў гэтым і геральдыка Брэсцкай вобласці.

У гербах прысутнічаюць выявы птушак і жывёл - жураўля, бусла і зубра, якія з'яўляюцца своеасаблівым ўвасабленнем Беларусі, а таксама ваўка і вужа. Аднак два апошнія прадстаўніка жывых істот павінны разглядацца ў іншым аспекце, чым традыцыйныя жывёлы. У гербе Пружанаў вуж з залатой каронай на галаве - гэта трансфармацыя радавога герба міланскіх герцагаў Сфорца.

Некалькі зноў створаных гарадскіх сімвалаў адзначаны так званымі вялікакняскай каронамі. Пасродкам геральдычнай фігуры падобнай канфігурацыі ў гербах зашыфравана інфармацыя аб тым, што ў мінулым гэтымі населенымі пунктамі валодалі прадстаўнікі вярхоўнай улады Вялікага княства Літоўскага, як правіла, вялікія князі, якія з'яўляліся і каралямі польскімі.

У выніку распрацоўкі тэмы курсавой работы былі выкананы наступныя задачы.

1. Даследаваны існуючыя крыніцы інфармацыі па тэме курсавой работы.

2. Разгледжана гісторыя развіцця тэрытарыяльнай геральдыкі Брэсцкай вобласці.

3. Даследаваны шляхі развіцця гарадской гераьдыкі.

У працы сабраны матэрыял па гісторыі стварэння тэрытарыяльных гербаў, іх распаўсюджавання і развіцця. Гэта даследванне памагло мне разабрацца што такое геральдыка, пазнаеміцца з гербамі беларускіх гарадоў і мястэчак, больш падрабязна вывучыць іх гісторыю.

Гербы з'яўляюцца цікавай старонкай нашага мінулага. Яны захоўваюць звесткі па гісторыі, культуры, расказваюць пра асаблівасці таго ці іншага горада і мястэчка.