3. Жас балалардың тәрбиесінің негізгі элементтері

I. Балалармен жаттығулар 2 – 3 аптадан бастап 3 айға дейін.

Баламен жылы сөйлесіп, ән айтып,бірінші түзу, сосын бала бетіне енкейіп.Төсектін айналасын айналып – осыдан бірінші қадағалауы, сосын назар аударуы, дыбыс оқшаулауы пайда болады.Күлдірту және жандаған жағдайды ұстану (3-ай).

Әр тамақтандыр және ұйықтау алдында, 3-ші айда және өсу ортасында, баланы ішпен жатқызу, мезгіл-мезгіл баланын аяғына алақанды қойып,осылай енбектеуге итермелеу(Бауэра) .Нәтижесінде басын көтеріп және ұстап туруды, іш бұлшық етінің тонусын нығайтады (баланын шаршағаны байқалса артпен жатқызу керек).

Баланы қолға бірінші көлденен алу керек , сосын 1¹/₂ айда тігінен эмоциональды тонусын көтеру және көтеру қабілетін дамыту және басын тік устау мақсатында.

Үлкен ойыншықты кеудесінен 70 см іліп қою, кішіректеуін 50-60см аралықта. Ақырын ойыншықты бір жақтан екінші жаққа ауыстыру,ойшықты сылдырлату,көруді және естуді ынталандыру, қадағалау және т.б. 3-ші айдын ортасында мезгіл-мезгіл ойыншық баланын кеудесіне төмендету,бала оған итерілу үшін, қолын созу ( қолын созып, ойыншықты ұстауға айындалу).

Ұсынылатын ойыншықтар : қарапайым нысаны үлкен, ашық, тек көп түсті емес (көп түсбаланы шаршатып жібереді), дауысты погремушкалар және шарлар ( балалар қолмен оларды ұстамайды, тек қарайды).

II. Баламен 3 айдан 6 айға дейн жаттығулар

Баламен сөйлесу,жауапты дауыс шақыру және бақытты сәттерді қолдау,жымиу, күлу.

Жиі және ұзақ уақыт баланы манежге немесе столға ішпен жатқызу,жақын жерге алдына ойыншық қою керек енбектеу мақсатында.Жанына ашық ойыншық ілу бұрылуына және арқадан ішке айналуына ,сосын іштен арқаға (балаға көмектесіп,ақырын қолынан тартып).Бұл уақытта баланы отырғызуға немесе тұрғызуға болмайды.

Ойыншықты баланын қолы жететін жерде іліп қою,ойыншықты баланын алақанына қою, ұстауды үйретіп және бірінші екі қолымен, сосын бір қолымен ұстау.

Ұсынылатын ойыншықтар : ашық целлулоидты ойыншық,ұстауға ынғайлы, жүзік басқа ойыншыққа байланған, шылдырмақтар және т.б. Шар тәріздес ойыншықтар және қорапша бұл жаста ынғайсыз, қолдан тез сырғып кетеді.

III. Баламен 6 айдан 12 айға дейінгі жаттығулар

Басында жабыстыруды ынталандыру,баламен тексеру енгізу,ол өзі жабыстырғанда (6 ай), айтылған сөздерге еліктеп (6 айдан) және жай сөздерге: «ана», «бер», «киса» және т.б. (жыл соңына). Сөз түсінуді дамыту, көп баламен сөйлесу,қасындағы адамдарды атау,заттарды,қимылды. Кейбір қимылдарды үйрету және іс-шаралар ересек сөзі, бірінші кілт сөздерді күшейтетін және балаға жұмыс істеуге үйрету (7 -8 ай-«ладушки» , «қол бер», «сау бол», 9 – 10 айда –«ойыншық бер», мағына, бала бірнеше ойыншықтардың арасынан табу және көтеру және т.б.).

Еңбектеуге итермелеу (5¹/₂ – 6 ай), тұруға (7¹/_{2 айда}),жағалап жүруге (6 -9 ай), одан кейін (11- 12 айда) жүруге,баланы ашық ойыншықтарға қызықтырып, назды өзіне шақыру, кейде оған біраз көмектесіп.

Жақсы эмоциональды тонусты ұстау мақсатында, баламен көнілді ойындар ойнау керек – «қуып жетем», «ладушки».

Бала жаңа әсер алу үшін және тілді жақтыру мақсатында аңдарды көрсету, сағаттық ойыншықтар, ал 10 айынан сүйреттер. Ойыншықтарды ілмей, төсектерге,манежге, полға қою керек. Қарапайым қимылдарды заттармен көрсету,баланы қайталауға шақырып.

Ұсынылатын ойыншықтар: алуан түрлі және қиын, түрлі түсті,дауысты ойыншықтар әртүрлі материалдардан – құстар, қояндар,балықтар және т.б. Заттармен қимылын дамыту мақстында доп және ойналдыратын ойыншықтар, жеңіл ашылатын қораптар,ойыншық кастрюлдер бетін жабатын және ашатын,жиналмалы қуыршықтар (2-3 заттан),үлкен емес пирамидалар (2 – 3 қалын сақина). Сол мақсатта терір және пластмасты тостағандар,корзинкалар,ұлкен емес бидончиктер және т.б. Бала оларға шарлар немесе үлкен емес ойыншықтар сала алады.