44. Термические классификации озёр (Фореля, в. Хомскиса, а. Тихомирова, Хатчинсона и др.).

На основании изучения термического режима озер различных климатических зон Ф.Форель разделил все озера на три группы: тропические, полярные и умеренные.

Тропические (теплые) озера имеют высокую температуру и незначительные колебания ее в течение года. Характерно постоянная прямая стратификация.

Полярные (холодные) озера характеризуются обратной температурной стратификацией в течении длительного периода. Период летнего термического режима короткий

Умеренным (смешанным) озерам свойственна прямая (летом) и обратная (зимой) стратификация. К этой группе относятся многочисленные озера в умеренных широтах Европы, Азии, Северной Америки.

Найбольш дыталёвая тэрмічная класіфікацыя азёр сусвету была распрацавана Хатчынчанам і Лёффлерам. У аснову выдзялення тыпаў азё былі пакладзены асаблівасці цыркуляцыі, звязанай з тэрмікай азёр. Па гэтаму прызнаку ўсе азёры былі падзелены на два асноўныя тыпы: галаміктычныя і мераміктычныя. Галаміктычныя адрозніваюцца поўнай цыркуляцыяй адзін ці некалькі разоў у гаду. Мераміктычныя адрозніваюцца вялікай розніцай шчыльнасці вады па вертыкалі, якая звязана з розніцай велічыні мінералізацыі. Пагэтаму цыркуляцыі ахопліваюць толькі верхні слой. Галамектычныя азёры ў сваю чаргу падзяляюцца на два падтыпы: діміктычныя і монаміктычныя. Діміктычныя азёры адрозніваюцца двумя перыядамі цыркуляцым (вясной і восенню) і устойлівай стратыфікацыяй летам і зімой. Гэты тып азёр характэрны для умеранай кліматычнай зоны. Монаміктычныя азёры характэрызуюцца адным перыядам цыркуляцыі вады ў год. У раёнах з трапічным ці умерана-цёплым кліматам распаўсюджаны цёплыя монаміктычныя азёры, якія адпавядаюць трапічным азёрам па Фарэлю, а ў палярных раёнах – халодныя монаміктычныя азёры адпавядаюць палярным азёрам. Мераміктычныя азёры азанальны і сустракаюцца ў розных раёнах сусвету.

В.Хомскіс прапанаваў тэрмагыбінную класіфікацыю азёр, якая была распрацавана для азёр Літвы. У якасці класіфікацыйнага прызнака была прынята рознасць тэмпературы прыдоннага слоя вады летам (t_л) і зімой (t_л): ∆t = t_л - t_з, якая залежыць не толькі ад абсалютнага значэння глыбіні возера, але і ад формы яго катлавіны і звязанным з гэтым ветравым перамешваннем. Па гэтаму прызнаку азёры дзеляцца на чатыры групы: тэрмічна вельмі глыбокія (∆t 0), тэрмічна глыбокія (0,5^о < ∆t < 5^о), сярэднеглыбокія (5^о < ∆t < 15^о), мелкаводныя (∆t 20^o).

А.І.Ціхаміраў распрацаваў тэрмічную класіфікацыю прэсных азёр умеранай кліматычнай зоны. У аснову класіфікацыі былі пакладзены асаблівасці гадавога цыклу тэрмічнага рэжыму у першую чаргу летняга перыяду. Згодна з класіфікацыяй азёры падзяляюцца на тры класы: эпітэрмічныя, гіпатэрмічныя і метатэрмічныя.

45. Химический состав воды и особенности газового режима озёр.

В озерной воде растворены различные газы. Особенно важно наличие кислорода, углекислого газа и сероводорода, тесно связанных с жизнедеятельностью организмов.

Кислород в поверхностные слои поступает из атмосферы; в зоне освещения, населенной растениями, он выделяется в процессе фотосинтеза.

Углекислый газ, наоборот, наиболее интенсивно образуется в придонных слоях (при окислении органического вещества в воде и илах), а расходуется в зоне фотосинтеза.

Сероводород выделяется при разложении белковых веществ и при восстановительных процессах без кислорода. Так как сероводород уходит в атмосферу, длительное присутствие его в верхних слоях воды невозможно.

Газовый режим озера и количества газов зависят от температурного режима озера и от биологических процессов, в нем происходящих. Поэтому они неодинаковы в разных озерах. В больших и глубоких озерах с относительно холодной водой содержание кислорода близко к насыщению и мало изменяется с глубиной.

В мелких, хорошо прогреваемых озерах, богатых жизнью во всей толще воды, газовый режим зависит от интенсивности биологических процессов.

Химический состав воды озер определяется тремя группами факторов: 1) составом поступающей в озеро воды (осадки, притоки); 2) изменениями, происходящими с водой за время пребывания в самом озере, - разбавление дождевой водой, выпадение химических осадков, действие биологических процессов (выделение кислорода растениями, углекислоты и аммиачных солей животными; поглощение кислорода, кремнезема, карбонатов и фосфатов теми и другими), выщелачивание горных пород дна и берегов озера - каменной соли, гипса, в меньшей степени кремнезема и др., наконец. 3) расходом воды путем испарения (повышение концентрации солей) и стока, выносящего, главным образом, поверхностные воды, обладающие определенным химизмом, отличным от состава остающихся глубинных слоев. Минеральный (солевой) режим озера связан с его водным балансом, в частности с проточностью. Соли вносятся в озеро, главным образом, притоками, и если нет стока, происходит накопление солей, могущее привести к засолонению водоема. состав солей в них разнообразен, но по преобладающим солям можно выделить, карбонатные, хлоридные, сульфатные озера.

Па велічыні мінералізацыі прыродныя воды падзяляюцца на прэсныя – велічыня мінералізацыі да 1 ^о/_оо, саланаватыя – 1 – 24,7 ^о/_оо, салёныя ці мінеральныя – (24,7 – 47,0 ^о/_оо) і расолы (рапа, салёнасць звыш 47 ^о/_оо). Гэтыя велічыні ўзяты невыпадкова. Так, напрыклад, пры мінералізацыі да 1 ^о/_оо чалавек звычайна адчувае смак вады, пры салёнасці 24,7 ^о/_оо назіраецца тэмпература найбольшай шчыльнасці і замярзання, а велічыня салёнасці 47 ^о/_оо адпавядае максімальнай велічыні салёнасці вады Сусветнага акіяна (Чырвонае мора). Вада з салёнасцю звыш 47 ^о/_оо адносіцца да катэгорыі расолаў.