3) Определение среднего и максимального термического градиента при прямой и обратной термической стратификации графическим методом.

Графік размеркавання тэмпературы вады па глыбіні будуецца на міліметровай паперы па даных вымярэнняў тэмпературы на вертыкалі ў возеры. Па восі ардынат адкладваюцца глыбіні ў метрах, па восі абсцыс – тэмпература ў ºС. На графік наносяцца пункты, якія адпавядаюць тэмпературы вады на розных гарызонтах вымярэння. Атрыманыя пункты злучаюцца плаўнай лініяй, якая характарызуе размеркаванне тэмпературы вады ад паверхні да дна вадаёма.

На крывой ІІІ (прамая тэрмічная стратыфікацыя) вызначаем участак рэзкага перападу тэмпературы з глыбінёй і праз пачатковы і канчатковы пункты, паралельна восі абсцыс, праводзім гарызантальныя лініі, якія падзяляюць водную масу возера на слаі эпілімніёна, металімніёна і гіпалімніёна. Для вызначэння найбольшага градыента тэмпературы выбіраем адрэзак крывой у слаі скачка з найбольшым перападам тэмпературы.

Сярэдняя тэмпература вады па вертыкалі (t_с, ºС) можа быць вылічана з дапамогай графіка размеркавання тэмпературы вады па глыбіні; вызначаецца як дзель ад дзялення плошчы эпюры, абмежаванай на графіку каардынатнымі восямі, крывой размеркавання тэмпературы вады і лініяй дна, на поўную глыбіню вертыкалі: t_с = S · ºС·м / H, дзе S – плошча эпюры (ºС · м); Н – глыбіня вертыкалі, м. Вертыкальны градыент тэмпературы ў слаі тэмпературнага скачка  (змяненне тэмпературы вады, ºС на 1 м глыбіні):  = dt/dh,і яго найбольшае значэнне _найб.

№3

1. Основные этапы развития гидрологических исследований в Беларуси и СНГ. Гидрометеорологическая служба и мониторинг водных ресурсов.

Гідрометецентры-обеспеч. сбор і контроль за моніт. водных об’ектов. Гидрометеорологическая служба СССР, государственная организация, основной задачей которой является обеспечение хозяйства всеми видами метеорологической, гидрологической и агрометеорологической информации (состояние погоды, морей, рек, озёр, краткосрочные и долгосрочные прогнозы). Для этого ГМС располагает сетью гидрометеорологических станций и постов, производящих регулярные наблюдения за состоянием атмосферы, вод суши и морей, аэрологических станций, измеряющих температуру, влажность воздуха и ветер. В задачи ГМС входят разработка и внедрение в практику методов активного воздействия на погодные, климатические и гидрологические процессы; изучение химического состава атмосферного воздуха, вод суши, морей и океанов; координация научных исследований по метеорологии и гидрологии. ●Вывучаючы гісторыю гідраграфічных даследаванняў можна убачыць і зразумець сённяшнія вадагаспадарчыя праблемы. ●Першыя гідраграфічныя даследвавнні сустрак-ца у дапятроўскай. У гэты час гідраграфічныя звесткі выкарыстоўвалісь для хар-кі рэк як шляхоў зносін. Першае найбольш падрабязнае апісанне гідраграфіі тэр-рыі РБ было выканана у канцы 16 ст, Гідраграфічныя даследаванні у часы Пятра I займаюць значнае месца у вывучэнні водных аб’ектаў Беларусі і звязаны з развіццем рачнога транспарту, прамысловасці, гандлю і навукі. У жніўні 1700 года быў замераны першы расход вады на Волзе каля горада Камышына, а у 1715 годзе быў пабудаваны першы вадамерны пост на Няве каля Петрапаўлаўскай крэпасці. Найбольш вядомыя выданні таго часу (“Атлас Российский”, 1745; “Гидрографический Атлас Российской империи”, 1832; “Гидрография России” у шасці тамах, 1844-1849) мелі вялікае значэнне для развіцця гідраграфіі як самастойнай навукі. Аднак фундаментальнае значэнне меў пяцітомны “Географо-статистический словарь Российской империи” П. П. Сямёнава-Цяньшанскага, выдадзены Рускім геаграфічным таварыствам у 1863-1866 гадах. ●Дальнейшая актывізацыя гідраграфічных даследаванняў у дзевятнадцатым стагоддзі была вызвана адменай крэпаснога права і бурным развіццём капіталістычных адносін. ●У выніку дзейнасці Навігацыйна-апісной камісіі Міністэрства шляхоў зносін (1874-1894) былі выканана здымка і апісанне амаль усіх буйных рэк Расіі, заснавана вадамерная сетка і першыя гідраметрычныя станцыі. ●З мэтай развіцця сельскай гаспадаркі была праведзена заходняя экспедыцыя па асушэнню балот Палесся (1873-1898 гг. ), экспедыцыя І. І. Жылінскага на поўдні Рассіі (1880-1891 гг. ) і экспедыцыя А. А. Тілло па даследаванню вытокаў буйнейшых рэк Еўрапейскай часткі Расіі (1894-1904 гг. ). ●У савецкі перыяд у сувязі з індустрыялізацыяй краіны на пярэдні план былі пастаўлены пытанні развіцця гідраэнергетыкі, воднага транспарту, арашэння і іншыя, што патрабавала шырокіх даследаванняў рэжыма сцёку рэк (плана ГОЭЛРО). ●На развіцце гідраграфіі Беларусі значна паўплывалі даследаванні азёр. Першыя навуковыя працы вядомых рускіх вучоных Р. Ю. Верашчагіна, С. Д. Муравейскага былі пакладзены у аснову возеразнаўства, наукі аб азёрах. У 1894-1900 гадах была праведзена экспедыцыя Маскоўскага універсітэта пад кіраўніцтвам Д. Н. Анучына, якая правяла гідраграфічнае даследаванне некаторых азёр і рэк Беларусі. Завяршэннем даследаванняў азёр першай паловы ХХ стагоддзя было выданне першага айчыннага дапаможніка Б. Б. Багаслоўскага і С. Д. Муравейскага “Возеразнаўства” (1937). ●Пасля другой сусветнай вайны даследаванні водных аб’ектаў былі сканцэнтраваны у Беларускім НДІ водных праблем (пазней Цэнтральны НДІ комплекснага выкарыстання водных рэсурсаў) і шэрагу праектных інстытутаў: Белгіправадгас (г. Мінск), Саюзгіправадгас (г. Пінск), лабараторыя возеразнаўства БДУ.