Водны баланс некаторых кар’ерных вадаёмаў Беларусі, тыс. М3 / год

Wрп	Wпп***	Wо	Wи	Wпо***	Wро	W
Смаргонь. Сярэдні год (р=50 %)
21940**	193,0	884	700	0	22317*	0
Смаргонь. Маловодны год (р=50 %)
18500**	193,0	656	756	0	18593*	0
Вярхоўе. Сярэдні год (р=50 %)
3390	45,1	751	554	3290,10	0	342*
Вярхоўе. Маловодны год (р=50 %)
2530	45,1	530	599	3290,1	0	–784*
Крычаў. Сярэдні год (р=50 %)
370	172,5	285	224	651,5	0	–48*
Крычаў. Малаводны год (р=50 %)
210	172,5	182	242	651,5	0	–329*
Гайдукоўка. Сярэдні год (р=50 %)
26,5	13,7	91,4	66,7	53,8	0	–11,1*
Гайдукоўка. Малаводны год (р=50 %)
16,2	13,7	64,9	72,1	53,8	0	–31,1*

Вадаабмен. Для вырашэння практычных задач разлічваецца каэфіцыент умоўнага вадаабмена (к):

к  ( W_рп + W_пп + W_о ) / W,

дзе: W – аб’ём вады ў вадаёме, тыс. м³.

Па разлікам воднага балансу даследаваныя вадаёмы адносяцца да трох тыпаў: з добрым, здавальняючым і слабым вадаабменам, што адлюстроўвае іх умоўны вадаабмен і характар жыўлення.

Воднае жыўленне кар'ерных вадаемаў адбываецца грунтовымі водамі, якія былі выкрыты пры здабычы карысных выкапняў, а таксама водамі паверхневага сцеку і атмасфернымі ападкамі. Грунтовае жыўленне забяспечвае адносна стабільны і ўстойлівы ўзровень вады. Аднак ў кар'ерных вадаемах, якія звязаны з рачнымі сістэмамі, галоўнай крыніцай жыўлення з'яўляецца рачны сцек («Верхоўе» – р. Зах. Дзвіна; «Смаргонь» – р. Вілія і г.д.).

Адсутнасць неабходнасці ў рэгуляванні ўзроўня падкрэслівае падабенства кар'ерных вадаемаў з азерамі. Кар'ерным вадаемам, як і прыродным лімнічным сістэмам, характэрны запаволены водаабмен. Як вынік гэтай акалічнасці – працэс даволі хуткай трансфармацыі паступаючых водаў, акумуляцыя алахтонных і аўтахтонных рэчываў.

Вадаабмен значна павялічваецца ў тых вадаемаў, якія маюць пратокі і сувязь з ракой («Смаргонь») – пастаянная гідралагічная сувязь. Сязонная гідралагічная сувязь назіраецца на вадаеме «Вярхоўе» ў басейне р. Зах. Дзвіна.

10.5. Гідрахімічны рэжым

Сходнасць кар'ерных вадаемаў па шэрагу паказчыкаў з азерамі абумоўлівае сходнасць і рэжымных лімнічных характарыстык: рэжыма тэмпературы і раствораных газаў, асноўных фізічных і хімічных уласцівасцей вады, напрамку біялагічных і седыментацыйных працэсаў.

Тэмпературны рэжым. У найбольш глыбокіх вадаемах летам назіраецца прамая тэмпературная стратыфікацыя (Крычаў, Руба, Гайдукоўка, Смаргонь). На мелкаводных водмелях назіраецца амаль поўнае перамешванне. Зімой – адваротная тэмпературная стратыфікацыя. Для самых мелкаводных вадаемаў характэрна поўнае перамешванне воднай масы (Ліозна Паўночны і Ліозна Паўднёвы).

Газавы рэжым. Даследванні паказваюць, што большасць кар'ераў маюць неспрыяльныя кіслародныя ўмовы. Прычына гэтага з'яўляюцца марфалагічныя асаблівасці катлавін ці іх выкарыстанне для размяшчэння арганічных рэчываў. Памяншэнне ўтрымання О₂ ад паверхні да дна звязана з яго скарыстаннем на працэсы разлажэння ў гіпалімніёне (Вярхоўе, Гайдукоўка, , Смаргонь).

Для вадаемаў Вярхоўе, Мароські тыпічны выпадак, пры якім утрыманне О₂ у прыдонных слаях блізкае да нуля. У самых высакапразрыстых вадаемах тыпа Крычаў, Блакітны на некаторай глыбіні назіраецца кіслародны максімум, які ўтвараецца з прычыны высокай празрыстасці вады і тонкага слоя эпілімніена.

Па велічыні мінералізацыі вады большасць вадаемаў адносіцца да гідракарбанатнага класа кальцыевай групы і па велічыні яна не перавышае сярэдніх фонавых паказчыкаў значэнняў на Беларусі. Утрыманне азота і фосфару рэзка павялічваецца ў выпадках паступлення прамысловых і камунальных сцекавых водаў, сцеку з сельскагаспадарчых зямель і рэкрэацыйных зон.