Акадэмiя кipaвання пры Прэзiдэнце Рэспублiкi Беларусь

Кафедра тэорыі дзяржавы і права

Рэферат па тэме:

Партызанскі і падпольны рух на тэрыторыі Беларусі

Выканала студэнтка 1 курса

спецыяльнасці “Дзяржаўнае

кіраванне і эканоміка”, 1 групы

Барадзіна Вольга

Мiнск 2010

Змест

Уводзіны 3

1.Узнікненне партызанскага руху.

Атрады і группы на тэрыторыі Беларусі………………………………………4-7

2.Партызанскі побыт …………………………………………………………...8-9

3.Эканамічная дзейнасць ў партызанскіх зонах……………………………….10

4.Гаспадарка. Дапамога насельніцтва ……………………………………...11-12

5. Падпольная барацьба……………………………………………………...13-16

6. Чыгуначная барацьба ……………………………………………………..17-18

7. Некаторыя сучасныя пункту гледжання на партызанскі рух у Беларусі..19-21

Заключэнне.......................................................................................................22-23

Літаратура..............................................................................................................24

Уводзіны

Гісторыя не ведае больш маштабнага супраціву захопнікам, чым барацьба беларускага народа супраць германскіх прыгнятальнікаў, якая развярнулася на ўсёй тэрыторыі БССР. Насельніцтва Беларусі не прымірылася з агрэсарамі. Нават не гледзячы на калянасць акупацыйнага рэжыму, патрыятычнае рух супраць германскіх захопнікаў пашыралася, прымала больш эфектыўныя арганізаваныя формы і выкарыстоўвала разнастайныя метады барацьбы. З першых дзён вайны пачалася барацьба насельніцтва Беларусі супраць нямецкіх захопнікаў. Яна вялася ў розных формах - ад невыканання мерапрыемстваў акупацыйных уладаў да ўзброенага супраціву. Мелі месца як самастойныя акты процідзеяння новага рэжыму з боку асобных асоб і груп, так і арганізаваныя ў цэнтралізаваным парадку ваенныя і палітычныя акцыі. У многіх населеных пунктах партызанскія фарміравання ўзнікалі стыхійна. Існуюць розныя пункты гледжання па дадзеным пытанні, часам палярныя на шматлікія факты партызанскай барацьбы. Гістарычнае значэнне партызанскага руху ў Беларусі яшчэ да гэтага часу не атрымала адэкватнай ацэнкіТаму я стаўлю перад сабой мэту не проста вывучыць гісторыю партызанскага руху, але паказаць крыніцы заканамернасці, абгрунтаваць гістарычную неабходнасць партызанскага руху і падполля. Тэма майго рэферата з'яўляецца актуальнай, бо любое новае апусканне ў гісторыю народа вядзе да фарміравання новай нацыянальнай самасвядомасці. Практычнае вывучэнне дадзенага пытання неабходна таксама і ў сувязі з тым, што, на вялікі жаль, свет не стаў бяспечней. Вывучыўшы мінулае, неабходна ўлічыць яго горкія ўрокі і пайсці ў мірны будучыню.

Узнікненне партызанскага руху. Атрады і группы на тэрыторыі Беларусі

Пасля акупацыі нямецкімі войскамі тэррыторыі рэспублікі ў многіх яе раёнах пачалася барацьба насельніцтва супраць захопнікаў. Вялася яна ў самых разнастайных формах – ад невыканання мерапрыемствау акупацыйных улад да узброеннага супраціўлення. Найбольш адчувальнымі для верхмата і паліцэйскіх сіл былі дзеянні узброенных партызанскіх атрадў і груп. Яны сведчылі аб натуральным імкненні беларускага народа бачыць сваю Бацькаўшчыну свабоднай ад іншаземных захопнікаў. Нельга не адзначыць, што на Беларусі меўся даволі багаты вопыт партызанскіх дзеянняў, накоплены ў далёкім і блізкім мінулым. Да таго ж многія вайскоўцы, што трапілі ў акружэнне ў пачатку вайны альбо вырваліся з варожага палону, таксама станавіліся на шлях узброенай партызанскай барацьбы [1, с.284].

Пачатак агранізаваннага партыйнага руху зязваюць з трыма дакументамі: дырэктывай СНК СССР і ЦК ВКП(б) ад 29 чэрвеня 1941 г. Партыйным і савецкім агранізацыям прыфрантавых абласцей», прамоваю І.В. Сталіна па радыё 3 ліпеня 1941 г., у якой ён у асноўным паўтарыў палаженні дырэктывы. І пастановай ЦК ВКП(б) ад 18 ліпеня 1941 г. «Аб арганізацыі барацьбы ў тыле германскіх войскаў». Ключавая ж практычная роляў арганізацыі і разгортванні партызанскай выйны належала органам НКУС-НКДБ [2, с.158].

1 ліпеня 1941 года, Народны камісарыят дзяржаўнай бяспекі СССР (НКГБ) прыняў дырэктыву № 168 аб задачах органаў НКГБ ва ўмовах ваеннага часу. Гэта модна лічыць адпраўным пунктам фарміравання партызанскіх атрадаў, у тым ліку і на тэрыторыі БССР. Да канца 1941 г. НКГБ стварыў у акупіраваных раёнах Беларусі 15 партызанскіх атрадаў, 45 аператыўных груп [3, с.79].

Што ж тычыцца работнікаў партыйнага кіраўніцтва і ўрада рэспублікі, то яны ўжо 30 чэрвеня 1941 г накіравалі ў гаркамы і райкамы Беларусі дырэктыву ЦК КП (б) Б № 1 "Аб пераходзе на падпольную работу партарганізацый раёнаў, занятых ворагам", а 1 ліпеня - дырэктыву № 2 "Аб разгортванні партызанскай вайны ў тыле ворага". У дырэктыве № 2 гаварылася "Усе мясцовасці Беларусі, занятыя ворагам, павінны неадкладна пакрыцца густой сеткай партызанскіх атрадаў, якія вядуць бесперапынную жорсткія барацьбу на знішчэнне ворага ... Хай адчуе вораг як гарыць пад нагамі наша зямля ..." [4, с.64].

У ліку першых, самастойна ўзнікшых, быў Пінскі партызанскі атрад. 28 чэрвеня 1941 г у раёне вёскі Посенічы быў дадзены першы бой партызанскага атрада пад камандаваннем В. З. Каржа. Для аховы горада з паўночнага боку на дарогу Пінск - Лагішын паставілі групу партызан. На засаду партызанскага атрада, якім камандаваў Корж, наскочылі 2 нямецкіх танка. Гэта была разведка 293. Пяхотнай дывізіі вермахта. Партызаны адкрылі агонь і падбілі адзін танк. У выніку гэтай аперацыі ім удалося захапіць у палон 2 гітлераўцаў. Гэта быў першы партызанскі бой першага партызанскага атрада ў гісторыі Вялікай Айчыннай вайны. Пінскае партызанскае злучэнне пад камандаваннем Каржа ў баях разграміла 60 нямецкіх гарнізонаў, пусьціла пад адхон 478 варожых эшалонаў, ўзарвала 62 чыгуначных маста, знішчыла 86 танкаў і бронемашын, 29 гарматы, вывела са ладу 519 кіламетраў ліній сувязі.

Цэнтральным Камітэтам і абкама КП (б) Б у ліпені-декабрэ 1941 г. было створана на месцах, а таксама пасля кароткатэрміновай падрыхтоўкі накіравана на акупаваныя тэрыторыі Беларускай ССР 104 партызанскіх атрада і 323 арганізатарскія і дыверсійныяныя групы агульнай колькасцю 8307 человек. Вялікае количества партызанскіх атрадаў і груп стваралася пакінутымі камуністами і камсамольцамі, вайскоўцамі і па ініцыятыве меабсталявання з дыферэнцыраваным ўздзеяннем насельніцтва. Па няпоўных дадзеных, да жніўня 1941 г. у выніку вялізнай працы, зробленай у тыле ворага камуністамі, і пастаянпастаянна ўзрастаючай дапамогі ЦК КП (б) Б на акупаванай тэрытории БССР быў арганізаваны і дзейнічаў 231 партызанскі атрад, налічваўшы больш за 12 тыс. байцоў. У 1941 г. на акупаванай тэрыторыі БССР былі створаны 3 падпольных абкама, 2 гаркама і 20 райкамаў партии79. У камсомольском падполле дзейнічалі 2 падпольных абкама, 2 гаркама і 15 раённых камітэтаў камсамола. [5, с.53-54]

На тэрыторыі Кастрычніцкага раёна Палескай вобласці актыўна дзейнічаў атрад «Чырвоны Кастрычнік». Яго кіраўнікі Ц.П. Бумажкоў і Ф. I. Паўлоўскі 6 жніўня 1941 г. сталі першымі партызанамі — Героямі Савецкага Саюза. На Міншчыне, у вёсцы Загалле (Любанскі раён), баявую парти­занскую групу стварыў Хаміцэвіч. У Чашніцкім раёне уз-броеную барацьбу супраць акупантаў узначаліў Ц. Я. Ермаковіч. 3 ліку рабочых і службоўцаў Пудацьскай картоннай фабрыкі ў Суражскім раёне быў створаны атрад, на чале якога стаў М. П. Шмыроў, любоўна названы ў народзе «Бацькам Miнаем». На аснове былых знішчальных батальёнаў партызанскія атрады ўзніклі ў Парыцкім, Лельчыцкім, Ельскім, Лоеўскім, Рагачоўскім, Мехаўскім I іншых раёнах Беларусь Усяго ў другой палове 1941 г. самастойна ўзнік-ла каля 60 атрадаў 1 груп.

Большую частку партызанскіх фарміраванняў склалі тыя, што былі арганізаваны партыйна-савецкімі органамі. Пад іх кіраўніцтвам ва ўсходніх раёнах рэспублікі да іх акупацыі праводзіліся спецыяльныя інструктажы-настаўленні, ствараліся каротка-тэрміновыя курсы і падрыхтоўчыя цэнтры. Яны дзейнічалі ў Магілёве, Лёзне, Віцебску, Го-мел!, Мазыры, Полацку, іншых населеных пунктах. Вынікам гэтай работы было тое, што за ліпень — верасень у цэнтралізаваным парадку было сфарміравана звыш 430 партызанскіх атрадаў і арганізацыйных груп, у якіх налічвалася больш 8300 чалавек. I хоць не ўсе з іх змаглі выканаць пастаўленыя задачы, усё ж значная частка здолела прыйсці на месца дыслакацыі і стаць арганізацыйным ядром для мно-гіх баяздольных партызанскіх фарміраванняў.

У другой палове 1941 г. сваей актыўнасцю вызначаліся атрады і групы (апрача пералічаных вышэй), на чале якіх стаялі М. П. Ганчароў (Беласточчына), М. М. Бяляўскі (Тураўскі раён), I. С. Федасеенка (Гомельскі раён), М. I. Жукоўскі (Красная Слабада), А. К.Стэльмах— П. П. Макарэнка (Багушэўскі раён), I. А. Яраш (Барысаўскі раён). [1, с.286-287]

У 1941 годзе дырэктывы, складзеныя без уліку практыкі партызанскай барацьбы, імкненнем нанеслі страты ворагу наносіў страты партызанскага руху. Такім з'явіўся загад Стаўкі № 0428 ад 17 лістапада складзены асабіста І.В. Сталінам. Ён, у прыватнасці абвяшчаў: «1. Разбураць і спальваць датла ўсе населеныя пункты ў тыле нямецкіх войскаў на адлегласці 40-60 км у глыбіню ад пярэдняга краю і на 20-30 км направа і налева ад дарог. Для знішчэння населеных пунктаў у паказаным радыусе дзеянні кінуць неадкладна авіяцыю, шырока выкарыстоўваць мінамётны і артылерыйскі агонь, каманды выведнікаў, лыжнікаў і партызанскія дыверсійныя групы, забяспечаныя бутэлькамі з запальнай сумессю, гранатамі і падрыўных сродкамі. 2. У кожным палку стварыць каманды паляўнічых для выбуху і спальвання населеных пунктаў, у якіх размяшчаюцца войскі праціўніка. 3. Пры вымушаным адыходзе нашых частак на тым ці іншым участку адводзіць з сабой савецкае насельніцтва і абавязкова знішчаць усё без выключэння населеныя пункты, каб праціўнік не мог іх выкарыстаць. 4. Ваенным саветам франтоў і асобных армій сістэматычна правяраць, як выконваюцца заданні па знішчэнні населеных пунктаў у паказаным вышэй радыусе ад лініі фронту ». Магчыма, што такія дзеянні на самай справе маглі стварыць вялікія нязручнасці акупантам. Але ў першую чаргу яны наўпрост білі па мясцоваму насельніцтву ніяк не спрыялі разгортванні партызанскага руху. [5, с.55-56]

Партызанская разведка праводзілася сувязнымі, падпольшчыкамі і іншымі патрыётамі, спецыяльна створанымі ўзводамі, ротамі і групамі разведкі ў складзе партыз. фарміраванняў (у 1944 складала каля 10% з ліку партызан). У 1942 у тыле ворага дзейнічала 5150 разведчыкаў, у канцы 1943 — больш за 8 тыс., да ліп. 1944 — 24 тыс. Партызанскай разведкай кіравала Паўн.-Зах. аператыўная група ЦК КП(б)Б, разведвальныя аддзелы Цэнтр. і Бел. штабоў партыз. руху, аператыўныя групы і прадстаўніцтва БШПР пры штабах франтоў, развед­органы партызанскіх фарміраванняў. Партызанская разведка забяспечвала неабходнымі звесткамі баявыя аперацыі партызан пры разгроме гарнізонаў, ударах па транспартных ка мунікацыях.

За 1941—1944 г. выкарыстаннем звестак патрыёты разграмілі 948 ням. штабоў і гарнізонаў, знішчылі 939 вайск. Пусцілі пад адхон 11 128 эшалонаў і разбурылі 819 чыг. мастоў. Дзякуючы рабоце разведкі каля 100 буйных карных алерацый гітлераўцаў не здолелі істотна паўплываць на дзейнасць партыз. руху. У дапамогу Чырв. Арміі партызанская разведка ў вер. 1941 здабыла звесткі пра сканцэнтраванне буйных танк, і авіяд. сіл ворага для наступлен­ия на Маскву. [6, с.435]

У 1941-1944 гг. у шэрагах савецкіх партызан на акупаваных тэрыторыях савецкіх рэспублік змагаліся: РСФСР (оккуп. вобл.) 250000 Украінская ССР 501750 Беларуская ССР 373942 Літоўская ССР 10000 Эстонская ССР 2000 Малдаўская ССР 3500 Карэла-Фінская ССР 5500

партызан. Усяго на акупаваных тэрыторыях СССР змагаліся звыш 1150000 партызан. | Сярод партызан Беларусі было 84,0% мужчын, 6% жанчын; 71,9% беларусаў, 19,29 рускіх, 3,89% украінцаў; 8,9% членаў і кандыдатаў КПСС, 19,14% членаў ВЛКСМ, 71, 7% беспартыйных, 88,4% партызан складалі жыхары БССР. [5, с.57]

Партызанскі побыт

Некалькі слоў аб арганізацыі партызанскага побыту. Найперш камандзіры турбаваліся аб стварэнні базы ці лагера. Пачыналася гэтая праца з выбару найбольш зручнага месца. Яно павінна было адказываць шэрагу патрабаванняў, такіх як адносная блізасць да аснойных аб’ектаў разведкі і дзіверсій, схованнасць і абарона.

Больш усяго для стварэння лагера падыходзілі зяленыя кавалкі зямлі, якія былі агароджаны балотамі і лясамі. Вызначыўшы месца, пачыналі будаўніцтва лагера. На часовых стаянках будавалі шатровыя шалашы, якія пакрывалі елкамі, верхнюю частку пакідалі адкрытай, каб выходзіў дым, у шалашы гарэў касцёр, падтрымліваць вогнішча павінен быў дзённы. Спалі у шалашы па 2 чалавекі, клалі адно футра пад галаву, а другім укрываліся.

Асноўная база з’яўлялася невялічкім гарадком адносна абжытых зямлянак, планаванне і размяшчэнне якіх вызначалася іх задачамі. Часцей за ўсё у сярэдзіне лагера змяшчалася зямлянка штаба і зямлянка медпункту. Каля іх знаходзіліся жылыя зямлянкі, дзе размяшчалі салдат у адпаведнасці з аддзяленнямі, да якіх яны належылі. Партызаны імкнуліся па магчымасьці дабраўпарадкаваць свій побыт. Так, у лагеры Градава ў Грэсскім лесе зямлянкі мелі развітыя гаспадарчыя службы: сталярныя, шавецкія, сталярныя і швейныя майстэрні, стайні, лазні. Адмысловыя пляцоўкі адводзіліся для пабудоў, вядзення баявога і палітычнага навучання. Непадалёк ад лагера расчышчалі пляцоўкі для прыёму парашутыстаў. Падыходы да лагеру, як правіла, мінаваліся. Мінныя загароды малі абарончую і сігнальную функцыю, так як выбухі папяреджвалі аб набліжэнні ворага. У той жа час яны скарачалі манеўранасць карнікаў. Ахову дзейснілі вартавыя, дазорцы і высунутыя на некалькі кіламетраў ад лагера сакрэты.

У будаўніцтва кожнага лагера было укладзена шмат труда. Партызанскае жыццё прад’яўляла сур’ёзныя патрабаванні да кожнага байца. Яны павінны былі валодаць усімі відамі зброі, навыкамі выведніка і разам з тым, умець рабіць ўсё неабходнае па гаспадарцы: будаваць буданы і зямлянкі, развесці вогнішча, малоць пакуту і печ хлеб, паправіць абутак і адзенне, змайстраваць ўсё неабходнае, запрагчы каня ў калёсы, зплесці лапці, зварыць ежу, вырыць калодзеж і шмат іншага.

У лагерах омсбоновскіх атрадаў выконваўся армейскі парадак, у аснове якога ляжала бездакорная дісцыпліна і неўхільнае захаванне статутных патрабаванняў.

Выключная ўвага аддавалася ахове лагера і баз атрадаў. Адмысловая сістэма кантрольных пунктаў з адпаведнай сігналізацыяй дапамагала апавяшчаць падрыўныя группы, якія знаходзіліся па-за лагерам, аб месцы знаходжання атрада ці аб месцы сустрэчы, калі немцы пачыналі карныя аперацыі.

У звычайныя, будзёныя дні для ўсіх байцоў, якія не былі на заданні ці ў ахове, праводзілася баевое навучанне. У брыгадах і злучэннях было арганізавана навучэнне ізноў прыбылых у атрады партызан з меснага насельніцтва. Заняткі па адмысловай праграме праводзілі афіцэры і сяржанты..

Адмысловы клопат у лагерах выяўлялі аб хворых і параненых. У цэнтры ўвагі камандавання атрадамі, брыгадамі і злучэннямі ўвесь час заставалася медыцынская служба. Паступова яна абрастала аўтаномнай гаспадаркай, са сваімі зямлянкамі, аперацыйнымі, аптэкамі, стаматалагічнымі пункамі. Узначальвалі медслужбу маладыя ваендоктары, учорашнія выпускнікі медыцынскіх інстытутаў, якія набылі ў тыле ворага велізарны практычны і арганізацыйны досвед. Па-геройску выявілі сябе ў ыле ворага ваенфельчары і санітаркі – былыя студэнткі ВНУ. Пасля, па меры таго, як атрады вырасталі ў брыгады і злучэнні, у кожнай роце з’яўлуялася свая медыцынская служба з ваендоктарам, фельчарам, санінструктарам. Апошніх рыхтавалі ў злучэннях на адмысловых курсах.

Для хворых і параненых нарыхтоўвалі бярозавік, заячую капусту, чарніцу, маліну, брусніцу, журавіны, дзікі часнык, гаючая трава; іх паілі іглічным настоем.

У брыгадзе Д.Н. Мядзведзева з агульнага ліку 250 параненых 238 былі вернутыя ў лад [7, с.26].

З усяго гэтага можна зрабіць вывад, што ў партызанскіх зонах рабілася усё магчымае для жыцця і адпачынку партызан паміж баявымі дзеяннямі.