1 Люблінская ўнія Утварэнне Рэчы Паспалітай.

Люблінская унія (1 ліпеня 1569), акт федэрацыйнага аб'яднання дзвюх дзяржаваў Польшчы і Вялікага княства Літоўскага ў Рэч Паспалітую Абодвух Народаў, зацверджаны на Люблінскім сойме.

10 студзеня 1569 г. у Любліне (Польшча) пачаў працу агульны сойм ВКЛ і Кароны Польскай. Незадаволеная яго ходам дэлегацыя ВКЛ ў лютым пакінула Люблін. Кароль асобнымі актамі далучыў да Польшчы Падляшша і амаль усю тэрыторыю Украіны. Магчымасцей весці вайну яшчэ і з Польшчай у ВКЛ не было. Таму ўлетку 1569 г. дэлегацыя ВКЛ зноў наведала Люблін і падпісала дамову аб уніі.

Акт Люблінскай уніі быў аформлены ў выглядзе прывілею-дагавора, зацверджанага пастановай Люблінскага сойма 1 ліпеня 1569г. Тэкст акта быў падрыхтаваны ў двух экземплярах – адзін замацаваны пячаткамі польскіх феадалаў, другі – пячаткамі феадалаў княства, пасля чаго абодва бакі памяняліся актамі. Гэткі парадак іх абмену, на думку яго арганізатараў, павінен быў прыхаваць гвалтоўны, агрэсіўны і нераўнапраўны характар уніі, надаць ёй бачнасць добраахвотнай згоды бакоў.

ўказвалася, што хоць асобае ўзвядзенне на княжанне вялікага князя літоўскага павінна быць адменена, але тытул і пасады Вялікага княства застаюцца. Уступаючы на прыстол, новы кароль пад прысягаю пацвярджае ўсе правы і вольнасці падданых абедзвюх дзяржаў і народаў. Надалей збіраюцца толькі агульныя соймы і адна Рада. Цалкам захоўваюцца правы і прывілеі, а таксама высокія пасады.

2 Грамадска -палітычны лад Рэчы Паспалітай

Рэч паспалітай была канстытуцыйнай, саслоўнай манархіяй, на чале з выбраным каралём. Заканадаучам органам баў двухпалатны парламені—сейм, які складаўся з сената (рады) і пасольскай ізбы. Сенат быў вышэйшай палатай сейма ў якую уваходзілі найбольш знатныя свецкія і духоўныя феядалы. Колькасць не прывашала 150 чалавек. Рада з’ялялась фактычным кіраўніком дзяржавы. Ніжэйшай палатай сейма была польская ізба. Якая складалася з дэпутатаў ад шляхецкіх семікаў.

Вальныя (агульныя) сеймы разглядалі і прымалі пастановы на асобых пасяджэннях сената і польскай ізбы. Разглядаліся пастановы і пры супадзенні пастановы прымаліся на разгляджэнне каралём. Пастановы прымаліся аднагаласова. Еслі группа дэпутатаў альбо адзін дэпутат мог сказать “не дазваляю” то пастанова прыпынялася.

На чале выканаўчай улады стаяў кароль, пры выбранні якога таксама захоўваліся права саветаў. Кароль узначаў сенат, склікаў сеймы, вызначаў тэрмін і іх пасяджэнне, пазначаў вышэйшыя ўрадавыя пасады. Ён ажыцяўляў знешнію палітыку дзяржавы.Улада караля была істотна абмежавана “ залатымі шляхецкімі вольнасцямі”

Калі кавроль дзейнічаў насуперак праву і сваім абавязкам, то шляхта мела права не падпарадковываць каралю і выступіць супраць. Гэта ажыцяулялась шляхам склікання (“рокашы” – узброеннае паўстанне супраць караля).

Пасля смерці караля пачынаўся перыяд безуладзя, пры якім склікалася тры сеймы. Пэч паспаліта з’яўлялася феадальна – прыгоннай дзяржавай. Галўныя землеўладальнікі (магнаты, паны, шляхта). Толька паны і шляхта мелі права валодаць зямлёй. Шляхта была свабодна ад пабораў. Шляхта была свабодна ад пабораў. У склад пануючага класса уваходзілі “белыя” і “ чорныя” духавенства. Якое валодала значнай часткай зямлі.