ИСТОРИЯ БЕЛАРУСИ

ЭКЗАМЕН

I семестр

1 Вопрос

Первобытное общество на территории Беларуси.

Першыя людзи, якия з’явилися на Беларуси у мусцьерскую эпоху 150-35 тыс г.н., были неандэртальцами. Аб гэтым сведчаць археалагичныя знаходки каля весак Свяцилавичы, Абидавичы, Бердыж. Яны карысталися востраканечниками, рубилами, нажами, палявали на маманта, здабывали агонь, будавали прымитыунае жытло са скур жывел. Зараджаюцца пачатки першабытнага мастацтва, абрады.

У перыяд позняга палеалиту (35-10 тыс г.н. ) на тэрыторыи Беларуси з’явиуся чалавек сучачнага физичнага тыпу—краманьенец. Краманьенцы будавали жытло са скур и касцей жывел, жэрдак, засяляли пячоры. З камянеу вырабляли нажы, разцы, сверлы, праколки, скрабки. Палявали на маманта, аленя, дзикага каня. Яны малявали, рабили статуэтки. З’яуляюцца першыя рэлигийныя вераванни—анимизм (вера у духау и душы), татэмизм (раслины и жывелы маюць пэуную силу), фетышызм (пакланенне неадухоуленым прадметам). Галоуная роля належала жанчыне. Яна займалася збиральництвам, прагатаваннем ежы, захоувала хатни ачаг, з ей звязана будучыня роду—нараджэнне и выхаванне патомства.

У мезалице чалавек прник на поунач Беларуси. У гэты перыяд характэрны выраб и макралитау (масиуных прылад працы—сякеры, цесла, кирки) и микралита (дробных вырабау—кавалки пласцин). Шырока выкарыстоувалися лук и стрэлы, быу прыручаны сабака.

Неалит пачауся каля 6 тыс да н.э. Павяличвалася колькасць насельництва. У 3 тыс да н.э. на поунач Беларуси з’явилися финна-угры. Аб гэтым сведчаць назвы рэк (Мардва, Дзвина, Свир), асноуныя занятки—паляванне, рыбалоуства, у знешним выглядзе мангалоидныя прыкметы. Асноуны занятак—рыбалоуства, пераход ад прысвойваючай гаспадарки да вырабляючай—неалитычная рэвалюцыя. Вырабляючь глиняны посуд, каменныя прылады, прыручана буйная рагатая жывела.

Происхождение белорусов.

У канцы неаліту (III - II ст. да н.э.) жыццё першабытнага чалавека рэзка ўскладнілася. Гэта было абумоўлена тым, што пачалася эпоха, якую даследчыкі вызначаюць як перасяленне народаў. На вялізнай прасторы ад Урала да Рэйна і ад Чорнага да Балтыйскага мора пачалі рассяляцца плямёны жывёлаводаў-вандроўнікаў. Першымі на тэрыторыю Беларусі прыйшлі фіна-угорскія плямены, якія раней жылі за Уралам. Фіна-угры належылі да самастойнай расы мангалаіднага тыпу, яны мелі ўласную моўную сямі’ю. Гэтыя плямены засялілі Фінляндыю, Прыбалтыку і часткова Беларусь. Прышэльцы не сустрэлі супраціўлення мясцовага насельніцтва эпохі позняга неаліту таму, што ўмовы сацыяльнага і гаспадарчага жыцця гэтых этнічных груп былі блізкімі.

Больш глыбокія вынінікі для Беларусі і Еўропы мела перасяленне індаеўрапейцаў. Навукоўцы мяркуюць, што гэтыя плямёны засялялі тэрыторыю Індыі і Малой Азіі. Мовазнаўцы сцвярджаюць, што суседзямі індаеўрапейцаў былі плямены старажытных семітаў. Па узроўню сацыяльнай арганізацыі і вядзенню гаспадаркі індаеўрапейцы пераўзыходзілі астатнія народы. Яны жылі патрыярхальным ладам, займаліся жывёлагадоўляй і земляробствам, умелі араць зямлю, сеялі зерневыя культуры (пшаніцу, ячмень, жыта) разводзілі авечак, вынайшлі кола, будавалі наземныя жытлы.

Яны шанавалі рэлігію. Лічылі, што свет складаецца з трох міроў. У верхнім міры жывуць багі /вайны і грома/, арлы і птушкі. У ніжнім міры жывуць рыбы і змеі. Сваімі татемамі яны лічылі быка, мядзведзя, ваўка, каня. Індаеўрапейцы шанавалі камяні. Ідала ўвасабляла куча камянёў.

Плямёны індаеўрапейцаў былі вельмі шматлікімі і разнастайнымі. Сярод іх вылучаліся іранцы, арыі, дарыйцы, хеты, іншыя плямены. Некаторыя з гэтых народаў былі земляробамі, іншыя - воінамі. У індаеўрапейцаў-арыяў кожны мужчына быў воінам, а народ - войскам. У ІІІ тыс. да н.э. індаеурапейцы рухаліся ў Еўропу па трох напрамках. Адна іх частка засяліла Балканы і Апеніны, другая частка засяліла Центральную Еўропу ад Карпат да Іспаніі, Францыі і Англіі; трэцяя частка індаеўрапейцаў дайшла да Прыбалтыкі, Скандынавіі і Германіі. Тэрыторыю ад Карпат да Балтыйскага мора занялі плямены паноў-шраваў, альбо, як іх пачалі называць пазней, славян. Сюды прыйшлі і балты.

Па знешняму выгляду індаеўрапейцы былі чорнавалосымі і цёмнавокімі, мелі невялікі рост. Яны знішчалі мясцовае дарослае мужчынскае насельніцтва, а жанчын і дзяцей бралі ў свае сем’і. На гэтай аснове адбывалася генітычнае і моўна-культурнае ўзаемадзеянне паміж народамі, акрэсліліся моўныя і антрапалагічныя асаблівасці. Плямёны, якія пасяліліся на Поўначы Ёуропы, сталі продкамі германцаў; на тэрыторыі ад Балтыкі; да Волгі - прыбалтаў; на тэрыторыі ад Одры да Дняпра - славян.

У канцы IV ст. да н.э. ў Еўропе пачалася новая эпоха, якую называюць «Вялікім перасяленнем народаў». Вялікае перасяленне завяршылася ў VI ст. н.э. /працягвалася каля тысячы гадоў/. Пачатак перасяленню паклалі плямёны азіяцкіх гунаў. Гэта былі плямены воінаў-качэўнікаў, якія ішлі з Цэнтральнай Азіі. На тэрыторыі Паўночнага Прычарнамор’я гуны разграмілі германскіх готаў і рушылі ў Еўропу. Пад іх ударамі зняліся са сваіх месц іншыя народы - германцы, тюркі, славяне. Пад ударамі варвараў загінула Заходняя Рымская імперыя. Вялікае перасяленне знаменавала закат эпохі старажытных цывілізацый і паклала пачатак перыяду еўрапейскага сярэднявечча.

Вялікае перасяленне захапіла і Беларусь. Яно паклала пачатак фарміраванню ўсходнеславянскай цывілізацыі. У VI-VIII стст. славянскія плямены засялілі тэрыторыю Беларусі, на якой да гэтага жылі балты і фіна-угры. У VIII-IX ст. плямены славян ва Усходняй Еўропе падзяляліся на 13-15 «княжэнняў». Тэрыторыю Беларусі засялілі плямены крывічоў, дрыгавічоў, радзімічаў. Буйнейшым з іх было племя крывічоў. Можна упэўнена лічыць, што сваё найменне крывічы атрымалі ад вярхоўнага жраца-правадыра племені Крыва. Крывічы падзяляліся на полацкіх, смаленскіх і пскоўскіх. У іх былі свае княжэнні.

Племя дрыгавічоў пасялілася паміж Прыпяццю і Дзвіной. Дрыгавічы мелі сваё княжэнне, іх назва паходзщь ад імя-правадыра Драгавіта.

Гэтае племя мела сваю пароду коней і было ваяўнічым. Дрыгавічы заснавалі такія беларускія гарады як Тураў, Пінск, Мазыр, Клецк, Капыль. Сталіцай княства быў горад Тураў.

Радзімічы засялілі тэрыторыю паўднева-усходняй Беларусі - Гомельшчыну і Магілеўшчыну. Яны бяруць свой пачатак ад правадыра Радзіма. Радзімічы жылі самастойна, але плацілі даніну хазарам. Потым яны былі падпарадкаваны Кіеву.

Теории происхождения белорусов и термина «Белая Русь».

В науке существуют разные версии происхождения термина «Белорусь».Одни исследователи связывают происхождение термина с климатическими, географическими и этнографическими особенностями:

-светлая кожа, русые волосы, светлые глаза

-носили белые льняные одежды

-много березовых рощ и лесов

-в период феодализма было холоднее-обилие снегов

Другие ученые связывают происхождение термина с внешнеполитическими факторами («белая»-свободная от татаро-монгол).Этой концепции противоречит тот факт, что название «белая русь» получило наибольшее распространение на нашей территории в то период ,когда восточно-славянские земли были уже независимыми от монголо-татар.Сам термин «Белая Русь» появился в XII веке и относился в то время к Владимиро-Суздальскому княжеству.В XV веке термин «Белая Русь» употреблялся для обозначения Московской руси.В конце XV-середине XVI в. в литературных источниках (в основном в летописях)прослеживалось представление о «Белой Руси» как отдельной белоруской, белоруско-украинской или белоруско-русской территории.Впервые в официальном документе-грамоте короля Яна Собесского от 1675г. употребился термин «Белорусия»,

«Белорусская православная епархия» для Могилевской, Мстиславской и Оршанской епархий.Сначала белорусской называлась только Могилевская православная епархия. Постепенно этим термином стали называть все земли на которые распространялась власть Могилевского епископа. После присоединения в 1772г. северо-восточных земель Белоруси и России это название приобрело новое административно-географическое значение: им стали называть две новые, присоединившиеся губернии- Полоцкую и Могилевскую, которые в 1796г. были объеденены в одну Белорусскую губернию с центром в городе Витебске.Постепенно на протяжении XIX века термин «Белая Русь» распространился на Минскую, Гродненскую и Виленскую губернии.