2.2. Асноўныя структурныя часткі бібліяграфічных рэсурсаў па гісторыі і іх змястоўнае напаўненне

Змястоўная структура бібліяграфічных рэсурсаў па гісторыі Беларусі даволі складаная. Яна абумоўлена спецыфікай гістарычнай бібліяграфіі як галіновай сістэмы, уключанасцю ў яе вялікай падсістэмы - бібліяграфіі гістарычных крыніц, у межах якой аб’ектамі бібліяграфічнай дзейнасці выступаюць дакументы (тэксты) як адзінкі гісторыка-культурнага працэсу, а таксама комплексным характарам гістарычнай навукі і адпаведнага дакументальнага патоку. Яго элементы тычацца разнастайных праблем айчыннай гiсторыi ў цэлым, асобных гiстарычных перыядаў і падзей, тэматычных і праблемна-комплексных накiрункаў, спецыяльных гiстарычных навук, дапаможных гiстарычных дысцыплiн, галiн гiстарычнай навукi, гiстарычных раздзелаў розных галiн ведаў, тэхнiкi, культуры т.д.

Бібліяграфічныя рэсурсы па гісторыі складаюцца з дзвюх вялікіх частак:

– БІБЛІЯГРАФІЧНЫЯ РЭСУРСЫ ГІСТАРЫЧНЫХ КРЫНІЦ (КРЫНІЦ ПА ГІСТОРЫІ)

– БІБЛІЯГРАФІЧНЫЯ РЭСУРСЫ ГІСТАРЫЧНАГА ЗМЕСТУ (АБ ГІСТОРЫІ, ГІСТАРЫЧНАЙ ЛІТАРАТУРЫ).

Бібліяграфія гістарычных крыніц, як арганічная і неадменная частка гістарычнай бібліяграфіі, дае фактычныя звесткі аб дакуменце на аснове ўліку яго фармальных прыкмет: від дакумента, дата і месца стварэння, аўтарская прыналежнасць, месца захавання. Па сутнасці яна дае найменне дакументам, як фактам гісторыка-культурнага працэсу, Гэта бібліяграфічную прадукцыя, якая ўлічвае:

архіўныя публікацыі, = бібліяграфічныя дапаможнікі архіўных публікацый;

Дакументы па гісторыі Беларусі,якія зберагаюцца ў цэнтральных дзяржаўных архівах СССР / Беларус.Сав.Энцыкл.,Гл.архіў.упр.пры Савеце Міністраў БССР,Беларус.рэсп.аддз-не Сав.фонду культуры ; Рэд.склад.:А.М.Міхальчука,Т.А.Вараб'ева. – Мн. : БелСЭ імя П.Броўкі, 1990. — 261с. – (Энцыкл.б-чка "Беларусь").

заканадаўчыя акты = бібліяграфічныя дапаможнікі заканадаўчых актаў;

(Алфавитный указатель к актовой книге, изданной Виленскою археографическою комиссиею в 1867 году: Ревизия пущ и переходов звериных в бывшем Великом княжестве Литовском Григория Богдановича Воловича, а также собрание привилегий, данных дворянам и священникам Пинского повета / [личный состав комиссии: Я. Ф. Головацкий (председатель) и др.]. – Вильна : Типография А. Г. Сыркина, 1873. — [2], 125 с.;

Межов, В. И. Русская историческая библиография за 1865―1876 включительно : [в 8 т.] / составил В. И. Межов. – Санкт-Петербург : Типография Императорской Академии наук, 1882―1890.

Т. 1 : № 1―10,036. Источники и материалы: исторические акты и документы.―История России вообще и по царствованиям в особенности.― История областей и губерний.― Историческая этнография.― История инородцев. – 1882. — [2], XII, 436 с.

пісцовыя кнігі, успаміны, летапісы, прыватная перапіска

Описание Рукописного отделения Библиотеки Императорской Академии наук / составили В. И. Срезневский и Ф. И. Покровский. – С.-Петербург : Типография Императорской Академии наук, 1910―. — 25 см.

1 : Рукописи, т. 3 , вып. 1 (VI. История). – Ленинград : Издательство Академии наук СССР, 1930. — [6], 233 стр. ; 24 см-В печатной издательской обложке (NLB:1//182962(054)). – На титульном листе и отдельных страницах печать: Псковский Государственный музей Библиотека (NLB:1//182962(054)). – 6 р.

Савецкая Беларусь ва ўспамінах сучаснікаў : анатаваны паказальнік мемуарнай літаратуры, 1917―1972 гг. / Дзяржаўная бібліятэка БССР імя У. І. Леніна, Кніжная палата БССР ; [складальнік Л. Прысёлкава]. – Мінск : [б. в.], 1973. — 133, [1] с. картаграфічныя матэрыялы,

улёткі, пракламацыі

Социал-демократические листовки, 1894―1917 гг. : библиографический указатель / Институт Ленина при ЦК ВКП (б), Библиотека. – [Москва] : Государственное социально-экономическое издательство, 1931―. — 21 см.

Надзаголовок со 2-го тома: Институт Маркса ― Энгельса ― Ленина при ЦК ВКП(б).

Т. 1 : Листовки центральных учреждений и заграничных организаций / [составители: Л. И. Радченко, Я. С. Рогинский, Н. И. Ульянов] ; под редакцией Б. П. Бирмана, Г. И. Крамольникова, П. Г. Сенниковского. – 1931. — VII, 482, [1] с. : факсим.-На титульном листе и отдельных страницах печать: Библиотека ЦК КП(б) Белоруссии (NLB:1//234016(054)). – На титульном листе и отдельных страницах печать: Інстытут Гістпарту пры ЦККП(б)Б. Бібліятэка (NLB:1//234016(054)). – 3000 экз. – 4 р.

афішы,

плакаты,

статыстычныя крыніцы,

прыходна-расходныя кнігі,

а таксама і іншыя аб’екты ўліку ў крыніцах агульнай бібліяграфіі (глядзі 1.4), якія ўлічваюць дакументы як факты гісторыка-культурнага працэсу:

кнігі,

Соколов, П. И. (писатель; библиотекарь; 1766—1836).

Каталог обстоятельный Российским рукописным книгам священного писания, поучительным, служебным и до церковной истории касающимся, в библиотеке Императорской Академии Наук хранящимся … / вновь сделанный статским советником Соколовым 1818 года. – [Б. м.], 1818. — 34, XVI с. ;

газеты,

Газеты Беларусі, 1776-1975 : Бібліягр. паказ. / Нац. кн. палата Беларусі ; [Склад.: Л.М.Няхайчык і інш. ; Навук. рэд. В.У.Скалабан]. – Мн. : НКП, 2003. — 316 с. Перыядычны друк БССР у 1935-1936 гг. : Сістэм. паказ. часоп. і газ. / Дзярж. б-ка і Бібліягр. ін-т БССР імя Леніна, Бел. кн. палата. – Мн., 1936. — 56 с.

Газеты Беларускай ССР, 1917-1975 : Бібліягр. паказ. : У 2 ч. / Дзярж. кам. БССР па справах выд-ваў, паліграфіі і кн. гандлю, Дзярж. кн. палата БССР ; [Рэд. І.І.Фалькоўская]. – Мн., 1985.

часопісы,

Перыядычны друк Беларускай ССР (1917-1958) = Периодическая печать Белорусской ССР (1917-1958) / Дзярж. б-ка БССР імя У.І.Леніна, Кн. палата БССР. – Мн. : Кн. палата БССР, 1960.

Вып. 1. : Часопісы. — 167 с. плакаты, ноты, дысертацыі і г. д., таму, што форма дакумента, яго від і жанр, асаблівасці зместу, структуры, стылістыкі сведчаць аб узроўні развіцця грамадства ў той ці іншы перыяд і з’яўляюцца крыніцамі для іх вывучэння.

Гэта мэтазгодна для таго, каб паслядоўна і поўна адлюстраваць усю сукупнасць гістарычных крыніц, неабходных для вывучэння любой структурнай адзінкі комплекса гістарычных навук, у тым ліку, напрыклад, археаграфіі, гісторыі культуры і інш. І таму, вызначаючы комплекс бібліяграфічных дапаможнікаў гістарычных крыніц, нельга парушаць асобна ўзяты лагічны рад, суразмернасць яго дзялення. Напрыклад, у структуру відаў выданняў па знакавай прыродзе інфармацыі аднапарадкавымі элементамі ўваходзяць тэкставае, нотнае, картаграфічнае і выяўленчае выданні; па матэрыяльнай канструкцыі – кніжнае, часопіснае, ліставое, газетнае выданні, буклеты, плакаты і г. д.²⁶, і, калі браць да ўвагі фармальныя прыкметы, то ў сістэму бібліяграфічнай інфармацыі па гісторыі і гістарычных навуках неабходна ўключаць усе крыніцы рэпертуарнай бібліяграфіі.

Гэтыя рэсурсы забяспечваюць гісторыкаў інфармацыяй аб крынiзнаўчай базе гiстарычнай навукi: прадстаўляюць гiстарычныя крынiцы пэўнай матэрыяльнай канструкцыi (напрыклад, кнiжныя, перыядычныя выданнi, кiна-, фотадакументы, гуказапiсы i iнш.), падагульняюць пэўныя ўнутраныя формы фiксацыi iнфармацыi як адзiнкi гiсторыка-культурнага працэсу (напрыклад, мемуары), адлюстроўваюць інфармацыю аб дзейнасці пэўнай навуковай установы ці асобнага гісторыка і г.д.

Але асноўнай прыметай, у адпаведнасці з якой павінна здзяйсняцца мадэліраванне сукупнасці дакументаў гістарычнай тэматыкі з’яўляецца змест. Гэта структура дазваляе адлюстраваць сісітэму ведаў (з непазбежнымi спрашчэннямi i агрубленнямi) i адпавядае патрэбнасцi ў індэнтыфiкацыi дакументаў канкрэтнага зместу²⁷.

Яна будуецца ў адпаведнасці з прадметна-змястоўной структурай гiстарычнай навукi, адлюстроўвае ўсю складанасць унутраных сувязей памiж элементамi дакументных патокаў і ўключаць:

бібліяграфічныя дапаможнікі па гiсторыi ў цэлым,

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных гiстарычных перыядах,

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных тэмах,

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных праблемах;

бібліяграфічныя дапаможнікі па археалогii i этнаграфii;

бібліяграфічныя дапаможнікі па дапаможных гiстарычных дысцыплiнах;

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных галiновых раздзелах гiстарычнай навукi;

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных гiстарычных раздзелах навукi, тэхнiкi, культуры.

У межах гэтага пераліку можна выдзеліць дзяржаўныя і рэгіянальныя зрэзы і згодна ім выдзеліць:

бібліяграфічныя дапаможнікі па гiсторыi асобнай краіны, рэгіёна (края, горада, вёскі і інш.),

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных гiстарычных перыядах асобнай краіны, рэгіёна (края, горада, вёскі і інш.),

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных тэмах,

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных праблемах;

бібліяграфічныя дапаможнікі па археалогii i этнаграфii;

бібліяграфічныя дапаможнікі па дапаможных гiстарычных дысцыплiнах;

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных галiновых раздзелах гiстарычнай навукi;

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных гiстарычных раздзелах навукi, тэхнiкi, культуры.

Аднак у рэальна існуючай сістэме БІ па гісторыі і гістарычных навуках Беларусі не поўнасцю рэалізаваны мадэлюючыя магчымасці бібліяграфіі як грамадскай з’явы. Гэта адбылося пад уздзеяннем шэрагу фактараў: навуковых, сацыяльнага-палiтычных, эканамічных, гiстарычных, тэхналагiчных, арганiзацыйных, асобасных. Прычым гэтае ўздзеянне праяўляецца і непасрэдна на бібліяграфію як адну са сфер дзейнасці чалавека, уключаную ў гісторыка-культурны працэс, сацыяльна-палітычныя і эканамічныя адносіны, абумоўленую ўзроўнем развіцця навукі і тэхнікі, і апасрэдавана - праз ўздзеянне на навуку і адукацыю, якія яна абслугоўвае, на сацыяльныя інстытуты сістэмы дакументальных камунікацый, у межах якіх адбываецца мадэліраванне ДП і ДМ па гісторыі. Усё гэта абумовіла і сучасны стан забяспечанасці бібліяграфічнай базай беларускай гістарычнай навукі, адукацыі, папулярызацыі гістарычных ведаў, і патрабаванні, якім яна павінна адпавядаць.

Аналіз рэтраспектыўных крыніц БІ па гісторыі і гістарычных навуках Беларусі сведчыць аб тым, што мадэліраванне адпаведнага ДМ здзейснена не поўнасцю, фрагментарна, са значнымі прабеламі ўліку і першасных, і другасных дакументаў.

,

На сёняшні дзень ў беларускай ГБ адсутнічае асноўны сістэмаўтваральны кампанент гістарычнай бібліяграфіі Беларусі – поўны агульнагаліновы рэтраспектыўны ўлік дакументаў (бібліяграфічныя дапаможнікі па гiсторыi Беларусi ў цэлым), які неабходны для паспяховага развіцця сістэмы наогул і здзяйсненне якога, дарэчы, лічыцца прыярытэтным на пачатковай стадыi фармiравання сiстэмы галiновай бiблiяграфii. Пры наяўнасцi добра развiтага гэтага звяна сiстэма дапаможнiкаў у стане забяспечыць асноўныя характэрныя для большасцi спецыялiстаў інфамацыйна-дакументальныя патрэбнасцi²⁸. Неабходна адзначыць, што ў айчынным бібліяграфазнаўстве былі спробы агульнагістарычнага ўліку дакументаў. Так, у 1940-1941 гг. беларускім гісторыкам Б.Златаустаўскім пры ўдзеле прафесара У.Пічэты (рэдактар) былі падрыхтаваны рукапісы двух бiблiяграфiчных паказальнiкаў па гісторыі Беларусі (“История Белоруссии (за период XIV в. – 1940 г.” и "История Западной Белоруссии с древнейших времён”). Яны мадэліруюць вялікую па аб’ёму частку рускамоўнага масіву дакументаў. Аднак моўныя абмежаванні, у шэрагу выпадкаў недастатковая паўната бібліяграфічнай характарыстыкі, недасканаласць даведачнага апарату значна прыніжаюць іх мадэлюючыя і даведачныя магчымасці. Да таго ж гэтыя паказальнікі так і засталіся ў чарнавых варыянтах (іх машынапісныя копіі захоўваюцца ў ЦНБ НАН Беларусі). Па словах М.І.Савачкінай, гэтыя паказальнікі можна разглядаць, як першы незавершаны вопыт складання навукова-дапаможных дапаможнікаў абагульняючага зместу па гісторыі Беларусі²⁹.

У 1959 г. кафедра гiсторыi БССР БДУ падрыхтавала i выпусцiла першы агульнагiстарычны рэтраспектыўны паказальнiк па айчыннай гiсторыi (Гісторыя БССР: Тэматычны паказ. сав. літ. 1945-1958 / БДУ; Склад.: У.А.Ціток, А.П.Ігнаценка, Я.І.Шапчыц. – Мн., 1959. – 110 с.).

У iм былі адлюстраваны дакументы, выдадзеныя ў азначаны перыяд па ўсяму комплексу гістарычных дысцыплін і гістарычнаму развіццю Беларусі са старажытнасці да 1958 г. Аўтары iмкнулiся да ўключэння ў дапаможнiк усёй сукупнасці дакументаў па гісторыі Беларусі (кнiг, брашур, артыкулаў са зборнiкаў, часопiсаў і газет, аўтарэфератаў дысертацый, рэцэнзій). І гэта забяспечыла станоўчую ролю паказальнiка ў мадэліраванні адпаведнай храналагічнай часткі дакументных патокаў, у бібліяграфічным забеспячэнні гістарычнай навукі і вучэбнай дзейнасці таго часу, падагульненні дакументнай забяспечанасці галіны ведаў і праз гэта спрыяла вызначэнню ступенi даследаванасцi пэўных тэматычных накiрункаў, гiстарычных перыядаў. Разам тым iснуе шэраг недахопаў, якiя значна прынiжаюць мадэліруючыя магчымасцi паказальнiка: адмаўленне ад уключэння замежных выданняў па гiсторыi Беларусi; невялікія храналагічныя межы (толькі 14 г.) адлюстравання матэрыялаў; беднасць даведачнага апарату (Спіс зборнікаў, часопісаў і газет; Алфавітны паказальнік аўтараў, рэдактараў, складальнікаў і рэцэнзентаў). Аднак пры гэтым нельга забываць пра тое, што названы паказальнік быў створаны ў межах сацыяльнага інстытута, бібліяграфічная дзейнасць якога носіць спадарожны характар, для забеспячэння патрэб вучэбнага працэсу, а не з мэтай мадэліравання ДМ па гісторыі і гістарычных навуках.

Да агульнагістарычных бібліяграфічных дапаможнікаў адносіцца рэкамендацыйны паказальнік “Падарожжа ў гісторыю Беларусі” (Мн., 1974), створаны ў навукова-бібліяграфічным аддзеле Дзяржаўнай бібліятэкі БССР ім. У.І.Леніна (сёння – Нацыянальная Бібліятэка Беларусі).

Недахоп тэматычных навукова-дапаможных паказальнiкаў часткова кампенсуецца несамастойнымi формамi iснавання БI (прыкнiжнымi i прыартыкульнамi спiсамi). Грунтоўнымi бiблiяграфiчнымi спiсамi лiтаратуры суправаджаюцца працы М.Ермаловiча, прысвечаныя старажытнай гiсторыi Беларусi (Ермаловiч М. Старажытная Беларусь: Полацкi i авагародскi перыяды. - Мн., 1990; Ермаловiч М. Па слядах аднаго мiфа. - Мн., 1991; Ермаловiч М. Старажытная Беларусь: Вiленскi перыяд. - Мн.,1994). Агульная колькасць спасылак складае амаль паўтары тысячы адзiнак. Яны складаюць значную бiблiяграфiчную базу для даследавання названага перыяда. Аднак спасылкi даюцца, як правіла, у парадку iх цытавання ў манаграфiях, неаднаразова паўтараюцца. Прыкнiжным бiблiяграфiчным спiсам аздоблена манаграфiя А.М.Кушнярэвiча "Культавае дойлiдства Беларусi ХIII - ХVII стст.: гiсторыя i архiтэктурна-археалагiчнае даледаванне" (Мн.,1993). У iм даецца грунтоўная падборка архiўных крынiц i друкаваных выданняў (кнiг, дысертацый, часопiсных артыкулаў) па вузкай i мала распрацаванай тэме без храналагiчных, моўных, тэрытарыяльных абмежаваннгяў. Несамастойныя формы iснавання БI з"яўляюцца крынiцай пошуку дакументаў БI па гiсторыi Беларусi. Аднак гэтыя формы iснавання БI не здольны замянiць асобна выдадзеныя рэтраспектыўныя навукова-дапаможныя паказальнiкi. Гэта абумоўлена тым, што, па-першае, ў гэтых спiсах адлюстраваны толькi дакументы, вядомыя аўтару, па-другое, часцей за ўсё ў iх прадстаўлены толькi цытуемыя, а не дакументы па тэме працы наогул, па-трэцяе, групоўка матэрыялаў пераважна фармальная (у парадку цытавання, радзей па асноўных раздзелах тэкста). Iншымi словамi, гэтыя спiсы не даюць вычарпальнай паўнаты улiку БI па пэўнай тэме i ў iх немагчымы хуткi i шматаспектны пошук iнфармацыi. Неабходна адзначыць таксама складанасць вызначэння змястоўных межаў гістарычнай бібліяграфіі як галіновай сістэмы

Агульнагiстарычны характар маюць бiблiяграфiчныя спiсы да 5-цi томнага выдання "Гiсторыя Беларускай ССР" i да артыкулаў па кожнаму гiстарычнаму перыяду, спецыяльных гiстарычных навуках, дапаможных гiстарычных дысцыплiнах у 12-цi томнай "Беларускай Савецкай энцыклапедыi". Аднак (і гэта абумоўлена характарам падобных работ) у вышэйназваныя спiсы ўвайшлi толькi найбольш буйныя айчынныя даследаваннi. Гэта прывяло да таго, што па-за ўлiкам аказалiся цэлыя пласты гiстарычных дакументаў, надрукаваных у айчынных зборнiках, часопiсах i газетах, дакументаў, якiя выдадзены за мяжой.

Агульнагiстарычнымi бiблiяграфiчнымi спiсамi суправаджаюцца працы “Нарысы па гісторыі Беларусі”, у 2-х ч. (Мн., 1994-1995). i iнш. У гэтыя спiсы ўключаецца, як правіла, невялiкая частка ДМ, толькі найбольш грунтоўныя працы, са значнымі храналагiчнымі, моўнымі, тэрытарыяльнымі абмежаваннямi. Да таго ж часам яны ўяўляюць сабой часацей за ўсё фармальна ўпарадкаваны спасылачны аппарат і існуюць у непарыўнай сувязі з выданнем. Усё гэта значна прыніжае іх мадэліруючыя магчымасці ў адносінах да ДМ.

Рэгіянальны зрэз Новая литература о Гомельщине : информационно-библиографический указатель / Гомельская областная объединенная универсальная библиотека имени В. И. Ленина, Справочно-библиографический отдел. – 1967―1991. – Гомель : ГОУС, 1967―1991.

1 раз в год. – Часть текста на белорусском языке. – С 1990:(1991) заглавие: Новая літаратура аб Гомельшчыне.

Літаратура аб Магілёўскай вобласці / Магілёўс. абл. б-ка імя У.І.Леніна, Аддз. беларус. і краязн. літ. – Магілёў, 1971-1974.

1969 - 1970 и с 1975 загал.: Новая літаратура аб Магілёўскай вобласці.

Па Новая літаратура аб Гродзенскай вобласці : Бібліягр. паказ. / Гродзен. абл. навук. б-ка імя Я.Ф.Карскага, Аддз. краязн. работы. – Гродна, 1973-.

Заходняя Беларусь: гісторыя і сучаснасць : (рэкамендацыйны бібліяграфічны спіс) / складальнік Н. І. Бягун ; рэдактар Т. Р. Мацвеева // Новыя кнігі : Па старонках беларус. друку : Штомес. бібліягр. бюл. / Нац. б-ка Беларусі. — 1996. ― № 6. ― 16 с. – Дадатак.

Залеўскі, Я. Бібліяграфія літаратуры аб Польшчы, Заходняй Украіне і Заходняй Беларусі выданай у СССР у 1930 г. на польскай, расійскай, беларускай і ўкраінскай мовах / Бел. акад. навук, Пол. ін-т пралетар. культуры. – Мн., 1933. — 31, [1] с.

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных гiстарычных перыядах,

Гісторыя Беларусі савецкага перыяду ў перыядычным друку : Бібліягр. паказ. арт. з газ. і часоп… / Гродзен. дзярж. ун-т імя Я.Купалы ; Склад.: Г.М.Таюрская, Э.С.Ярмусік. – Гродна : ГрДУ, 1997.

Ч. 1 выйшла без звестак аб нумары часткі.

Ч. 2 : … за 1992-1994 г. — 87 с.-40 экз. – Б.ц.

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных тэмах,

Беларуская ССР у Вялікай Айчыннай вайне Савецкага Саюза (1941―1945 гг.) : бібліяграфічны паказальнік літаратуры (1941―1971 гг.) / Дзяржаўная бібліятэка БССР імя У. І. Леніна, Інстытут гісторыі Акадэміі навук БССР ; складальнікі: Р. М. Чыгірова, Э. І. Ляўко ; [пад рэдакцыяй Р. Р. Кручка]. – Мінск : Дзяржбібліятэка БССР, 1980. — 298, [1] с. ;

Беларуская ССР у Вялікай Айчыннай вайне Савецкага Саюза (1941―1945 гг.) : бібліяграфічны паказальнік / Міністэрства культуры БССР, Дзяржаўная бібліятэка БССР імя У. І. Леніна ; [складальнікі: Э. І. Ляўко, С. А. Пугачова, З. А. Сядая ; навуковы рэдактар: А. М. Літвін]. – Мінск : [б. в.], 1990. — 295, [1] с.

Беларусь у Вялікай Айчыннай вайне (1941 - 1945) [Электронны рэсурс] / Нацыянальная бібліятэка Беларусі ; складальнікі: С.А.Анохін [і інш] ; навуковы рэдактар Т.В.Кузьмініч. – Мінск : НББ, 2005. — 1 электронны аптычны дыск (CD-ROM) ; 12 см. – (60-годдзю Перамогі прысвячаецца).

Гісторыя Камуністычнай партыі Беларусі : рэкамендацыйны паказальнік літаратуры / Міністэрства культуры БССР, Дзяржаўная бібліятэка імя У. І. Леніна, Аддзел рэкамендацыйнай бібліяграфіі ; [складальнікі: Т. Я. Мамедава, А. І. Леў, М. А. Каваленка ; навуковы рэдактар І. П. Хаўратовіч]. – Мінск : Дзяржбібліятэка БССР, 1981. — 201 с.

XXI-ая гадавiна вызвалення Беларусi ад белапалякаў : Рэк. спіс літ. / Дзярж. б-ка і Бібліягр. ін-т імя У.І.Леніна ; [Склад. Е.Цвейфель]. – Мн., 1941. — 18, [1] c.

Жанчыны ў гісторыі Беларусі: славутыя і… невядомыя : бібліяграфічны спіс / складальнік Г. В. Брага ; рэдактар Т. Я. Мамедава // Новыя кнігі : Па старонках беларус. друку : Штомес. бібліягр. бюл. / Нац. б-ка Беларусі. — 1998. ― № 10. ― 16 с. – Дадатак.

Супраць крыжацкай навалы : інфармацыйна-бібліяграфічны даведнік / Цэнтралізаваная бібліятэчная сістэма, Цэнтральная бібліятэка імя Ф. Скарыны ; [складальнік Л. Б. Дзедзюліна]. – Полацк, 2002. — [24] с. ; 21 см. – (Праз мінулае ў будучыню).

Барацьбіты за савецкую ўладу ў Беларусі : Рэк.бібліогр.паказ. / Дзярж.б-ка ім.У.І.Леніна ; Склад.А.І.Леў. – Мн., 1987. — 48с.

История Холокоста на территории Беларуси : Библиогр. указ. / Науч.-просветит. центр. истории евреев Беларуси и Холокоста им. С.Дубнова, Евр. общин. центр, г. Минск ; Сост.: И.П.Герасимова, С.М.Паперная. – Витебск : УПП "Витеб. обл. тип.", 2001. — 103, [1] с. ; 20 см.

Бібліяграфічныя дапаможнікі прысвечаныя асобным гістарычным дзеячам

Кастусь Каліноўскі : Бібліягр. паказ. / Бел. дзярж. ун-т, Фундам. б-ка ; [Склад.: Л.С.Бункевіч, В.Ф.Шалькевіч ; Пад рэд. Т.І.Міцюхінай, Р.І.Пустаход]. – Мн. : БДУ, 2000. — 82, [2]

Митрополит Филарет (Вахромеев) : К 60-летию : Биобиблиогр. справ. / Сост.: Т.А.Самойлюк и др. – Мн., 1997. — 292, [1] с.

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных праблемах;

Нацыянальныя супольнасці ў Беларусі: гісторыя і сучаснасць : (бібліяграфічны спіс) / складальнік Г. В. Брага ; рэдактар К. Дз. Варанько // Новыя кнігі : Па старонках беларус. друку : Штомес. бібліягр. бюл. / Нац. б-ка Беларусі. — 2004. ― № 6. ― 16 с.

бібліяграфічныя дапаможнікі па археалогii i этнаграфii;

Матэрыялы да беларускай бібліяграфіі [Мікрафільм] / Ін-т бел. культуры, Бібліягр. каміс. – Мн. : ІБК, 1927.

Т. 4. : Этнаграфія / Падрыхт. А.Шлюбскі. — 54 кадра (XI, 90, [2] с.). – (Беларуская этнаграфія ў доследах і матэрыялах ; … ; Кн. 3)) (…)-Прадм. парал.: бел., ням. – Бiблiягр.: с. IX-XI. – Паказ. прозвiшч, мясцовасцей: с. 82-90. – Негатыў.

Дубінскі, С. А. Бібліяграфія па археалогіі Беларусі і сумежных краін = Bibliographie der archaologie Weissrusslands und der angrenzenden lander / С.А.Дубінскі ; Бел. акад. навук, Ін-т гісторыі, Секцыя археалогіі. – Мн., 1933. — 216, [8] с.

Археология Белоруссии : Библиогр.указ.(1932-1975) / Сост.Т.Н.Коробушкина ; Гос.б-ка БССР им.В.И.Ленина,АН БССР,Ин-т истории. – Мн., 1988. — 163с.

Археалогія Беларусі : Паказ. літ… / Акад. навук Беларусі, Ін-т гісторыі, Цэнтр. навук. б-ка імя Я.Коласа. – Мн. : ІГ АНБ, 1997.

… за 1976-1990 гг. : … за 1976-1990 гг. / [Склад. А.У.Ільюцік ; Навук. рэд. Т.М.Каробушкіна. — 611 с.-Паказ. імян., геагр.: с. 521-584. – Бібліягр.: с. 585-610. – 2000 экз. – Б.ц.

бібліяграфічныя дапаможнікі па дапаможных гiстарычных дысцыплiнах;

Адкуль пайшлі назвы і імёны : рэкамендацыйны бібліяграфічны спіс / складальнік Н. І. Бягун ; рэдактар Т. Я. Мамедава // Новыя кнігі : Па старонках беларус. друку : Штомес. бібліягр. бюл. / Нац. б-ка Беларусі. — 1992. ― № 10. ― 16 с.

Па старонках старых фаліянтаў : (бібліяграфічны агляд) // Новыя кнігі : Па старонках беларус. друку : Штомес. бібліягр. бюл. / Нац. б-ка Беларусі. — 1993. ― № 2. ― 16 с. – Дадатак.

Библиографический указатель литературы по истории города Гродно / Гродненский государственный университет ; [составители: Е. М. Таюрская, Г. М. Регилевич]. – Гродно, 1978. — 38 с.

Межов, В. И. (1830—1894).

Русская историческая библиография = Bibliographie des livres et articles russe d'histoire et sciences auxiliaires de 1800―1854 incl. : указатель книг и статей по русской и всеобщей истории и вспомогательным наукам за 1800―1854 вкл. : [в 3 т.] / составил В. И. Межов. – С.-Петербург : издал И. М. Сибиряков, 1892―1893. — 26 см.

Изд. не закончено.

Т. 2 : Биографии и некрологи русских деятелей. Вспомогательные науки по русской истории: Генеалогия. Геральдика. Хронология. Археология. Палеография. Нумизматика. Сфрагистика. Медальерное искусство. Мифология. – 1893. — VII, 377 с.-3 р.

У іх ліку бібліяграфічныя дапаможнікі прысвечаныя гісторыкам, архівістам і інш. :

Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі : Біябібліягр. паказ. / Гомел. дзярж. ун-т ім. Ф.Скарыны і інш. ; [Уклад.: В.У.Скалабан (кіраўн.) і інш.]. – Мн. : НББ, 2001. — 120 с.

Міхась Мялешка : Доўгае вяртанне ў Беларусь : Кат. выст. / Аўт. навук. канцэпцыі і склад.: Г.В.Запартыка (кіраўн.) і інш. – Мн. : Бел. навук.-даслед. ін-т дакументазнаўства і арх. справы, 1999. — 12 с., уключ. вокл.

Кафедра тэорыі і гісторыі дзяржавы і права : інфармацыйна-біябібліяграфічны даведнік / Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь, Установа адукацыі "Гродзенскі дзяржаўны універсітэт імя Я.Купалы" ; [аўтар-складальнік М.У.Сільчанка]. – Гродна : ГрДУ, 2005. — 153 с.

Кірыла Тураўскі : Бібліягр. паказ. / Беларус. дзярж. ун-т трансп., Т-ва Кірылы Тураўскага ; [Склад.: С.М.Лазарава, Г.С.Макеранкава]. – Гомель : БелДУТ, 1996. — 34 с.

Земляки : [История Светлогорска в лицах : Библиогр. слов. / Сост. Г.И.Захаренко. – Мозырь : КПУП "Колор", 2001. — 145, [6] с. ; 20 см.

Даследчыкі роднага краю : Краязнаўцы і гісторыкі - уражэнцы Магілёўшчыны : Біябібліягр. паказ. / Магілёўс. абл. б-ка імя У.І.Леніна, Аддз. краязн. літ., Магілёўс. абл. краязн. музей ; [Склад.: Л.Я.Гурковіч, З.М.Украінка]. – Магілёў, 1995. — 68 с.

Анатоль Пятровіч Грыцкевіч : Бібліягр. паказ. / Беларус. ун-т культуры, Бібліятэка ; [Склад. Т.А.Самайлюк]. – Мн., 1994. — 77 с., 1 л. партр. – (Дзеячы навукі і культуры Беларусі).

Илларион Мефодьевич Игнатенко : Биобилиорг. указ.: (К 70-летию со дня рождения) / АН БССР, Ин-т истории ; [Н.В.Кузнецов и др.]. – Мн. : Навука і тэхніка, 1990. — 62 с., 1 л. портр. – (Ученые Советской Белоруссии).

История белорусской сельскохозяйственной академии (1836-1995) : Библиогр. указ. / Сост.: И.В.Грядовкина, Т.Ф.Золотарская. – Горки : БСХА, 1996. — 165 с.

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных галiновых раздзелах гiстарычнай навукi;

бібліяграфічныя дапаможнікі па асобных гiстарычных раздзелах навукi, тэхнiкi, культуры.

Педагагічная навука і народная асвета ў БССР : Бібліягр. паказ., 1968-1982 / Рэсп. навук.-пед. б-ка ; [Склад.: М.С.Лукошюс, Т.С.Гурына ; Пад рэд. В.У.Чэчата]. – Мн., 1987. — 605, [3] c.

Асвета і педагагічная думка на Беларусі : Бібліягр. паказ. / Нац. ін-т адукацыі ; Пад рэд. С.В.Снапкоўскай. – Мн. : НІА, 2001.

Ч. 3 : 1917-1945 гг. / А.Л.Еўдакімава і інш. — 327 с.-400 экз. – ISBN 985-6627-48-6 : Б.ц.

На службе роднаму слову : Біябібліягр. давед. : Да 10-годдзя каф. гісторыі беларус. мовы / Беларус. дзярж. ун-т , Філал. фак. ; [Рэдкал.: М.Р.Прыгодзіч і інш.]. – Мн. : БДУ, 2003. — 47, [2] с

Нам засталася спадчына… : (з гісторыі беларускага мастацтва) / складальнік Н. І. Бягун ; рэдактар Т. Р. Мацвеева // Новыя кнігі : Па старонках беларус. друку : Штомес. бібліягр. бюл. / Нац. б-ка Беларусі. — 1992. ― № 2. ― 16 с. – Дадатак.

Рэлігійнае жыццё на Беларусі: гісторыя і сучаснасць / складальнік Н. І. Бягун ; рэдактар Т. Р. Мацвеева // Новыя кнігі : Па старонках беларус. друку : Штомес. бібліягр. бюл. / Нац. б-ка Беларусі. — 1993. ― № 6. ― 16 с. – Дадатак.

Из истории грампластинки : Обзор-беседа / Гомел. обл. б-ка им. В.И.Ленина, Отд. искусств. – Гомель, 1971. — 6 с.

Пичета, В. Современная литература по истории народного хозяйства / В.Пичета. – Мн., 1927. — 14 с.

Исторические аспекты медицины и здравоохранения Беларуси : Указ. лит., 1994-1998 : К VIII науч. респ. конф. по истории медицины "Медицина Беларуси XX века", г. Витебск, 29-30 окт. 1998 г. / Респ. науч.-мед. б-ка ; Сост. Н.Д.Гололоб ; Ред. И.В.Пантюк. – Мн. : РНМБ, 1998. — 31, [1] с.

Православная церковь на Белостотчине в работах протоирея Григория Сосны / Ин-т славяноведения и балканистики РАН и др. ; Сост.:Ю.А.Лабынцев,Л.Л.Щавинская. – Мн., 1994. — 78 с. – (История книжной культуры Подляшья : Вспом.информ : библиогр.материалы).

Гісторыя развіцця вынаходніцтва на Беларусі = История развития изобретательства в Беларуси : Рэтраспект. паказ. літ. : У 2 ч. / Рэсп. навуч.-тэхн. б-ка ; [Склад.: Н.В.Несцяронак і інш.]. – Мн., 1997.

Ч. 2 : 1945-1995 гг. — 170 с.-Алф. паказ. прозвішчаў аўт., склад. і рэд.: с. 142-158. – Бібліягр.: с. 159-170 (53 назв.). – Тэкст парал.: бел., рус. – 300 экз. – Б.ц.

Выпускнікі і навучэнцы Магілёўскай мужчынскай гімназіі, 1809―2009 : біябібліяграфічны даведнік / Установа культуры "Магілёўская абласная бібліятэка імя У. І. Леніна", Аддзел беларускай і краязнаўчай літаратуры ; [складальнікі: Л. Я. Гурковіч, Т. М. Калініна]. – 2-е выд., дапоўненае і перапрацаванае. – Магілёў : Магілёўская абласная бібліятэка, 2009. — 116 с. : партр.

История Могилевского драматического театра : Краевед. список лит. / Могилев. обл. б-ка им. В.И.Ленина, Отд. искусства ; [Сост. Д.Сорокина]. – Могилев, 1976. — 24 с.

Асвета на Полаччыне, IX–XX ст. ст. / Цэнтралізаваная бібліятэчная сістэма, Цэнтральная бібліятэка імя Ф. Скарыны ; [складальнік Л. Б. Дзедзюліна]. – Полацк, 2004. — [43] с. ; 21 см. – (Праз мінулае ў будучыню).

ДАДАТКІ

Раздзел І. АСНОВЫ ТЭОРЫІ БІБЛІЯГРАФІІ

1.1. Бібліяграфія як грамадская з’ява

бібліятэчная справа	архіўная справа	выдавецкая справа	кніжны гандаль	органы навуковай інфармацыі	сродкі масавай інфармацыі	Установы, якія на дзяржаўным узроўні рэгіструюць дакументную прадукцыю
Збор, захаванне і арганізацыя выкарыстання шырокімі коламі карыстальнікаў друкаваных выданняў, рукапісаў, аўдыёвізуальных і іншых дакументаў, якія маюць рэальную ці патэнцыяльную грамадскую значнасць	Прыём і захаванне архіўных дакументаў (створаных у працэсе дзяржаўнай, эканамічнай, грамадска-палітычнай, сацыяльна-культурнай дзейнасці і з’яўляюцца гістарычнай і культурнай спадчынай)	Стварэнне і выпуск дакументаў для распаўсюджвання ў грамадстве	Продаж грамадска-значымых дакументаў	Стварэнне і распаўсюджванне аналітычных матэрыялаў для асобных колаў спецыялістаў з навуковых, дзяржаўных устаноў, ўцаў, прадпрыемстваў	Стварэнне і распаўсюджванне грамадска-значымай інфармацыі	Збор і дзяржаўны ўлік і рэгістрацыя дакументаў, створаных на тэрыторыі пкраіны
Бібліяграфія – апісанне дакументаў (фрагментаў дакументаў, сукупнасці дакументаў), іх улік, упарадкаванне, стварэнне пошукавых механізмаў, распаўсюджванне інфармацыі аб дакументах (фрагментах дакументаў, сукупнасці дакументаў)

Схема 1. Бібліяграфічная інфармацыя (бібліяграфічныя веды) ў сістэме адносін Дакументы (тэксты) і карыстальнікі

Дакументы (тэксты)	ў зята з дакумента				ствараецца для карыстальніка	Карыстальнік
	д ае звесткі аб дакументах (тэкстах) ці іх частках		бібліяграфічная інфармацыя (бібліяграфічныя веды)		Карыстальнік з’яўляецца непасрэдным ці апасрэдаваным аб’ектам бібліяграфічнага ўздзеяння
	ўпарадкуе звесткі аб дакументах (тэкстах)				Прагназуецца, ствараецца і распаўсюджваецца з улікам інфармацыйных патрэб карыстальніка (яго патрэбнасцей у ведах)
	адлюстроўвае (мадэліруе) любую сукупнасць дакументаў (тэкстаў)

Схема 2. Паняцці бібліяграфічная інфармацыя і бібліяграфічныя веды

Бібліяграфічная інфармацыя	≈	Бібліяграфічныя веды
пэўны набор характарыстык дакумента (тэкста), любой іх лагічна выдзеленай часткі ці аб’яднанай сукупнасці, неабходны для іх ідэнтыфікацыі і пошуку.		веды, неабходныя і дастатковыя для ідэнтыфікацыі дакументаў, дакументных масіваў у мэтах аптымальнага задавальнення ў аб’ёме дакументаў сацыяльных ведаў як саміх дакументаў, так і рэпрэзентатыўных (характэрных) звестак пра іх

Схема 3. Формы існавання бібліяграфічнай інфармацыі

Бібліяграфічнае паведамленне
Форма перадачы	вуснае	фіксаванае = бібліяграфічны запіс
Асаблівасці структуры	простая структура	простая структура	складаная структура
Асноўныя складаючыя	Адвольны пералік элементаў і парадак іх падачы	бібліяграфічнае апісанне	бібліяграфічнае апісанне + класіфікацыйны індэкс + анатацыя (рэферат) + прадметная (ыя) рубрыка (і) + ключавое (ыя) слова (ы) + сігла (ы) ўстановы, шыфры захавання і інш.

Схема 4. Формы існавання бібліяграфічных дапаможнікаў

Бібліяграфічны дапаможнік (формы)
картачныя				друкаваныя	рукапісныя	несамастойныя формы	электронныя
каталогі	картатэкі			неперыядычныя		прыкніжныя	электронныя каталогі
алфавітны	сістэматычная			перыядычныя		прыартыкульныя	базы даных
сістэматычны	тэматычныя					унутрыкніжныя
прадметны	спецыяльныя			прадаўжальныя		унутрыгазетныя
	рэцэнзій	загалоўкаў твораў мастацкай літаратуры	ілюстрацый і інш.			унутрычасопісныя

Схема 7. Жанры бібліяграфічных дапаможнікаў

Назва	Азначэнне
Бібліяграфічная лістоўка	рэкламнае выданне, рэка­мендацыйны (папулярна-асветніцкі, вучэбна-дапаможны, прафесійна-вытворчы) бібліяграфічны дапаможнік ў форме лістоўкі, які змяшчае невялікі пералік бібліяграфічных запісаў (бібліяграм) пэўнага зместу ў адпаведнасці з яго мэтавым і чытацкім прызначэннем.
Бібліяграфічная манаграфія	буйны бібліяграфічны дапаможнік навукова-дапаможнага прызначэння, які створаны на падставе паглыбленага вывучэння вялікага масіву дакументаў, разглядае праблему ўсебакова і змяшчае новыя ці ўдакладненыя звесткі аб бібліяграфіруемых дакументах.
Бібліяграфічная энцыклапедыя	бібліяграфічны дапаможнік, у якім сабраны фактычныя звесткі і апісанні літаратуры па пэўнай галіне ведаў ці тэме і размеркаваны ў алфавітным, прадметна-тэматычным ці сістэматычным парадку.
Бібліяграфічны каталог	бібліяграфічны дапаможнік у картачнай, друкаванай ці электроннай форме, які адлюстроўвае дакументныя ресурсы (калекцыі, фонды) бібліятэк, кнігавыдавецкіх, кнігагандлёвых, ар­хіўных, музейных устаноў, прыватных збораў ці іх аб’яднанняў, карпарацый (зводныя каталогі).
Біябібліяграфічны слоўнік	бібліяграфічны дапаможнік, які змяшчае біяграфічныя звесткі аб пэўных асобах і бібліяграфічную інфармацыю аб іх творах і творах пра іх.
Дайжест	Кароткі пераказ (фрагменты – цытаты, вытрымкі, канспекты, рэфераты) тэкстаў шэрагу дакуметаў, падабраныя па пэўнай змястоўнай ці фармальнай прыкметах
Паказальнік цытуемай літаратуры	Пералік упамянутых і/ці цытуемых дакументаў у тых ці іншых выданнях (публікацыях), які дапамагае выяўляць выкарыстаныя аўтарамі дакументы і раскрывае ўнутраныя сувязі ў СДК
Памятка чытачу	рэкамендацыйны (навукова-асветніцкі, вучэбна-дапаможны, прафесійна-вытворчы) бібліяграфічны дапаможнік з мінімальным пералікам дакументаў па цікавай для чытача тэме пытанню.
План чытання	бібліяграфічны дапаможнік, у якім дакладна рэгламентуецца склад і паслядоўнасцьчытання па пэўнаму пытанню.
Праспект	Даведачнае і/ці рэкламнае выданне, якое змяшчае сістэматызаваны пералік дакументаў (дакумента), прызначаных да выпуску, продажы ці экспаніраванню
Путевадзіцель па літаратуры	бібліяграфічны дапаможнік, які змяшчае звесткі аб першасных дакументах, крыніцах бібліяграфічнай інфармацыі па тэме і метадычныя парады і рэкамендацыі па іх выкарыстанню
Рэфератыўны зборнік	Зборнік, асноўны змест якога складаюць сістэматызаваныя бібліяграфічныя апісанні з інфарматыўнымі рэфератамі
Рэфератыўны часопіс	Часопіс, асноўны змест якога складаюць сістэматызаваныя бібліяграфічныя апісанні з рэфератамі
Семінарый	факта-бібліяграфічны навукова- і вучэбна-дапаможны, навукова-метадычны дапаможнік прапедэўтычнага характару, які мае мэтай «увядзенне» ў навуку, азнаямленне з вядучымі праблемамі і асноўным масівам дакументаў пэўнага прадметнага комплекса.
Экспрэс- інфармацыя	перыядычнае часопіснае ці ліставое інфармацыйнае выданне, якое змяшчае аб’ёмны рэферат (рэфераты) найбольш актуальных апублікаваных замежных крыніц ці неапублікаваных айчынных дакументаў па актуальных для пэўных катэгорый карыстальнікаў праблемах.

Схема 5. Тыпы бібліяграфічных дапаможнікаў

Назва	Азначэнне
Бібліяграфічны паказальнік	бібліяграфічны дапаможнік, які аб’ядноўвае значную колькасць бібліяграфічных запісаў, мае складаную структуру, аздоблены дапаможным апаратам.
Бібліяграфічны спіс	бібліяграфічны дапаможнік, які аб’ядноўвае невялікую колькасць бібліяграфічных запісаў, мае простую структуру, без дапаможнага апарата.
Бібліяграфічны агляд	бібліяграфічны дапаможнік (інфармацыйны твор), які ствараецца на аснове першасных дакументаў і ўяўляе сабой звязнае паведамленне аб разглядаемых у іх асноўных праблемах.
Дапаможныя паказальнікі да бібліяграфічных дапаможнікаў, паказальнікі да выданняў, слоўнікі да БД	пошукавы аппарат створаны да бібліяграфічных дапаможнікаў, крыніц першаснай інфармацыі, баз даных, які раскрывае іх структуру і змест і забяспечвае хуткае знаходжанне змешчанай ў дакументах інфармацыі.

Схема 6. Дапаможныя паказальнікі (паказальнікі да выданняў)

Назва	Азначэнне
Імянныя (паказальнікі імёнаў)	дапаможныя паказальнікі, якія змяшчаюць алфавітны пералік прозвішчаў з ініцыяламі ці поўнымі імёнамі і іншымі абазначэннямі ўласных імёнаў (напрыклад, псеўданімамі) з адсылкамі да парадкавага нумару запісу ці старонкі надрукавання матэрыялу пэўнай асобы, аб пэўнай асобе.
Прадметныя (алфавітна-прадметныя)	дапаможныя паказальнікі, якія змяшчаюць алфавітны пералік назваў прадметаў, іх якасцей і адносін з адсылкамі да парадкавага нумару запісу ці старонкі надрукавання матэрыялу.
Геаграфічныя	дапаможныя паказальнікі, якія змяшчаюць алфавітны пералік геаграфічных назваў з адсылкамі да парадкавага нумару запісу ці старонкі надрукавання матэрыялу аб пэўным геаграфічным аб’екце.
Тэматычныя	дапаможныя паказальнікі, якія змяшчаюць алфавітны пералік прадметных рубрык, аб’яднаных у буйныя тэматычныя раздзелы з адсылкамі да парадкавага нумару запісу ці старонкі надрукавання матэрыялу аб пэўным аб’екце.
Сістэматычныя	дапаможныя паказальнікі, якія змяшчаюць сістэматызаваны (лагічна ўпарадкаваны) пералік прадметных рубрык, аб’яднаных у буйныя тэматычныя раздзелы з адсылкамі да парадкавага нумару запісу ці старонкі надрукавання матэрыялу аб пэўным аб’екце.
Храналагічныя	дапаможныя паказальнікі, якія змяшчаюць матэрыял (перыяды часу: гады, вякі, эпохі) у часавай паслядоўнасці з адсылкамі старонкі надрукавання звестак.
Адзіныя (аб’яднаныя, камбінаваныя, Index, Register)	дапаможныя паказальнікі, якія змяшчаюць у адным алфавітным радзе пералік назваў прадметаў, іх якасцей і адносін, імёнаў уласных, геаграфічных аб’ектаў з адсылкамі да парадкавага нумару запісу ці старонкі надрукавання матэрыялу.
пермутацыйныя	дапаможныя паказальнікі, якія змяшчаюць у адным алфавітным радзе пералік ключавых слоў з загалоўкаў дакументаў, адлюстраваных у бібліяграфічным дапаможніку.

Прыклады бібліяграфічных запісаў у розных фарматах

1Н//215294К(039)*1Н//215295К(039)**1Н//218331К(064)

Организация Объединенных Наций. Всемирный банк.

Беларусь. Государственные расходы и финансовая подотчетность (ГРФП) : оценка эффективности управления государственными финансами, апрель 2009 года = Belarus. Public expenditure and financial accountability (PEFA) : public financial management assessment, April 2009. ― Вашингтон : Всемирный банк (Минск : Издательский центр Белорусского государственного университета), 2010. — XIV, 59, XIV, 49 с., встречная пагинация : табл. ; 29 см. ― (Доклад = Report / Всемирный банк ; № 48239-BY) (Документ Всемирного банка = Document of the World Bank).

Книга-"перевертыш". ― Текст на русском, английском языках. ― Библиография: с. 59, 49. ― 150 экз.

УДК: 336.58(476)(062)

cam0 22 ii450

001BY-NLB-br0000460677

00520100331101310.0

100##$a20100302d2010 k u0rusy50 ca

1010#$arus $aeng

102##$aBY $aUS

105##$aa z 000yy

109##$aaa $aca

1220#$ad2009||||

2001#$aБеларусь. Государственные расходы и финансовая подотчетность (ГРФП) $eоценка эффективности управления государственными финансами, апрель 2009 года $dBelarus. Public expenditure and financial accountability (PEFA) $epublic financial management assessment, April 2009 $zeng

210##$aВашингтон $cВсемирный банк $eМинск $gИздательский центр Белорусского государственного университета $d2010

215##$aXIV, 59, XIV, 49 с., встречная пагинация $cтабл. $d29 см

2251#$aДоклад $dReport $fВсемирный банк $v№ 48239-BY $zeng

2251#$aДокумент Всемирного банка $dDocument of the World Bank $zeng

300##$aКнига-"перевёртыш"

300##$aТекст на русском, английском языках

320##$aБиблиография: с. 59, 49

345##$9150 экз.

5101#$aBelarus. Public expenditure and financial accountability (PEFA) $epublic financial management assessment, April 2009 $zeng

6060#$3BY-NLB-ar8117 $aГОСУДАРСТВЕННЫЕ ФИНАНСЫ $2DVNLB

6060#$3BY-NLB-ar8101 $aГОСУДАРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ $2DVNLB

6060#$3BY-NLB-ar36091 $aФИНАНСОВОЕ УПРАВЛЕНИЕ $2DVNLB

6060#$3BY-NLB-ar36059 $aФИНАНСОВАЯ ОТЧЕТНОСТЬ $2DVNLB

6060#$3BY-NLB-ar8143 $aГОСУДАРСТВЕННЫЕ РАСХОДЫ $2DVNLB

6060#$3BY-NLB-ar12314 $aИСПОЛНЕНИЕ БЮДЖЕТА $2DVNLB

607##$3BY-NLB-ar77427 $aБеларусь, Республика $2DVNLB

660##$ae-bw

675##$a336.58(476)(062) $v4 $zrus

686##$a06.73.15 $2rugasnti $96

71002$3BY-NLB-ar6390 $aОрганизация Объединенных Наций $bВсемирный банк $4070

801#0$aBY $bNLB $c20100302 $gpsbo

899##$aNLB $b039 $j15:1:1:6 $p1Н//215294К(039)

899##$aNLB $b039 $j15:1:1:6 $p1Н//215295К(039)

899##$aNLB $b055 $p#1Н//122264К(055)

899##$aNLB $b064 $j02 $p1Н//218331К(064)

1Н//189633(039)

Петкевич, Гендрик .

Утолить духовную жажду… : проблема становления и самоопределения личности в белорусской и литовской прозе 80-х годов XX века = Numalšinti dvasinį troškulį… : asmenybės tapsmo ir apsisprendimo problema XX amžiaus devintojo dešimtmečio baltarusių ir lietuvių prozoje / Гендрик Петкевич ; Вильнюсский педагогический университет, Факультет славистики, Кафедра белорусской филологии и межкультурной коммуникации. ― Vilnius : Vilniaus pedagoginio universiteto leidykla, 2008. — 147 с. ; 23 см. ― (Mokslinės monografijos / Vilniaus pedagoginis universitetas).

Текст на русском языке. Часть текста на белорусском языке. ― Резюме на литовском, белорусском языках. ― Библиография: с. 125―138 (268 назв.), библиография в подстрочных примечаниях. ― Именной указатель: с. 142―147. ― 150 экз.

ISBN 978-9955-20-361-2.

УДК: 821.161.3.09"198"-3+

+ 821.172.09"198"-3

cam0 22 ib450

001BY-NLB-br0000411609

00520091106102135.0

010##$a978-9955-20-361-2

100##$a20091023d2008 k y0rusy50 ca

1010#$arus $abel $dbel $dlit $drus

102##$aLT

105##$ay z 001yy

109##$aaa

2001#$aУтолить духовную жажду... $eпроблема становления и самоопределения личности в белорусской и литовской прозе 80-х годов XX века $dNumalšinti dvasinį troškulį... $easmenybės tapsmo ir apsisprendimo problema XX amžiaus devintojo dešimtmečio baltarusių ir lietuvių prozoje $fГендрик Петкевич $gВильнюсский педагогический университет, Факультет славистики, Кафедра белорусской филологии и межкультурной коммуникации $zlit

210##$aVilnius $cVilniaus pedagoginio universiteto leidykla $d2008

215##$a147 с. $d23 см

2251#$aMokslinės monografijos $fVilniaus pedagoginis universitetas

300##$aТекст на русском языке. Часть текста на белорусском языке

300##$aРезюме на литовском, белорусском языках

320##$aБиблиография: с. 125―138 (268 назв.), библиография в подстрочных примечаниях

320##$aИменной указатель: с. 142―147

345##$9150 экз.

5101#$aNumalšinti dvasinį troškulį... $easmenybės tapsmo ir apsisprendimo problema XX amžiaus devintojo dešimtmečio baltarusių ir lietuvių prozoje $zlit

6060#$3BY-NLB-ar3723 $aБЕЛОРУССКАЯ ЛИТЕРАТУРА $2DVNLB

6060#$3BY-NLB-ar44449 $aЛИТОВСКАЯ ЛИТЕРАТУРА $2DVNLB

6060#$3BY-NLB-ar43608 $aИСТОРИЯ ЛИТЕРАТУРЫ $2DVNLB

6060#$3BY-NLB-ar762 $a20 ВЕК КОНЕЦ $2DVNLB

6060#$3BY-NLB-ar2646009 $aРОДЫ ЛИТЕРАТУРЫ $2DVNLB

6060#$3BY-NLB-ar64029 $aПРОЗА $2DVNLB

6060#$3BY-NLB-ar14594 $aКОНЦЕПЦИИ $2DVNLB

6060#$3BY-NLB-ar2208871 $aЛИЧНОСТЬ $2DVNLB

6060#$3BY-NLB-ar28972 $aСАМООПРЕДЕЛЕНИЕ ЛИЧНОСТИ $2DVNLB

6060#$3BY-NLB-ar48136 $aТЕМАТИКА (лит.) $2DVNLB

675##$a821.161.3.09"198"-3 $v4 $zrus

675##$a821.172.09"198"-3 $v4 $zrus

686##$a17.09.91 $2rugasnti $96

686##$a17.82.30 $2rugasnti $96

700#1$3BY-SEK-474067 $aПеткевич $bГ. $gГендрик

71202$aВильнюсский педагогический университет $bФакультет славистики $bКафедра белорусской филологии и межкультурной коммуникации $4650

71202$3BY-NLB-ar2686152 $aВильнюсский педагогический университет $4650

801#0$aBY $bNLB $c20091023 $gpsbo

899##$aNLB $b039 $j15:1:2:31 $p1Н//189633(039)

1.5. Віды бібліяграфічных дапаможнікаў

1) па зместу дакументаў як аб’ектаў адлюстравання	універсальныя
	шматгаліновыя
	галіновыя
	тэматычныя
	праблемна-комплексныя
	персанальныя
	краязнаўчыя
	краіназнаўчыя
2) па храналагічнай прымеце	бягучыя
	рэтраспектыўныя
	перспектыўныя
3) па грамадскім прызначэнні	крыніцы агульнай бібліяграфія
	крыніцы спецыяльнай бібліяграфіі
4

Параўнальны аналіз рэкамендацыйных і навукова-дапаможных бібліяграфічных паказальнікаў

Асноўныя характарыстыкі	Рэкамендацыйныя паказальнікі	Навукова-дапаможныя паказальнікі
Бібліяграфічнае апмісанне	Падарожжа ў гісторыю Беларусі : рэкамендацыйны паказальнік літаратуры / Дзяржаўная бібліятэка БССР імя У. І. Леніна, Навукова-бібліяграфічны аддзел ; складальнік А. В. Мураўёва. – Мінск : [б. в], 1974. — 85, [2] с. ; 21 см.	Новая літаратура па гісторыі і гістарычных навуках Беларусі, 1990 : бібліяграфічны паказальнік / Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Дзяржаўная бібліятэка Рэспублікі Беларусь ; [складальнік Г. І. Антонава ; рэдактары: А. В. Мураўёва, Р. М. Чыгірова]. – Мінск : Дзяржбібліятэка РБ, 1992. — 224 с.
аб’екты адлюстравання	папулярныя выданні, арт. з часопісаў за 1962-1974 гг., на бел. і рус. мовах, 1959-1974 гг.	друкаваная прадукцыя па гісторыі Беларусі, археалогіі, этнаграфіі, гістарыяграфіі, крыніцазнаўству, археаграфіі, храналогіі, генеалогіі, геральдыцы, метралогіі, тапаніміцы і інш. незалежна ад мовы і месца выдання; публікацыі архіўных матэрыялаў, дакументаў і успамінаў, вучэбныя дапаможнікі для ВНУ і сярэдняй школы, працы па методыцы выкладання гісторыі, тэзізы дакладаў навуковых канферэнцый, сімпозіумаў, “круглых сталоў, аўтарэфераты дысертацый, рэцэнзіі, бібліяграфічныя дапаможнікі.
групоўка матэрыялу	тэматычная (па асноўных перыядах гісторыі Беларусі), у межах раздз. – спачатку самастойныя выданні, потым – ар-тыкулы са зборнікаў і часо-пісаў, кожны з раздз. Папярэ-джваецца невялікім уступным словам, прыводзіцца фактаграфічная інфармацыя	гісторыка-храналагічная, у межах некаторых раздзелаў – тэматычныя падраздзелы, унутры раздз. – кірылічныя і лацінскія алфавітныя рады, у канцы раздзелаў – бібліяграфічныя паказальнікі
фармулёўка раздзелаў і падрадзелаў	Беларусь дарэвалюцыйная: Сведкі сівой мінуўшчыны; Прыгнечаныя, але не пакораныя: Барацьба беларускага народа за ўз’яднанне з Расіяй; Беларусь у айчыннай вайне 1812 года; Дзекабрысты ў Беларусі ; На зары рэвалюцыйнага руху: Паўстанне 1863 г.; Ад народніцтва да марксізма; Першы з’езд РСДРП; Культура і быт народа дарэвалюцыйнай Беларусі З гісторыі гарадоў Беларусі і г.д.	Старажытны перыяд; ІХ стагоддзе – 1230-я гады (Персаналія); Полацкае княства (Персаналія; Рагнеда (?-1000); Усяслаў Чарадзей (1029?-1101) і яго сыны; Ефрасіння Полацкая (1120?-1173); Турава-Пінскае княства (Персаналія) 1230-я-1569 гг.: Эканаміка. Сацыяльна-эканамічныя адносіны; Палітычны лад. Дзяржава і права. Унутраная палітыка; Сацыяльныя рухі і плыні. Палітычныя партыі і арганізацыі; Нацыянальныя пытанні і міжнацыянальныя адносіны; Вайсковая справа; Знешняя палітыка. Міжнародныя сувязі; Ідэалогія. Грамадская свядомасць і г.д.
тэрміналогія	Працоўны подзвіг, гісторыя гарадоў, рэвалюцыйны рух, айчынная вайна 1812 года; дзекабрысты на Беларусі і г.д.	Гістарыяграфія, крыніцазнаўства, дапаможныя гістарычныя дысцыпліны, крыніцазнаўства, архівы, метралогія, нумізматыка, генеалогія, геральдыка, выкладанне гісторыі, усходнеславянскія плямёны, сацыяльныя рухі і плыні, палітычныя партыі і арганізацыі, нацыянальныя пытанні і міжнацыянальныя адносіны, вайсковая справа, знешняя палітыка, міжнародныя сувязі, ідэалогія, грамадская свядомасць.
колькасць бібліяграфічных запісаў	341+2	4453
структура бібліяграфічнага запісу	бібліяграфічнае апісанне + анатацыя	бібліяграфічнае апісанне
Апарат дапаможніка	Прадмова, Дапаможныя паказ., Літаратура, якая выйшла ў свет за час знаходжання паказальніка ў друку	Прадмова, Дапаможныя паказальнікі, Спіс выкарыстаных крыніц, Спіс скарачэнняў
Дапаможныя паказальнікі	Імянны, геаграфічны, алфавітны	Імянны, геаграфічны
чытацкае прызначэнне	настаўнікі, кіраўнікі гістарычных гурткоў, шырокае кола чытачоў	навуковыя работнікі, выкладчыкі гісторыі, студэнты-гісторыкі, краязнаўцаў, кіраўнікоў гістарычных гурткоў, бібліятэкары

ВІДЫ БІБЛІЯГРАФІІ ПА АРГАНІЗАЦЫЙНА-ВЕДАМАСНАЙ ПРЫМЕЦЕ (ІНСТЫТУЦЫЯНАЛЬНЫЯ)

САЦЫЯЛЬНЫ ІНСТЫТУТ СДК	Узроўні (контуры дзейнасці)		ВІДЫ БІБЛІЯГРАФІІ ПА АРГАНІЗАЦЫЙНА-ВЕДАМАСНАЙ ПРЫМЕЦЕ
	непасрэдна-дакументны	дапаможны ці другасны (бібліяграфічны)
Бібліятэчная справа	Збіранне, захаванне і распаўсюджанне дакументнай прадукцыі, прызначанай для шырокага выкарыстання ў грамадстве	Фарміраванне інфармацыйна-пошукавага апарата, стварэнне другаснай інфармацыі, адасобленай ад пэўнага фонда, давядзенне БІ да карыстальнікаў	бібліятэчная бібліяграфія
выдавецкая справа	Стварэнне (рэакцыйная падрыхтоўка і тыражыраванне) дакументнай прадукцыі	Стварэнне разнастайных уліковых форм створанай, плануемай да стварэння прадукцыі, бібліяграфія аздабленне ствараемай прадукцыі, давядзенне БІ да карыстальнікаў	выдавецкая бібліяграфія
кнігагандлёвая справа	Продаж дакументнай прадукцыі	Стварэнне разнастайных уліковых форм прапануемай да продажу дакументнай прадукцыі, плануемай да продажу і да т.п., давядзенне БІ да карыстальнікаў	кнігагандлёвая бібліяграфія
дзейнасць кніжных палат (улікова-рэгістрацыйная дзейнасць)	Улік дакументнай прадукцыі на аснове дзяржаўнай рэгістрацыі	Стварэнне крыніц дзяржаўнай і рэпертуарнай бібліяграфіі, давядзенне БІ да карыстальнікаў	кніжнапалацкая бібліяграфія
навукова-інфармацыйная дзейнасць	Дзейнасць па аналітыка інфармацыйнаму забеспячэнню спецыялістаў	Стварэнне і давядзенне да спецыялістаў аналітыка-бібліяграфічных матэрыялаў	навукова-інфармацыйная бібліяграфія
архіўная дзейнасць	Збор, захаванне, навуковае даследаванне і прадастаўленне карыстальнікам архіўныя дакументы	Фарміраванне інфармацыйна-пошукавага апарата, даведачна-бібліяграфічнае абслугоўванне	архіўная бібліяграфія
музейная дзейнасць	Збор, захаванне, навуковае даследаванне і прадастаўленне карыстальнікам музейных экспанатаў (у тым ліку дакументаў)	Апісанне дакументных экспанатаў, фарміраванне інфармацыйна-пошукавага апарата	музейная бібліяграфія
Іншыя	Іншыя ?	Іншыя ?	Іншыя ?

1 Гречихин, А.А. Общая библиография: Учеб. для студентов высш. учеб. заведений, обуч. по направлению книговедение/ А.А.Гречихин. – М., 2000. – С. 20–22.

2 Сын чалавечы / Аляксандр Мень ; Пер. з рус. Г.Вішнеўскай. – Гродно : Гродзен. рым.-каталіц. дыяцэзія, 2000. — 317, [2] с. – С.

3 Беларуская энцыклапедыя: у 18-ці тт. Т. 2. – Мн., 1996. – С.141.

4 Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы. – 3-е выд. – Мн., 2002. – С. 88.

5 Библиотечное дело: терминологический словарь / Рос. гос. б-ка. – З-е изд., перераб. и доп. – М., 1997. – С.. 168 с.

6 “Библиотечная энциклопедия” (М., 2007)

7 На аснове латэнтных разнавіднасцей бібліяграфіі можа таксама стварацца дыагенетычная бібліяграфічная прадукцыя: паказальнікі цытаванай літаратуры, індэксы цытавання.

8 Была знойдзена ў другой палове ХІХ ст. Большая частка зараз захоўваецца ў Брытанскім музеі.

9 Коршунов, О.П. Библиографоведение : основы теории и методологии : учебник / О. П. Коршунов, Т. Ф. Лиховид, Т. А. Новоженова. – М., 2009. – С.41.

10 Баренбаум И.Я. Книга и исторический процесс // Книга: Исследования и материалы. Сб. 59. – С. **29–40.

11 Паняцце «інфармацыйня бар'еры ўведзена ў бібліяграфазнаўства Г.Г.Вараб'ёвым у 60-я гг ХХ ст. – натуральныя і штучныя перашкоды, якія перашкаджаюць інфармацыйнай сувязі паміж крыніцай інфармацыі і яе спажыўцамі і вядуць да парушэннях гэтых сувязей, інфармацыйнымі патрэбнасцямі і магчымасцямі спажыўца.

*^* Гэтыя інфармацыйныя бар’еры адносяцца таксама да першай, і да трэцяй груп.

12 Соколов А.В. Библиографическая информация как разновидность фактографической информации // Сов. Библиогр. – 1983. – N 5. – С. 39 – 46.

13 Маянц Л.Л. Классификация ретроспективных научно-вспомогательных пособий по Отечественной истории (1917-1986 гг.) //История, Историография, библиотечное дело: Матер. Конф. спец. Гос. публ. истор. б-ки (23-24 марта 1993 г.).- М., 1994. – С. 177

14 Леончиков В.Е., Демешко Л.А. Русско-белорусский словарь библиотечных терминов. – Мн., 1992. – С.119

15 Першасныя дакументы – гэта дакументы, якія непасрэдна адлюстроўваюць вынікі пазнання рэчаіснасці. Другасныя – дакументы, якія адлюстроўваюць рэчаіснасць апасрэдавана праз змест першасных дакументаў, з'яўляюцца вынікам аналітыка-сінтэтычнай перапрацоўкі першасных дакументаў.

16 Напрыклад, пры камплектаванні Александрыйскай бібліятэкі навукоўцы выяўлялі шмат падробленых кніг. Пталемеі (дынасція, якой належыла бібліятэка) вельмі дорага плацілі за кнігі і, адпаведна, знаходзілася шмат асоб, якія «прыпісвалі» малавядомыя творы вядомым аўтарам, ці тым, хто наогул нічога не пісаў, часам паступалі розныя кнігі з аднолькавымі назвамі ці наогул без тытульных даных. Напрыклад, несапраўднасць пісем Фаларыса, тырана горада Агрыгент на Сіцыліі (VI ст. да н.э.), была даказана толькі ў XVII ст. англічанінам Рычардам Бентлі.

17 Бібліяграфічныя каталогі – бібліяграфічныя дапаможнікі, якія раскрываюць склад і/ці змест аднаго ці некалькіх фондаў бібліятэк, архіваў, кнігагандлёвых устаноў. Яны могуць існаваць не толькі ў карткавай форме, а і ў друкаванай, электроннай.

18 Цыт. па Жарикова Л.А. Электронный библиотечный каталог: конспект лекции для курса «Библиотечные каталоги» / Л.А.Жарикова, А.А.Макарова, Г.А.Скарук; ГПНТБ Сиб. отд. РАН. – Новосибирск, 2006. С. 19 (Шрейдер, Ю.А. Библиографическая традиция и автоматизация каталогов/ Ю. А.Шрейдер // Сов. библиогр. – 1986. – № 2.).

19 Бібліяграфічныя звесткі, якія ідэнтыфікуюць поўны тэкст ці яго фрагмент, абавязковы.

20 Бібліяграфічныя звесткі неабавязковы, але магчымы ў выпадку адсылак да канкрэтных дакументаў.

21 Бібліяграфічныя звесткі неабавязковы, але магчымы ў выпадку адсылак да канкрэтных дакументаў.

22 Бібліяграфічныя звесткі неабавязковы, але магчымы ў выпадку адсылак да канкрэтных дакументаў.

23 У названую серыю ўваходзіць таксама выданне “Беларусь у сусветным друку”. Ён ствараецца на аснове іншых прымет – змест, мова, аўтарскае прызначэнне і адлюстроўвае замежныя кнігі, брашуры, артыкулы з часопісаў і газет пра Беларусь і беларусаў, выданні, часткі выданняў на беларускай мове (незалежна ад зместу), выдадзеныя за межамі Беларусі, замежныя выданні беларускіх аўтараў.

24 Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы: больш за 65 000 слоў. – 3-е выд. – Мн., 2002. – С.299.

25 Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы: больш за 65 000 слоў. – 3-е выд. – Мн., 2002. – С.572.

26 Леончиков В.Е., Демешко Л.А. Русско-белорусский словарь библиотечных терминов. – Мн., 1992. – С.119

27 Фокеев В.А. Отраслевая система библиографических пособий (опыт категориального анализа) //Теоретико-методологические проблемы отраслевой библиографии / МГИК. - М., 1989. - С. 90-91.

28 Соколова Т.Н. Белорусское литературоведение и проблемы его информационно-библиографического обеспечения: Дис. ... канд. филолог. наук. - Мн., 1987. - С.165.

29 Савочкина М.И. Белорусская советская историческая библиография// Сов. библиогр. – 1977. – N4. – С. 49-50.

78