Polityka zagraniczna Rzeczpospolitej w latach 1919-1926; jej główne założenia

Polska odzyskała niepodległość w momencie osłabienia dwóch wielkich sąsiadów: Rosji i Niemiec - państw, które przegrały w I wojnie światowej, były przeciwnikami stworzonego po niej systemu wersalskiego (dążyły do jego obalenia) i pozostawały w izolacji międzynarodowej. Istniała jednak realna groźba odbudowy ich potęgi.

Dlatego głównym założeniem polskiej polityki zagranicznej w pierwszych latach po wojnie była obrona istniejącego status quo i umacnianie własnej pozycji na arenie międzynarodowej.

Od początku Polska próbowała się umocnić poprzez sojusze z innymi państwami, zabezpieczające przed agresją sąsiadów. 19 II 1921 Polska i Francja podpisały układ o przyjaźni, a 21 II konwencję wojskową, chroniącą oba państwa na wypadek zagrożenia zewnętrznego. Od 1923 Francja starała się nadać sojuszowi kierunek bardziej antyniemiecki niż antyradziecki. 3 III 1921Polska i Rumunia zawarły układ przewidujący współpracę i pomoc wzajemną przeciw „wszelkim zewnętrznym zamiarom agresywnym, godzącym w ich całość terytorialną oraz niepodległość polityczną”.

Próbowała tez Polska stworzyć skuteczny blok obronny obejmujący państwa Europy Środkowo-Wschodniej (idea „międzymorza”), ale konflikty z sąsiadami, zaistniałe bezpośrednio po wojnie i wciąż aktualne uniemożliwiły ten zamysł (z Czechosłowacją o Zaolzie, z Litwą o Wileńszczyznę).

Od 1922 sytuacja międzynarodowa Polski zaczęła się pogarszać. Sowieci wciąż odrzucając polskie propozycje zawarcia paktu o nieagresji, doszli do porozumienia z Niemcami, podpisując w Rapallo układ, zawierający postanowienia skierowane także przeciw Polsce. Układ ten, będący „ubocznym skutkiem” międzynarodowej konferencji w Genui, zakończył praktycznie okres międzynarodowej izolacji Rosji i Niemiec, a to godziło w polską rację stanu.

W 1924 ZSRR uzyskał powszechne międzynarodowe uznanie. W tym samym roku wierzyciele Niemiec przedstawili im tzw. plan Dawesa, umożliwiający, dzięki kredytom, szybką odbudowę niemieckiej gospodarki. Wzmocnione Niemcy rozpoczęły w 1925 wojnę celną z Polską (przez wykazanie jej słabości i „sezonowości” chcieli uzasadnić swoje roszczenia). Sytuacja pogorszyła się jeszcze bardziej po konferencji w Locarno (5-16 X 1925) podczas, której podpisano „Pakt Reński”, który oznaczał wyłom w systemie wersalskim i kierował ekspansję niemiecką na wschód. Dla Polski, oprócz zagrożenia ze strony zachodniego sąsiada, Locarno oznaczało praktyczne przekreślenie układu z Francją. W 1926 przyjęto Niemcy do Ligi Narodów ze stałym miejscem w Radzie Ligi, a więc na prawach mocarstwa.

W V 1926 władzę w Polsce przejął Piłsudski, który uważał, że w ciągu najbliższych 5 lat nie należy oczekiwać większych zmian w międzynarodowym układzie sił. Chciał wykorzystać ten okres na umocnienie pozycji Polski. Pod koniec lat 20-tych zaczęło się to udawać. Doszło do zbliżenia w stosunkach polsko-radzieckich (27 VIII 1928 obydwa państwa podpisały pakt Brianda-Kelloga, a 9 II 1929 protokół Litwinowa, które potępiały wojnę jako środek regulacji sporów międzynarodowych).