Makroekonomia ćwiczenia

Temat: Ekonomia jako nauka o gospodarowaniu.

1. Nazwa ekonomia. Przez pojęcie ekonomia rozumie się naukę, która zajmuje się prawami gospodarowania. Oprócz nazwy ekonomia używana jest nazwa ekonomia polityczna lub ekonomika, a w przeszłości w różnych krajach używano też wielu innych nazw. Nazwa ekonomia lub ekonomika pochodzi z języka greckiego od słów oikos- dom i namos- prawo. Pierwotnie oznaczała naukę o prawach gospodarstwa domowego i w tym znaczeniu używali jej: Ksenofont (444- 335 r.p.n.e.) w dziele Ekonomik oraz Arystoteles (384- 322 r.p.n.e.) w pracy Polityka. Wyrażenie ekonomia polityczna pojawiło się dopiero na początku XVII w., a do nauki wprowadził je francuski ekonomista Antonie de Montcheretien, który w 1615 roku wydał pracę Pt. Trate de i ekonomie politique. Przymiotnik polityczna wywodzący się od greckiego słowa politikos- społeczny miał wskazywać, iż chodzi o gospodarowanie społeczne tzn. gospodarowanie w skali narodowej lub państwowej. Nazwa ta przyjęła się powszechnie we Francji i w Anglii oraz innych krajach i utrzymała się do dnia dzisiejszego. Oprócz niej używano takich nazw jak: ekonomia społeczna, ekonomia narodowa, nauka o gospodarstwie narodowym. Od 1890r. to jest od roku w którym pojawiło się dzieło angielskiego ekonomisty Alfreda Marshalla ( 1842- 1924) Pt. Principles Economics nazwa ekonomika zaczęła upowszechniać się we wszystkich krajach, zwłaszcza anglosaskich . w Polsce używali jej: Stanisław Głąbiński ( wykład ekonomiki społecznej, 1913), Adam Krzyżanowski ( Założenia ekonomiki, 1919) oraz Edward Taylor ( Wstęp do ekonomiki t. 1-2 1936-1938). Z odpowiednim przymiotnikiem nazwa ta stosowana jest powszechnie również do określania szczegółowych nauk ekonomicznych ( np. ekonomika przemysłu, ekonomika transportu, ekonomika przedsiębiorstw)

2. Potrzeby człowieka i ich właściwoći.

Gospodarowanie albo działalność gospodarcza ma na celu zaspokajanie różnorodnych materialnych i niematerialnych potrzeb człowieka, takich jak jedzenie, wypoczynek, ochrona przed chłodem, zdobywanie wiedzy, ochrona zdrowia. Potrzeby te ze względu na ich charakter można podzielić na:

1. potrzeby elementarne (biologiczne), których zaspokojenie jest niezbędne do życia, np. jedzenie, ochrona przed chłodem i wypoczynek.

2. Potrzeby wyższego rzędu, które wynikają ze współżycia społecznego i są wytworem społeczno-historycznego rozwoju oraz kultury danego społeczeństwa, np. uczenie się, twórczość, życie publiczne.

Od szczebla rozwoju historycznego i kultury danego społeczeństwa zależą także: postać rzeczowa i sposób zaspokajania potrzeb elementarnych ( biologicznych). Potrzeby mogą być indywidualne i zbiorowe. Potrzeby ludzkie charakteryzują się wieloma istotnymi z ekonomicznego punktu widzenia cechami:

1. powtarzalnością- mogą się powtarzać przez ponowne pojawianie się i wymagają ponownego zaspokajania z różną częstotliwością ( np. jedzenie i ogrzewanie mieszkania)

2. zmiennością- mogą zanikać, a w ich miejsce mogą pojawiać się inne potrzeby i w związku z tym można je zmieniać wpływając na kształtowanie określonego stylu życia oraz odpowiadającego mu modelu spożycia ( np. nowa forma rozrywki, wypoczynku)

3. intensywnością- mogą różnić się co do intensywności występowania i tworzyć w związku z tym hierarchiczną strukturę uporządkowaną według pilności ich zaspokajania oraz ważności co do kolejności zaspokajania, przy czym hierarchia ta może się również zmienić

Kategoria potrzeb	Charakterystyka	Przykład
Potrzeby niższego rzędu
Potrzeby fizjologiczne	Przetrwanie i prawidłowe funkcjonowanie organizmu ludzkiego	- potrzeba picia; - potrzeba jedzenia; - potrzeba snu; - tzw. Potrzeby podstawowe;
Potrzeby bezpieczeństwa	Bezpieczeństwo osobiste i socjalne	- potrzeba dachu nad głową; - potrzeba ochrony przed krzywdą fizyczną; - potrzeba dbania o zdrowie;
Potrzeby wyższego rzędu
Potrzeba przynależenia do grupy	Kontakty z innymi osobami lub grupami	- potrzeba miłości; - potrzeba akceptacji ze strony innych osób; - potrzeba przyjaźni;
Potrzeba uznania	Szacunek i uznanie dla siebie oraz szacunek ze strony innych	- potrzeba niezależności; - potrzeba szacunku dla samego siebie; - potrzeba uwagi ze strony innych;
Potrzeba samorealizacji	Wyrażanie własnego ja w działaniu	- potrzeba rozwoju osobistego; - potrzeba odnoszenia sukcesów

3. Dobra i źródła ich pochodzenia. Zaspokajanie potrzeb ludzkich zwane konsumpcją lub spożyciem odbywa się poprzez zużywanie różnorodnych materialnych przedmiotów czyli dóbr. Dobra są to materialne środki zaspokajania potrzeb ludzkich które dzielą się na:

1. dobra wolne tj. dobra występujące bezpośrednio w przyrodzie w postaci niewymagającej żadnej działalności ludzkiej ( np. powietrze)

2. dobra gospodarcze albo produkty, które zdobywa się w wyniku działalności gospodarczej ( produkcyjnej) człowieka (np. chleb, węgiel, samochód)

Ekonomia jako nauka o działalności gospodarczej zajmuje się przede wszystkim dobrami gospodarczymi, które zaspokajają przeważającą część ludzkich potrzeb. Nie wszystkie dobra gospodarcze zaspokajają potrzeby ludzkie bezpośrednio- część z nich służy temu calowi w sposób pośredni. Biorąc to pod uwagę dobra gospodarcze możemy podzielić na:

1. dobra produkcyjne lub środki produkcji, służące do bezpośredniego zaspokajania potrzeb ludzkich ( np. chleb, odzież, meble, samochód)

2. dobra produkcyjne lub środki produkcji, służące do wytwarzania dóbr konsumpcyjnych ( także innych dóbr produkcyjnych) zaspokajające pośrednio potrzeby ludzkie ( np. ziarno siewne, cegła, obrabiarki).

Rozróżnia się dobra konsumpcyjne służące do jednorazowego zaspokajania potrzeb (np.. żywność) i dobra trwałego użytku ( np. lodówka, dom mieszkalny). Ponadto dobra konsumpcyjne dzieli się na dobra niższe , zaspokajające potrzeby elementarne (np. chleb, odzież) i dobra wyższe służące do zaspokajania potrzeb wyższego rzędu (np. telewizor, samochód). Natomiast dobra produkcyjne (środki produkcji) nazywane również dobrami inwestycyjnymi albo kapitałowymi, dzieli się w zależności od sposobu ich zachowania się w procesie działalności gospodarczej człowieka, na:

1. środki trwałe, zużywające się stopniowo w procesie produkcji u nie zmieniające w zasadzie swojej postaci fizycznej ( obrabiarka, budynek fabryczny)

2. środki obrotowe, zużywające się jednorazowo w procesie produkcji (surowce, materiały)

Stopień zużycia środków trwałych nazywa się amortyzacja.

Biorąc pod uwagę wzajemne powiązania dóbr w procesie produkcji lub konsumpcji, wyróżnia się:

1. dobra substytucyjne (substytuty) – to znaczy dobra zastępujące się wzajemnie (np. masło i margaryna)

2. dobra komplementarne- to znaczy dobra uzupełniające się wzajemnie ( samochód i benzyna, mieszkanie i meble)

Temat: Konsumpcja – zaspokajanie potrzeb.

Ostatecznym celem gospodarowania jest konsumpcja ( spożycie) czyli zaspokajanie potrzeb ludzkich poprzez użytkowanie i zużywanie dóbr konsumpcyjnych.

W skali gospodarki narodowej konsumpcja obejmuje wszystkie wydatki indywidualne i zbiorowe, poniesione są na dobra i usługi konsumpcyjne. W związku z tym konsumpcje dzieli się na:

a) indywidualną- poszczególnych członków ( lub rodzin) społeczności krajowej;

b) ogólnospołeczną- całego społeczeństwa jako zorganizowanej zbiorowości.

Konsumpcja indywidualna może być finansowana z:

1. z dochodów osobistych ludności ( płaca, renta, zysk)

2. z funduszy społecznych( bezpłatne szkolnictwo, ochrona zdrowia, opieka społeczna)

Konsumpcja ogólnospołeczna obejmuje, spożycie dóbr i usług, które nie mają konkretnych indywidualnych odbiorców- są to np. instytucje i urzędy państwowe, obrona narodowa, ochrona środowiska naturalnego. Podział i struktura konsumpcji zależą z jednej strony od możliwości produkcyjnych kraju ( gospodarki narodowej) a z drugiej- od skłonności społeczeństwa i jego poszczególnych członków do preferowania określonego wzorca spożycia przy danych dochodach indywidualnych i funduszach społecznych. Wspomniane preferencje w dużym stopniu zależą od tradycji kulturowych oraz od poziomu rozwoju cywilizacyjnego. Stopień zaspokajania potrzeb materialnych i kulturalnych, uwzględniający ich strukturę określa standardy życia danego społeczeństwa. Jego ściśle powiązanie z procesem produkcji dwukierunkowym wzajemnym uzależnieniem- również zgłaszane przez społeczeństwo potrzeby warunkują poziom i strukturę produkcji. Reasumując, ekonomia jest nauką o prawach rządzących produkcją, podziałem i wymianą dóbr służących do zaspokajania potrzeb ludzkich ( konsumpcji)

Temat: Ekonomia jako nauka o alokacji zasobów.

1. Rzadkość dóbr i podstawowe problemy ekonomii.

Pojęcie rzadkość dóbr w ekonomii wynika z porównania dwóch ważnych przesłanek:

1. nieograniczoności potrzeb ludzkich;

2. ograniczoności dóbr gospodarczych stanowiących główne źródło zaspokajania tych potrzeb ( poza dobrami wolnymi)

Nieograniczoność potrzeb ludzkich jest następstwem ciągłego postępu i podnoszenia standardu życiowego. Niemożliwe jest zaspokojenie wszystkich potrzeb obywateli danego kraju. Przyczyną tego jest prawo rzadkości dóbr.

Prawo rzadkości dóbr polega na tym, że dobra gospodarcze służące do zaspokajania ludzkich potrzeb są dostępne w ograniczonej ilości. Nawet w najbardziej rozwiniętych gospodarczo krajach ( USA, Japonia, Szwajcaria), w których produkt krajowy na jednego mieszkańca jest ponad 100- krotnie wyższy od produktu narodowego krajów ubogich, produkcja różnych dóbr jest ograniczona.

Rzadkość dóbr powoduje konieczność prawidłowej ich alokacji na różne cele oraz możliwie sprawiedliwą dystrybucję miedzy poszczególne jednostki i grupy społeczne. Wymaga to z kolei dokonywania wyrobu między alternatywnymi sposobami wykorzystania ograniczonych dóbr, by jak najlepiej zaspokoić potrzeby społeczeństwa. W związku z tym przed ekonomią stoją trzy fundamentalne problemy, które można skrótowo wyrazić za pomocą pytań: co? jak? dla kogo?

W pierwszym przypadku ( co?) chodzi o ustalenie jakie dobra, spośród możliwych, powinny być produkowane i w jakiej ilości. Szczególnie ważne jest ustalenie prawidłowej proporcji między ilością dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych, gdyż ma to istotny wpływ na wielkość dzisiejszej i przyszłej konsumpcji. Ważne znaczenie ma również właściwa struktura dóbr i usług konsumpcyjnych odpowiadająca życzeniom konsumentów. Niemiej ważna jest struktura czasowa, uwzględniająca kiedy i w jakim czasie dobra te powinny być wyprodukowane.

W drugim przypadku (jak?) należy ustalić, jak powinny być te dobra produkowane, tzn. przez kogo, z jakich surowców i przy zastosowaniu jakich technologii, wiadomo bowiem, że te same dobra mogą być produkowane z różnych surowców, różnymi metodami i technikami produkcji. Również ich producentami mogą być różne przedsiębiorstwa: małe lub duże, prywatne lub państwowe.

W trzecim przypadku ( dla kogo?) rozstrzygnąć należy, kto ma te dobra konsumować. Jest to problem już podziału (dystrybucji) który uzależniony jest w dużym stopniu od struktury społecznej ( w tym struktury majątkowej) oraz od prowadzonej przez państwo polityki społeczno-ekonomicznej.

Jeżeli omówione fundamentalne problemy ekonomiczne ujmiemy w kategoriach celów ( zaspokajania potrzeb i środków (dóbr gospodarczych)) to można przyjąć następującą definicję ekonomii:

Ekonomia jest nauką badającą alokację środków między konkurencyjnymi celami. Wobec tego zadaniem ekonomistów jest nakreślenie „funkcji możliwości” kosztów i korzyści alternatywnych alokacji rzadkich zasobów. W praktyce przy rozwiązywaniu tych problemów, poszczególne kraje posługują się różnymi zasadami, sposobami i instytucjami. Zwykle odwołują się do tradycji, centralnej regulacji lub wolnego rynku ( systemu cen rynkowych).

System gospodarczy

Temat: Ogólna charakterystyka systemu gospodarczego.