Makroekonomia

Wykłady

Prof .zw. dr hab. Hubert Bronk

Literatura:

1. Barro R.I. „Makroekonomia“ PWE W-wa 1997;

2. Begg D., Fischer S., Dornbrusch R. : „Makroekonomia“ PWN W-wa 1997;

3. Grzelak A., Legnicka A.: „Makroekonomia: PTE Szczecin 1999;

4. Grzywacz W.: „Podstawy makroekonomii” PTE Szczecin 2002;

5. Hall E., Taylor J.B.: “Makroekonimoa- teoria funkcjonowania i polityka” PWN W-wa 1995;

6. Kamerschen D.R., McKenzie R.B., Nardinelli C.: „Ekonomia“ Solidarność Gdańsk 1991;

7. Kornai J.: „anti equilibrum” W-wa 1973;

8. Lange O.: „Ekonomia polityczna” tom III PWE W-wa 1975;

9. Próchnicki L.: „Makroekonomia – zrozumieć gospodarkę” WSZB. Szczecin 1993;

10. Samuelson P.A., Nordhaus W.D.: „Ekonomia” tom I i II PWN W-wa 1996;

11. Praca zesp. pod redakcją S. Marciniaka: „Makro- i mikroekonomia” PWN W-wa ’01;

12. Praca zesp. pod redakcją R. Milewskiego: „Podstawy ekonomii” --||-- --||-- --||--

13. Praca zesp. pod red. Cz. Sułkowskiego: „Makroekonomia” US 1995;

14. „Polska w starej i nowej gospodarce. Spojrzenia makro- i mikroekonomiczne”;

15. Rocznik statystyczny.

PROGRAM:

1. Przedmiot ekonomii i jej klasyfikacja.

2. Prawa i prawidłowości ekonomiczne (podstawowe pojęcia).

3. Rynek.

4. Produkcja i jej własności.

5. Ruch okrężny w gospodarce. Równowaga rynkowa.

6. Produkt krajowy brutto. Dochód narodowy.

7. C zynniki wzrostu i rozwoju gospodarczego.

8. System pieniężno – kredytowy.

9. Inflacja.

10. System finansowy państwa.

11. Cykliczność rozwoju gospodarczego.

12. Handel zagraniczny.

13. Rynek pracy.

14. Gospodarka globalna.

15. Transformacja systemu gospodarczego w Polsce.

(24.09.2004 r.)

I przedmiot ekonomii I jej klasyfikacja

1. Pojęcie ekonomii

1. Paradygmat klasycznej ekonomii (paradygmat – teoria naukowa, model).

2. Ekonomia – nauka o gospodarstwie społecznym.

1. Przedmiot ekonomii

   1. Ekonomia jako dyscyplina naukowa.

   2. Ekonomia- nauka badająca zachowania w procesach: - produkcji, - podziału, - wymiany, - konsumpcji.

2. Pojęcie rzadkości w ekonomii.

3. Zasoby

   1. Praca

   2. Technologia

   3. Ziemia

   4. Kapitał

Najbardziej znani ekonomiści:

• Oskar Lange;

• Edward Taylor;

• Edward Lipiński;

• Michała Kalecki;

• Leszek Balcerowicz.

EKONOMIA – pochodzi od Ksenofonta (Grecja V/IV w. p.n.e.) – to nauka o gospodarowaniu, zarządzaniu majątkiem, domem, nazwa ekonomia pochodzi od Arystotelesa.

Ukształtowanie się ekonomii w system naukowy wiąże się z powstaniem liberalnego systemu gospodarczego – kapitalizmu wolnokonkurencyjnego.

Ojcem ekonomii politycznej jest Adam Smith (1723-1790) oraz D. Ricardo (1772-1823).

Paradygmatem klasycznej ekonomii stała się nieograniczona, wolna konkurencja, a regulatorem rynku – niewidzialna ręka, która sprawia, że sprzeczne z interesem ogółu działania przemysłowców są w końcu zgodne z interesem społeczeństwa.

W Polsce ekonomią polityczną nazywa się naukę o gospodarstwie społecznym (np. J. Supiński czy S. Grabski – Ekonomia społeczna 1932).

PRZEDMIOT EKONOMII:

Ekonomia jest dyscypliną zajmującą się opisem kategorii i zjawisk gospodarczych oraz ich analizą teoretyczną, służącą wykryciu prawidłowości procesu gospodarowania. Jest to nauka o metodach oszczędnego gospodarowania ograniczonymi zasobami, o alokacji w celu zaspokojenia konkurujących ze sobą potrzeb w sposób możliwie najpełniejszy. Zadanie polega na takim wykorzystaniu ograniczonych środków, aby maksymalizować cel, do którego dążymy.

KATEGORIE EKONOMICZNE to podstawowe pojęcia, które odzwierciedlają najogólniejsze i najistotniejsze związki zachodzące w gospodarce (np. towar, cena, koszt, zysk).

ZJAWISKA EKONOMICZNE to fakty, zdarzenia, które można zaobserwować w rzeczywistości gospodarczej (np. zmiany cen, zmiany popytu i podaży dóbr i usług).

Wg A. Marshalla ekonomia jest nauką o tym, jak ludzie żyją, działają i myślą w codziennym życiu gospodarczym. Głównie zaś zajmuje się motywami, które najsilniej i najtrwalej wpływają na postępowanie człowieka w dziedzinie jego życia gospodarczego.

Ekonomia jest nauką badającą zachowania ludzi w procesach: - produkcji, - podziału, - wymiany, - konsumpcji.

Zasoby, którymi dysponuje ludzkość dla produkcji dóbr i usług są rzadkie (ograniczone), a potrzeby ludzkie nieograniczone i nienasycone. Ich alokacja pomiędzy cele produkcyjne musi być racjonalna, efektywna i optymalna w danych okolicznościach (warunkach) i czasie.

Teoria ekonomiczna jest uproszczonym wyjaśnieniem tego, jak gospodarka lub jej fragment funkcjonuje lub funkcjonowałby w określonych warunkach.

Ekonomia pozytywna – stanowi gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się światem takim, jakim on jest, a nie takim, jakim powinien być.

Ekonomia normatywna – stanowi gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się sądami wartościującymi, jakie powinny być ceny, poziom produkcji, dochodu.

(15.10.2004 r.)

ZASOBY, WŁASNOŚĆ I KONKURENCJA

Mikroekonomia jest badaniem pojedynczych rynków, np. zboża, książek, transportu, itd., które funkcjonują w ramach gospodarki narodowej (branże).

Przedmiot zainteresowania mikroekonomii:

• co określa cenę poszczególnych dóbr i usług?;

• co określa wielkość produkcji poszczególnych przedsiębiorstw?;

• co określa wielkość produkcji gałęzi przemysłu, transportu?; wielkość produkcji musi być mierzona przez tzw. mierniki naturalne (np. w transporcie w odniesieniu do przewozu osób – ich liczba oraz pasażerokilometry; a w odniesieniu do ładunków – ich ilość wyrażona w tonach bądź też praca przewozowa w tonokilometrach /masa x odległość/); mierników naturalnych nie wolno do siebie dodawać; wielkości ekonomiczne – produkcja wyrażona w jednostkach pieniężnych;

• co określa wysokość płac, stopę procentową pożyczkodawcy, zyski przedsiębiorstwa?;

• jaki jest wpływ polityki rządu na poziom płac minimalnych, podatki, cała?.

Mezoekonomia jest badaniem i analizą zjawisk związanych z procesami przemian strukturalnych, a zatem zmian relacji między gałęziami i sektorami produkcji i zatrudnienia oraz regionami. Najczęściej region= województwo.

Przedmiot zainteresowań mezoekonomii:

• podmioty większe od indywidualnych będące agregacją:

- branżową,

- gałęziowo-sektorową,

- terytorialną,

• zrzeszenia branżowe,

• gałęzie gospodarcze,

• sektory.

Regulacja zachowań przedsiębiorstwa

To zasady i mechanizmy podporządkowujące realne procesy gospodarcze i wyznaczające reguły zachowania się podmiotów gospodarczych w ramach systemu, wprowadzające ład i porządek w jego działaniu.

W gospodarce rynkowej podstawową rolę regulacyjną odgrywają mechanizmy rynkowe (mechanizmy konkurencji) przy aktywnym oddziaływaniu państwa.

Mechanizmy rynkowe wyrażają zależności przyczynowo – skutkowe, jakie zachodzą między elementami rynku: - podażą, - popytem, -cenami w krótkich jak i długich okresach.

GOSPODARKA NARODOWA

to zbiór podmiotów gospodarczych prowadzących działalność gospodarczą polegając na produkcji dóbr i usług oraz ich: - podział, - wymiana, - konsumpcja w ramach społeczeństwa.

Wg Samuelsona gospodarka narodowa (system gospodarczy) to układ stosunków i organizacji, który kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą:

- determinuje prawa własności czynników produkcji,

- rozdziela uprawnienia do podejmowania decyzji w zakresie produkcji i konsumpcji,

- determinuje bodźce motywujące różne podmioty gospodarcze i osoby fizyczne do działalności,

- w ostateczności rozstrzyga kwestie co?, jak? i dla kogo? produkować dane dobra lub usługi.

O funkcjonowaniu gospodarki decyduje relacja, jaka zachodzi między mechanizmem rynkowym a zakresem i metodami ingerencji państwa w procesy gospodarcze.

Gospodarka rynkowa to taka gospodarka, w której głównym regulatorem procesów jest samoczynnie działający rynek, a gospodarka nakazowa to procesy regulowane przez nakazy, zakazy i dyrektywy wydawane przez władzę państwową.

PODSTAWOWY CEL GOSPODARKI (wynika on z potrzeb)

Celem gospodarki, niezależnie od formy systemu gospodarczego, jest zaspokajanie potrzeb ludzkich. Potrzeby odnoszą się do wszystkiego, co jest nieodzowne i konieczne w życiu ludzkim, a zatem do takich potrzeb, bez których nie można się obejść w życiu.

Potrzeby wg rodzaju i sposobu ich zaspokajania dzielą się na:

1. egzystencjalne – zdeterminowane przez czynniki biologiczne (żywienie, możliwość mieszkania, snu, odpoczynku),

2. socjalne – to potrzeby egzystencjalne + potrzeby związane z higieną, kulturą oraz oświatą,

3. konsumpcyjne i produkcyjne:

- potrzeby konsumpcyjne obejmują potrzeby egzystencjalne i socjalne oraz tzw. potrzeby wyższej użyteczności (np. wczasy);

- potrzeby produkcyjne związane z działalnością gospodarczą, to potrzeby w zakresie czynników produkcji oraz odpowiedniej ilości ich zasobów;

d) indywidualne i zbiorcze:

- indywidualne to potrzeby poszczególnych osób,

- potrzeby zbiorowe to bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, potrzeby w zakresie oświaty i rozwoju nauki, sprawiedliwości, ochrony zdrowia oraz ochrony środowiska naturalnego.

ZASOBY

są to czynniki (rzeczy) wykorzystywane do produkcji dóbr i usług:

• ziemia – obejmuje obszar powierzchni ziemi i wszystko to, co w naturze jest użyteczne w procesie produkcji (minerały, chemikalia, rośliny);

• praca (siła robocza) – obejmuje każdy sposób, w jaki ludzka energia fizyczna lub umysłowa może być sensownie wydatkowana;

• kapitał (dobra inwestycyjne) – obejmuje wszelki wynik procesu produkcji, który przeznaczony jest do późniejszego wykorzystania w procesie produkcyjnym; kapitał finansowy – środki pieniężne, aktywa, akcje, obligacje;

• technologia – to wiedza, jak zasoby mają być łączone w sposób produkcyjny.

Właściwie dobrane proporcje między czynnikami produkcji w procesie produkcyjnym pozwalają osiągnąć punkt równowagi.

R ZADKOŚĆ ZASOBÓW – jest to fakt, że nie możemy mieć wszystkiego, co chcemy przez cały czas.

Społeczeństwo stoi przed kilkoma kwestiami:

• co będzie wytwarzane,

• w jaki sposób te rzeczy będą wytwarzane, biorąc pod uwagę zasoby znajdujące się w dyspozycji,

• kto otrzyma dobra i usługi, które będą wytwarzane,

• (istotna kwestia) jak będziemy odpowiadać na te pytania.

Implikacje rzadkości zasobów:

- zawsze istnieje więcej niż jeden sposób wykorzystania zasobu,

- musimy dokonywać wyborów spośród alternatywnych sposobów wytwarzania,

- z każdym wyborem łączy się kategoria kosztu.

Dlatego też ekonomię należy w tym aspekcie traktować jako teorię wyboru:

• co wytwarzać (cele),

• jak wytwarzać (metody),

• dla kogo wytwarzać (odbiorcy).

(29.10.2004 r.)

II PRAWA (PRAWIDŁOWOŚCI) EKONOMICZNE to obiektywna cecha procesów gospodarczych we wszystkich społecznościach o rozwiniętym społecznym podziale pracy. Prawa ekonomiczne to słowne sformułowanie określające związki pomiędzy poszczególnymi składnikami procesu gospodarczego.

Trzy rodzaje praw ekonomicznych (w sensie klasyfikacji symptomicznej):

1. przyczynowe – związki między elementami procesu gospodarczego polegające na tym, że po pewnym zdarzeniu następuje inne określone zdarzenie, przy czym następstwo odbywa się w czasie (dynamizm). Wcześniejsze wydarzenie to przyczyna, późniejsze – skutek; A  B;

2. współistnienia – to związki polegające na łącznym występowaniu dwóch lub więcej zdarzeń, które wywołują łączne następstwa, występując razem tworzą pewną strukturę zdarzeń; A + B  C + D;

3. funkcyjne – to istnienie związku między ilościowo wymiernymi zdarzeniami, które można przedstawić za pomocą funkcji matematycznej, np. funkcja popytu i podaży; A= f(B) +  ( - współczynnik losowy).

Obiektywny charakter praw ekonomicznych oznacza, że działają one niezależnie od tego czy ludzie zdają sobie sprawę z ich istnienia czy też nie. Żywiołowość działania praw ekonomicznych oznacza działanie niezgodne z zamierzeniami poszczególnych podmiotów gospodarczych, ale zgodne z logiką rozwoju danego typu stosunków ekonomicznych.

Prawa ekonomiczne mają charakter praw stochastycznych (statystycznych) – nie zawsze jednoznaczne.

Prawa ekonomiczne można określić jako stale powtarzające się związki / relacje między poszczególnymi składnikami procesu gospodarczego; każde prawo jest uogólnieniem ujmującym w formie modelowej te związki i współzależności ekonomiczne, które zachodzą w określonej działalności gospodarczej.