34

Теңгеміз 1993 жылдан бері талай өзгерістерге ұшырады. Алғаш кездегі банкноттарда (қағаз ақшаларда) қазақтың ұлы тұлғаларының бейнелері болатын. Мысалы бір және екі жүз, бес жүз, мың теңгелерде Әл - Фараби, үш теңгеде Сүйінбай Аронұлы, бес теңгеде Құрманғазы Сағырбайұлы, онтеңгедеШоқанУәлиханов, жиырма теңгедеАбайҚұнанбаев, елутеңгедеӘбілхайырхан, жүзтеңгеде Абылай хан болды.

5 – студент 2006 жылдан бастап қағаз ақша ретінде 200 теңгеден бастап 10 000 теңгеге дейінгі банкноттар ғана

қалды. Жүз теңгелік қағаз ақша тиынға айналды. 1995 жылы 19 мамырда Қазақстанда банкноттарды басып шығаратын фабрика ашылды. Оған дейінгі банкноттар Англияда, тиындар Германияда жасалды. Алғашқыда Англияда 2, 2 млрд теңге басылып шықты.

VI. Жаңа сабақты бекіту, қорытындылау

1.ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «ҚР Ұлттық валютасын енгізу туралы» жарлығы қашан шықты?

2.Ұлттық теңгеміздің туған күні қашан?

3.Көрші мемлекеттер ұлттық валютасын қай кезде шығарды?

4.Теңгенің дизайнын дайындаған Қазақстандық суретшілерді ата.

VІІ. Балалар, енді бері қарап, мұқият тыңдаңыздар! Сабағымыздың екінші бөлігінде грамматикадан қайталайтын тақырыбымыз - дара және күрделі сан есім. Кім айтады, сан есім дегеніміз не? Заттың санын, мөлшерін білдіретін сөз табын сан есім дейміз. Сан есім құрамына қарай дара және күрделі сан есім болып бөлінеді. Бір сөзден тұратын сан есім дара, екі немесе одан да көп сөзден тұратын сан есім - күрделі сан есім деп аталады. Мысалы: бір, екі, он теңге, мың теңге, жүз теңге, миллион теңге десек олдара сан есім. Ал, егер, он бір, жиырма үш, тоғыз жүз елу десек, олкүрделі сан есім болады.

Мағынасына қарай: алты топқа бөлінеді: есептік, ретттік, жинақтық, бөлшектік, топтау, болжалдық сан есім.

VІІ. Дәптермен жұмыс. Тақтаға бір оқушыны шығарып төмендегі сан есімдерді дара және күрделі етіп бөліп жаздыру, тақтаға жаттығулар орындату.

33,26,25,3 105, 6,18, 432, 1987, 1993

VІІІ. Сабақты қорытындылау. «Теңге» сөзіне ассоциация құру.

ІХ. Бағалау, оқушылар өздерінің алған фишкаларын есептеп айтады және тиісті баллы қойылады.

Х. Үйге тапсырма:

1.«Қазақстанның ұлтық теңгесі» тақырыбы бойынша әңгіме құрастыру.

2.Сан есімді қайталау.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Б.Т.Абильбекова Қазақ тілін оқытудағы тиімді әдіс – тәсілдер

2.Г.Т.Тұрсынова Кәсіби қазақ тілі. Алматы, 2011ж.

3. .Ерназарова Кәсіби қазақ тілін оқыту (Қазақ тілі әдістеме журналы №8), Алматы, 2012ж.

ҚАЗАҚ КОЛЛЕДЖІНДЕ БІЛІМ АЛУШЫЛАРҒА АҒЫЛШЫН ТІЛІН ҮЙРЕТУДІҢ ТИІМДІ ӘДІСТЕРІ

Әбетова М.Е.,

ағылшын тілі пәні мұғалімі

«ҚазНұр» гуманитарлық колледжінің

«Қазақстан бүкіл әлемде үш тілді пайдаланып жоғары білімді ел ретінде танылуы тиіс. Бұлар, қазақ тілі – мемлекеттік тіл, орыс тілі – ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі – жаһандық экономикаға ойдағыдай кірігу тілі» - деп Елбасымыз өз жолдауында айтып кеткендей, қазіргі уақытта ағылшын тілін меңгерудің маңызы өте зор. Олай дейтін себебім, ағылшын тілі – халықаралық тіл. Әлемдегі ең көп тараған, әрі қытай тілінен кейінгі халық саны бойынша ең көп пайдаланатын тіл. Ағылшын тілі

121

Ұлыбритания, АмерикаҚұрамаШтаттары, ЖаңаЗеландия, Аустралияжәнебасқаелдердеанатіліболып есептеледі. Одан басқа көптеген мемлекеттерде ресми тілі болып саналады.

Ағылшын тілі – қазіргі заманда жаһандық тіл. Бүгінгідей жаһандану заманында көп тіл білетін адамның қоғамдағы алар орны да ерекше. Өзге тілді үйрену, оны жетік меңгеру — бұл ең алдымен халықаралық қатынастар кезінде айрықша рөл атқаратыны баршамызға аян. Тіл – халықпен бірге өмір сүріп дамиды. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев: «Әрбір Қазақстандық үш тілді жетік меңгеруі керек. 2020 жылға дейін ағылшын тілін білетін тұрғындар саны біршама көбеюі керек» — деп айтқан еді. Мектеп табалдырығынан бастап жоғарғы оқу орындарында ағылшын тілін үйрету айрықша мәртебеге ие. Тіл үйренудің ешқандай зияны жоқ, керісінше пайдасы ұшан-теңіз.

Елбасымыздың міндет етіп қойған бәсекеге қабілетті мемелекет құруда жас ұрпақтың тигізер үлесі зор. Бүгінгі таңда орта, жоғарғы оқу орындарында шет тілін кәсіби деңгейде оқыту басты орында тұр. Яғни әрбір студент өз мамандығына байланысты шет тілін жетік меңгеріп, одан әрі қарай дамыта алады. Сонымен қатар шет мемлекеттерге шығып, мол тәжірибе жинақтауға мүмкіндігі зор.

Қазіргі таңда қоғамда болып жатқан өзгерістерге байланысты қоғам шығармашыл әрекет пен шығармашыл тұлғаға мұқтаж екенін күнделікті өмірдің өзі дәлелдеуде, осыған орай бүгінгі күні білім беру мекемелері мен ұстаздарға үлкен талап қойылуда. Ағылшын тілін оқытудың басты мақсаты – шынайы өмірде білім алушылардың ағылшын тілінде қарым-қатынас жасай алу негіздерін қалыптастыру болып табылады.

Ағылшын тілін оқытудың тарихы жүз жылдап есептелінеді, ағылшын тілін оқытудың тарихы 1947 жылдан басталады. Содан бері қарай көптеген өзгерістер енгізілді. ХХІ ғасыр табалдырығын білім мен ғылымды инновациялық технология бағытымен дамыту мақсатымен аттауымыз үлкен үміттің басты нышаны болып табылады. Жаңаша көзқарастардың дамуы шетел тілін оқыту, дамытуға ықпалын тигізуде. Білім алушылардың жан–жақты дамуына, сапалы білім алуына,өмірде жақсы көрсеткіштерге қол жеткізуінде ағылшын тілін жақсы менгеруінің маңызы үлкен. Осыған орай қазіргі заманға сай ағылшын тілін тиімді үйретуге мүмкіндік беретін көптеген әдістер пайда болды. Сондықтан, әр мұғалім өзінің шығармашылығын дамыта отырып озық іс-тәжірибелерді пайдалана білуі тиіс. Сонымен, еліміздің оқу орындарыныда оқу үрдісі түбегейлі өзгеріп оқытудың жаңа түрлері, әдістері, жаңа бағыттағы инновациялық педагогикалық технологиялар пайда болып, олар білім мазмұнының толығымен жаңаруына себепші болуда.

Жеке тұлғалардың қалыптасуын қамтамасыз ететін деңгейлеп, саралап оқыту, жобалап оқыту, коммуникативті оқыту,ақпаратты коммуникациялы оқытудың негізгі-қағидалары балаға өз бетімен ықпал ету, өзіндік пікірлерін анық жүйелі жеткізе алатын жеке тұлға қалыптастыру, оқушылардың, танымдық, шығармашылық қабілетін дамыту болып табылады.

Жеке өз тәжірибеме сүйенетін болсам мектеп қабырғасынан келген оқушылардың білім-біліктілік деңгейі әр түрлі болады. Оның себебі бәрімізге мәлім ол ауылдық жерлерде, орта мектептерде кәсіби мамандардың, кадрлардың жетіспеушілігі. Қыркүйек айында ең алғашқы сабақ басталғанда міндетті түрде студенттердің тілдік сөйлей алу, түсіну, оқу сынды дағдыларына байқау – анықтау экспериментін өткіземін. Мысалы : -What is your name? ; -Where are you from? ; -Tell me please about yourself ... сынды сұрақтар қою арқылы, грамматикалық білімдерін тексеру мақсатында тест, бақылау жұмыстарын алу арқылы студенттердің білім деңгейін анықтап аламын.

Орта арнаулы білім мамандықтарын алып шығатын мамандарға ағылшын тілін оқытудың негізгі ерекшеліктері:

1.Жан - жақтан, ауылдық жерлерден келетін оқушылардың ағылшын тілінен білім деңгейінің бірдей болмауы;

2.Жас ерекшеліктері де әртүрлі болуы; 3.Қазақ тілін толық меңгермей келетін оқушылардың да бар болуы.

Осындай үлкен үш ерекшеліктерді оқыту барысында ескере отырып, сабағымды әртүрлі формада өткіземін. Дәстүрлі сабақ пен аралас сабақтан қарағанда қазіргі уақытта, ХХІ ғасырда заманауй технологиялар мен жаһанданған заманда бүгінгі күнгі білім алушыларға деңгейлеп оқыту технологиясы, өзіндік жұмыс, техникалық көрнекілік әдіс, ұжымдық әдіс, ойын түрлерін және т.б. әдістәсілдерді қолданудамын.Бұдан бұрынғы әдіс-тәсілдерді қолданбау керек деген пікір тумайды. Қайта бұл жаңа методиканың дамуына негіз салады. Атап айтқанда, әртүрлі сөйлемдерді меңгерту, қайталау, мәтіндерді жаттату, бірнеше рет естеріне түсірту тағы да басқа жұмыс түрлері білім алушыны жалықтырып, шаршататыны мәлім.

Сондықтан да шет тілін оқытуда ойын түрлерін пайдалану студенттердің басқа тілді үйрене алмаймын деген сенімсіздігін сейілтіп, тілді үйренуге ынтасын арттырады.Өткізілген сабақтарымда жүргізілген зерттеу жұмыстарына қарағанда, студенттердің білім алуға деген ықыласы белгілі бір

122

дағдылар мен қабілеттілікті қажет етеді. Сондықтан да сабақ процесінде белгілі дағды мен қабілет қалыптастыруарқылытанымдыққызығушылықпайдаболады.Студенттіңтанымдыққызығушылығыекі түрлі жолмен: бірі – дамыта оқыту, екіншісі – тәрбиелік мақсат арқылы қалыптасады.

Дамыта оқытубелгілі затты танып білу, ал тәрбиелік мақста – оқыту процесі арқылы затты тануды өзгерістік қатынастар.Оқыту процесінің әр түрлісатысында ойын түрлеріде танымдық мақсатты көздей отырып студенттің жас ерекшелігіне қарай әртүрлі формада қолданылады.

Колледж студенттері әр түрлі шығармашылық жұмыстар істеп үйренгендіктен, оларадың бойында білімалудыңактивтіформаларықалыптасып, дамиды. Адамныңпсихологиялықерекшеліктерінеталдау жасағанда, таныымдық қабілеті оның жас ерекшелігіне ғана емес оның жеке басына да тікелей

байланысты болатындығын айтады.Сондықтан	бізге, оқытушыларға , сабақта ойын түрлерін
пайдалануда осы мәселеге де көңіл аудару қажет.

Бүкіл сабақта бойы оқушыны қызығушылық ынтасының төмендеуі мынадай себептерден болады:т 1.Ойлау процесінеғ миына салмақ түсіруден.

2.Сабақты бірыңғай, бірсарынды жүргізуден.

3.Жазба жұмыстарын мөлшерден тыс жиі жүргізуден.

4.Нашар оқитын оқушыға көбірек көңіл бөліп, сабақты созып жіберуден.

Демек студенттің шаршауын сейілтіп, қызығушылығын арттыратын тек ойын элементтері болып саналады.Дегенмен де, ойын сабақты бүкіл өн бойы алуға тиіс емес, онда ол оқушыны жалықтырып жіберуі мүмкін.

Ойындыорындаубарысында жеке оқушының қабілетіоныңіскерлігікөрінеді, байқалады. Мұғалім әр оқушының жұмысын бағалауға мүмкіндік алады. Ойын бірігіп жұмыс істеуге бағыт береді, сондайақ іздену дағдысын қалыптастырады.Ойын түрін пайдалану арқылы жаңа материалды жеңіл де тиянақты, нақты түсіндіруге, меңгеруге жағдай жасап, ол оқушының санасында берік сақталатын болады.Сондықтан ойынды дұрыс ұйымдастыру да шешу роль атқарады.

Ағылшын тілін оқытуда ойын түрлерін мынадай мақсаттарды қолданамын: 1.Алфавитті дұрыс меңгерту 2.Орфографияны дұрыс оқыту 3.Дұрыс оқыту дағдысын қалыптастыру 4.Лексиканы меңгерті 5.Грамматикалық структураны меңгерту

6.Оқушының ойын дамыту, яғни дұрыс жазу, дұрыс айту, дұрыс оқи білу дағдыларын қалыптастыыру.

Білімберумекемелерініңалдына бірнешежауаптыміндеттерқойып, отырсоныңбірі– студенттерге өзбетіменжұмысістетеотырып, білімалудағдыларынмеңгерту.Студенттергеөзбетіменжұмысістетіп дағдыберуұзақ, жүйеліжүргізілгенжұмыстардыңнәтижесіндеқалыптаспақ.Атапайтқанда, бастапқыда жеңіл, кейін біртіндеп күрделі тапсырмаларды орындау барысында салыстыру, қорытынды жасау, түрлі өздігінен ойлау процестерінен өтеді.

Демек тәжірибеде студент еңбек етіп, өздігінен алған білімін жоғары бағалайды, оған өзі риза болады. Сондықан да оқушыдағы танымдық қабілетті дамыту мұғалімге бірден бір тікелей байланысты.Мұғалімнің білімділігі мен мәдениеттілігінің студенттің білім алуына үлкен әсері бар. Демек мұғалім әр оқушыға қамқорлықпен қарауы тиіс.

Шет тілін үйретуде ең маңызды әдістердің бірі – ол көрнекілік әдіс. Өз сабақтарымда бұл әдісті өте жиі қолданамын. Көрнекілік әдістің ішінде техникалық әдісті көбірек қолданамын. Сабақ барысында видеоролликтер, фильмдер, аудио жазбалар, сергіту сәтінде караокемен әндер шырқау, көңілді билер билеу сынды әдістерді қолдана отырып, студенттердің қызығушылығын арттырып, ойнай отыра оқыту әдісін ұстанамын. Ағылшын тілін оқыту барысында оңайдан қиынға, қарапайымнан күреліге қарай көтеріле отырып, жаңа материалды жас ерекшеліктеріне сай жүргізуге тырысамын.

Қорыта келе, ұлы ағылшын ағартушысы Уильям Уорд: Жай мұғалім хабарлайды, Жақсы мұғалім түсіндіреді, Керемет мұғалім көрсетеді,

Ұлы мұғалім шабыттандырады, - демекші өз тарапымнан студенттеріме ең алдымен сенім ұялатып, пәнге деген қызығушылықтарын арттырып, жақсы мұғалім болып түсіндіріп, керемет мұғалім болып көрсетіп және ұлы мұғалім болып шабыттандыру менің басты принципім.

Биылғы оқу жылында 9 сыныптан кейін 1 курсқа оқуға түскен студенттердің 10%-ы ағылшын тілінде еркін сөйлей алса, 30%-ы айтылған сөздерді түсініп, өз ойын орташа деңгейде жеткізе алады, ал 60%-ы оқуда қиналып, лексика-грамматикалық тапсырмаларды орындау барысында шатасып,

123

ауызшы сөйлеу кезінде сөздікті қолдану арқылы ғана жұмыс жасай алды. Оқу жылының басында жүргізген анықтау экспериментімен жарты жылдан соң жасаған қалыптастыру экспериментінде студенттердіңбілімдеңгейі 70%-дыкөрсетті. Қыркүйектегітестқорытындысыменсалыстырғандабілім сапасы 30 % көтерілді.

Адам баласы шын мәнінде білімді болуы үшін үш қасиетті: жан-жақты білім, ойлауға дағдыланғандығы, және сезім қажет. Әрбір студенттің өн бойына осы қасиеттерді сіңіріп, жаңашыл үрдіспен еңбек ететін болсақ,бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыра аламыз.

Қолданылған әдебиеттер:

1.1.Қазақстан Республикасының Президентінің Жолдауы - 2012 жыл

2.2.«Ағылшын тілін оқытуда интерактивті әдіс-тәсілдерді тиімді пайдалану» Б.Ж. Жангирова №1 ЖОББМ

3.Конышева А.В. «Современные методы обучисскому языку» Минск 2004г.

4.А.М. Иманғалиева. « Шет тілін оқыту әдістемесі»№2ж.

5.Шет тілін оқыту әдістемесі. №4, 2011.

МЕТОДЫ ПОВЫШЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ УЧЕБНОГО ПРОЦЕССА

Байсалбекова М.А.

преподаватель общеобразовательных дисциплин

Колледжа КазНУ им. аль-Фараби

Актуальностьданнойстатьизаключаетсявисследованиисовременныхметодовподачилекционного материала студентам высших учебных заведений и возможности интеграции в процесс обучения методик, соответствующих типу восприятия студентов.

Задача данной работы заключается в изучении основных методов преподавания лекций, также проанализировать классификации лекций.

Цель: провести обобщенный анализ современных методов и видов подачи лекционного материала студентам.

В условиях современного стремительного развития информационных технологий, коммуникативного общения, происходит смена социальных ценностей. Научно–технический прогресс все больше становится средством такого уровня производства, который в большей мере способен отвечать современным потребностям человека, его духовного, интеллектуального, личностного развития. В связи с этим ежедневно меняется ситуация в подготовке специалистов разного уровня [1].

Педагогический процесс — синтез двух его сторон — учения и преподавания. Учение — целенаправленная деятельность обучаемых, нацеленная на усвоение системы знаний, приобретение умений и навыков для последующего применения их на практике. Преподавание — управление познавательной деятельностью обучаемых с целью усвоения ими знаний, приобретения умений и навыков(квалификации) [2]. Исходяизэтого, выделяетсятрифакторауспехапедагогическогопроцесса: 1) чемуобучают; 2) ктоикакобучает; 3) когообучают. Во-первых, успехучениязависитотдоступности материала к пониманию, содержания материала, объема и системы преподавания. Во-вторых, успешность зависит от опыта, знаний, методического мастерства педагога, его личностных характеристик. В-третьих, от контингента обучаемых (индивидуальных характеристик психического развития обучаемого, социально-психологический климат коллектива).

Основные слагаемые педагогического процесса:

–формирование у обучаемых положительного отношения к обучению;

–возбуждение интереса к изучению данной учебной дисциплины;

–обучение умению учиться; – побуждение к стремлению самостоятельно обучаться;

–практическое использование знаний; – воспитание в процессе обучения [3].

Лекция – это один из основных и самых древних способов публичной словесной подачи материала слушателям. Это разновидность групповых учебных занятий по лекционно-семинарской системе обучения, главным образом, в высшей школе. Суть этого вида общения сводится к непрерывной мыслительной деятельности аудитории. Восприятие информации, ее анализ и составление краткого конспекта лекции. Конспект лекции – является продуктом мышления слушателя и, соответственно, результатом его усвоения или не усвоения предложенной информации в лекции [4].

Лекционная форма преподавания обладает рядом преимуществ: Это наиболее оперативный способ передачи научной информации, наиболее экономичный способ обучения, так как лекция оперирует большим объемом материала и обращена к большому числу людей, способных одновременно

124

воспринимать и усваивать учебный материал. Это делает её также весьма эффективным по степени усвоения материала способом обучения, так как лектор имеет возможность непосредственно выстраивать логику изложения материала, способствовать рациональным способом превращению информации в прочно усвоенные знания, на месте освещать возникающие у слушателей вопросы. Преимуществом лекционной формы преподавания является также возможность разнообразить способы изложения лекционного материала, — от чисто информационного до проблемного построения лекции, способствуя этим формированию у студентов культуры познающего мышления.

Каждый преподаватель в своей работе использует свою, подходящую к предложенному курсу и соответствующую его профессиональному опыту методику проведения лекций. Как правило, почти все дисциплины имеют хорошие сопроводительные учебники или учебные пособия. Преподаватель в роли лекторадает лишь своюавторскую интерпретацию курса. Но только отлектораитолько отнего зависит интерес аудитории, качество усвоенного материала [5].

В современных условиях развития системы высшего образования появляются новые требования к личности педагога, но, в большей степени, меняются подходы к подаче материала. Они упрощаются, делаются доступными для визуального восприятия, превращаясь в готовые конспекты, презентации, фильмы. Появляютсяновыеформыобучения– дистанционные. Поощряютсяпривыставлениирейтинга педагога не суть информации в курсе, не качество подготовки лектора, а наглядность, использование современных технологий при проведении лекций. Оптимизация – один из лозунгов современности практически во всех направления государственной деятельности, в том числе и в направлении изменений высшего образования. Конечно меняются поколения, подходы, скорость и объемы информации, но не меняется суть образовательного процесса. Получение совершенно новых знаний и навыков по выбранной обучающимся специальности, профессии. Способность ими в полной мере воспользоваться на практике. Возможность реализоваться как специалист в своей области – это основа любого образования. Научно подтвержден тот факт, что, все люди по-разному способны воспринимать лекционный материал. Аудиалы – это та часть аудитории, которые являются активными слушателями. Их способность запоминать связана напрямую с услышанным. Они легко воспроизводят на память всю речь лектора. Количество от общего числа составляет примерно 10%. Далее идет та категория слушателей, для которых проще всего запомнить увиденное. Схемы, таблицы, презентации, плакаты – это то, что помогаетимзапомнитьматериаллекции. Это визуалы, их около 30%. Большинство – не мене 40 % - это кинестетики. Их способность запоминать новое связана с двигательными и тактильными процессами организма. Так называемая моторная память, та память которая напрямую зависит от записанного на бумаге ручкой. Движения рукой, выписывающей буквы – слова, на уровне инстинктов закреплены в человеческом сознании с момента появления первых основ письменности на земле. Остальные слушатели аудитории - это смешанные группы, у которых те или иные способности запоминать присутствуют в разных пропорциях [6].

Каждый человек уникален, но в процессе обучения все мы проявляем схожие психофизиологические тенденции. Понимание этих закономерностей поможет вам выработать наиболее эффективную стратегию по приобретению новых знаний [7].

Если сравнить качество и объем полученной информации при просмотре презентации, лекции в схемах, дистанционной методикой по освоению курса, с качественной и продуманной, но самой традиционнойлекциейопытногопедагога, входекоторойлекторнаправляетслушателейнасоставление самостоятельногоконспектаполученнойинформации, томыдумаемпоследнийвариантвыиграетвэтом споре. Ведь уже в ходе работы с аудиторией включается помимо навыков запоминания еще и аналитическая работа студентов. Они под внимательным наставлением преподавателя самостоятельно полученную информацию трансформируют в нужную и важную для запоминания и соответственно ее осваивают.

Оптимизацияпроцессаполучениявысшегообразованиядолжнаучитыватьипсихофизиологические особенности в способности людей по освоению новых знаний и приобретению новых навыков.

Также стоит уделить внимание обучающимся с особенностями в поведении, так как их количество имеет тенденция константного увеличения. Педагогам необходимо знать некоторые особенности синдромагиперактивностисдефицитомвнимания(именнотакназываетсяэторасстройствоповедения). Самое главное, гиперактивность – это не блажь ребёнка, не вредность и не последствия упущений в воспитании. Это медицинский диагноз, обусловленный определёнными физиологическими причинами, среди которых – патология вынашивания беременности матерью, родов, болезни в первый год жизни, минимальные мозговые дисфункции и ряд других. Все данные причины никоим образом не зависят от самого студента.

125

Исходя из этого, первое, что нужно сделать педагогу, у которого в группе есть такой «живчик», это отправить родителей вместе с ним на консультацию к врачу-неврологу и убедить их провести назначенное им медикаментозное лечение. Без этого шага все последующие шаги, предпринимаемые лишь со стороны педагога, могут оказаться малоэффективными.

Ещё одна особенность студента с гиперактивностью – это недостаток развития всех параметров внимания. Тоестьтакойстудентнетольконеможетусидетькакое-товремянаместе, онктому жечасто отвлекается, с трудом сосредотачивается, не умеет распределить своё внимание на несколько объектов, допускает много ошибок и нередко не замечает их. Поэтому важно не только «успокоить» обучаемого, но и научить его управлять своим вниманием.

В данном случае одним из эффективных методов обучения будет являться наглядный метод обучения. Под наглядными методами обучения понимаются такие методы, при которых усвоение учебного материала находится в существенной зависимости от применяемых в процессе обучения наглядного пособия и технических средств. Наглядные методы используются во взаимосвязи со словесными и практическими методами обучения.

Наглядные методы обучения условно можно подразделить на две большие группы: метод иллюстраций и метод демонстраций.

Метод иллюстраций предполагает показ студентам иллюстрированных пособий: плакатов, таблиц, картин, карт, зарисовок на доске и др.

Метод демонстраций обычно связан с демонстрацией приборов, опытов, технических установок, кинофильмов, диафильмов и др.

При использовании наглядных методов обучения необходимо соблюдать ряд условий:

применяемая наглядность должна соответствовать возрасту студентов;

наглядность должна использоваться в меру и показывать ее следует постепенно и только в соответствующий момент урока; наблюдение должно быть организовано таким образом, чтобы студенты могли хорошо видеть демонстрируемый предмет;

необходимо четко выделить главное, существенное при показе иллюстраций;

детально продумать пояснения, даваемые в ходе демонстрации явлений;

демонстрируемая наглядность должна быть точно согласована с содержанием материала;

привлекать самих студентов к нахождению желаемой информации в наглядном пособии или демонстрируемом устройстве.

Современный мир требует видоизменений стратегий и тактик обучения студентов. Главными характеристиками выпускника являются его компетентность, мобильность и способность в экстремальныхусловияхвоспользоватьсянавыкамииумениями, приобретеннымивпроцессеобучения.

Вэтой связи акценты при изучении учебных дисциплин переносятся на сам процесс познания, эффективность которого полностью зависит от познавательной активности самого студента. Успешность достижения этой цели зависит не только от того, что усваивается (содержание обучения), но и от того, как усваивается: индивидуально или коллективно, в авторитарных или гуманистических условиях, с опорой на внимание, восприятие, память или на весь личностный потенциал человека, с помощью репродуктивных или активных методов обучения [4].

Список использованной литературы:

1.Кирикова М.И. Современные методы обучения в ВУЗе. Москва: Социосфера, 2012.

2.Новиков А.М., Новиков Д. А. Методология. Москва: Синтег, 2007. — 663 с.

3.Новиков А. М. Основания педагогики. Пособие для авторов учебников и преподавателей педагогики. — М.: Эгвес, 2010. — 208 с.

4.СтуденкинаЮ.А. Анализсовременныхметодовподачилекционногоматериаластудентамвысшихучебныхзаведений

/Электронный научно-методический журнал Омского ГАУ №1(4), 2016.

5.Кашкарёва А. А., Машкова Е. В., Бережная В. А., Реховская Е. О. Методы преподавания лекции в университете //

Молодой ученый. — 2017. — №2. — С. 588-590.

6.Аронова Г.А. Методика обучения взрослых: особенности лекционной формы подачи материала по гуманитарным дисциплинам. Москва, 2008.

7.Электронный ресурс. https://lpgenerator.ru/blog/2015/04/03/zapomnite-vse-6-principov-effektivnogo-obucheniya/ (дата обращения: 15.03.2019).

126

ОРТА ОҚУ ОРЫНДАҒЫ ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ КӘСІПТІК БАҒДАРЫН НЫҒАЙТУ ӘДІС-КЕҢЕСТЕРІ

Ә.Б.Даулетова, педагог-психолог

колледжа КазНУ им аль-Фараби

Қазіргі таңда білім саласындағы ең өзекті мәлелелердің бірі, ол кәсіптік бағдар. Неге? Не себепті қазіргі жастар мамандық таңдауда қиналады? Не себепті бітірген оқу орнының дипломдары іске асырылмай жатыр? Не себепті ата-ана баласына мамандық таңдауда көп шектеу қояды? Сұрақ көп. Сондықтан да бұл мәселе өзекті болмақ.

В настоящее время одним из самых актуальных вопросов в сфере образования является профессиональная ориентация. Почему? Почему нынешняя молодежь испытывает трудности в выборе профессии? Почему не реализуются дипломы учебного заведения, окончившего вуз? Почему родители больше ограничивают родителей в выборе профессии? Вопрос много. Поэтому этот вопрос будет актуальным.

Currently, one of the most pressing issues in the field of education is professional orientation. Why? Why do today's young people have difficulties in choosing a profession? Why not implemented diplomas of the institution that graduated from the University? Why do parents limit their choice of profession more? The question a lot. Therefore, this issue will be relevant.

Әлеуметтік-экономикалық жағдайлардың өзгеруіне байланысты жастардың саналы түрде бір кәсіп бойынша жұмыс істеп, мамандықты дұрыс таңдауы басты міндеттердің бірі.

Қай істің де алға өрлеуі мамандардың	біліктілігіне байланысты. Сондықтан жасөспірімнің
қызығушылығына, қабілетіне, бейімділігіне,	қалауына қарай мамандықты дұрыс таңдап, дұрыс қадам

жасау үшін кәсіби бағдар беру жұмыстарын жұргізудің маңызы зор.

Ал, енді мәселенің буы қайдан шығып тұр соны анықтап алайық. Білім саласы қымбат, қымбаттығына қарамастан ата-ана баласының «жоғары оқу орнына түсу» үшін аянбай тер төгеді. Заман талабына сай ата-анада көрген-білгенін істейді. Оларға кінәрат артпаймыз. Заман тез дамуда сондықтан да қазіргі жастар мен олардың ата-анасының көз қарасы, өмір сүру салты басқаша. Ата-ананың қалауы «ел қатарлы болу». Олардың айтып отырған «ел қатары» өзгелер сияқты жоғары оқу орнына түсіру, жақсы, таза жұмыс орнына орнату, сол сиақты шексіздік. Бәлкім, сіз бұны «дұрыс» деп қарастырарсыз, бірақ байқадыңыз ба? Олар тек үстіртін қарайды. Құдды бір сценарий құрғандай. Мамандық таңдау сондай оңай болса бәріміз қазір бақыттан басымыз айналып, өмірімізге шағынданбаушы едік қой.

Ойланатын тағы бір мәселе, он бір жыл бойы немесе тоғыз жыл бойы балаңызды мектепке беріп, нәтижесінде қандай мамандық таңдау керегін әлі білмейсіздер. Сонда сіздерге қанша уақыт керек? Он бір жыл ішінде қандай мамандық таңдарын білмей, әп-сәтте уақыт жақындаған кезде «ел» не таңдаса, сіздебалаңызүшінсолмамандықтытаңдапбересіз. Сосыннегеоқымайдыдеп, тағыкөңіліңізтолмайды. Осыжайтбойыншакішігірімзерттеулержүргізіпкөрдім, нәтижесіменойлағандайшықты. Менәртүрлі оқу орнына түскен студенттердің мамандық таңдаудағы оқиғаларын оқып, соның ішіндегі іліп қарастыратын бірнеше оқиғамен таныстырайын.

«Мен биыл мектеп бітіріп, экономист мамандығы бойынша университетке түскен болатынмын. Бірінші семестрдің аяғы жақындап қалса да, әлі күнге дейін сабаққа деген ынта-жігерінің жоқтығынан сабаққажөндікелмей, келсембасқатырарлықесеп-қисаптаншаршап, оқуғазауқымсоқпайтын. Кішкене кезімнен әдебиетке жаным жақын өлең жазуды, әдеби кітап оқығанды жақсы көретінмін. Бірақ менің бұл қызығушылығыма ата-анам мән бермеді. Әрине ата-анамды түсінемін, иелігіндегі бизнесті менің қолыма беру үшін, болашақта табыс көзі жақсы маман болу үшін экономист мамандығына тапсыртқан. Бірақ, достарымның арасында сен неге экономист мамандығынтаңдадың? деген сұрақ қойылса, ылғи да ата-анамның қалауы осы - деп қысылып, әрең айтатынмын. Мамандығыма деген сүйіспеншіліктің жоқтығы, мені түрлі ұйымдарға баруға, қаңғыбас, бұзақы балалармен дос болуға бір табан жақындататын. Біркүніуниверситетішіндеөткенақындармүшәйрасындаменэкономикафакультетінің атынан қатысып, бас жүлдені жеңіп аладым. Менің бойымдағы талантыма таң қалған ақын-жазушылар филология мамандығына оқуға шақырады. Бұны естіген ата-анам еріксіз келісімін береді. Жақсы көргенмамандығымакеліп, сабаққақұлшынакірістім. Меніңболашағымжарқынболатынынасенемін.»

«Бала күнімде үйдегілер де, әкем де, әпкелерім де дәрігер боласың деп айтқаннан кейін ба, дәрігер болғым келетін. Әпкем өзі дәрігер. «Егер дәрігер болмасаң…» деп, әзілшыны аралас айтушы еді. «Кім боласың?» десе «дәрігер боламын» деп жүрдім. Әбден менің құлағыма сіңіп қалған болу керек. Өзім сол кезде қалаған шығармын. Бірақ кейін өзімненөзім пікірімді өзгерттім. Неге екенін білмеймін. Журналист боламын дедім. Бірақ бастауыш сыныпта оқып жүргенімде қолыма түскенді микрафон

127

қылып «біз хабар арнасынан келдік» деп үйдегілерден сұхбат алады екем. Есімде. Бірақ кім боласың десе дәрігер боламын деп жүрдім. Апамды, атамды емдимін деп айтатынмын. Білмеймін. Кейін есейген соң көп ауырып, жиі ауруханаға жаттым. Күнде дәрі, күнде ине, күнде тамырға екпе (капельница), дәрігерлік тексерістен тексеріс. Тіпті дәрі ішкім келмейді. Содан мен дәрігер болмаймын деп шештім. Үйдегілерге бірден шешімімді өзгертіп қорықпастан өз байламымды айттым. Барлығы сөйлеп шықты. «Сен түсінбейсің ғой. Ол мамандық кейін өзіңе керек қой» деп қарсы шықты. Сонда да қайтпадым. Дәрігерлерді жек көріп кеттім. Егер ата-анам мені болмайда болмай дәрігер оқуына түсірсе, бәлкім, «балалар дәрігері» болармын. Бірақ бұл мамандыққа жүрегім бұрмады, жүрек қалауым басқа болды. Мамандық таңдау мен өмірлік серігіңді таңдаудан қателеспеу керек дейді. Сондықтан, көп жандар өз жүрекқалауынаүңілсе, дұрыстаңдауқабылдасаекендеймін. Әйтпесе, қаншамажылғыоқужелгеұшып, басқа бағытта жұмыс атқарады, не салғырт маман иесі қалыптасады.»

Әрбір жасөспірім жеке қабілеттері мен ерекшеліктерін, мүмкіндіктерін, шеберлігін, қызығушылығын ескеріп бағыт-бағдар, жекелеген мамандықтар туралы терең білім беру – біздің басты міндетіміз. Ал, мектебінде, жоғарыоқуорнынадейінгіоқуордаларында қаншажасөспірімболса, сонша оқушының жеке-жеке қабілетін, бейімділігін анықтап, бағыт беріп отыру, мамандықты дұрыс таңдауға жол сілтеу – үлкен мәселе.

Өзіңізге ата-ана ретінде сұрақ қойып көріңізші: «балам, нені армандайды? Нені ұнатады? Бос уақытында немен айналысады?». Нақты жауап таптыңыз ба? Егер тапсаңыз, онда жарайсыз! Ал таппасаңыз, онда сізге көмек керек. Міне сол үшін де, педагог-психологтың көмегі қажет.

Жастар арасында ғылыми қызметкерлер, педагогикалық, инженерлік-техникалық сияқты мамандықтарға қызығушылық баяу өсуде, ол мамандықтардың жастар арасындағы беделі, абыройы әлі де болса өз дәрежесіне көтеріле қойған жоқ. Мұндай келеңсіз құбылыстарды жою үшін ерекше педагогикалық тәсілдер, жұмыстың мазмұнды және құқықты формалары қажет болып отыр, жас адамға шынымен көмек көрсететін, қоғамдағы өз орнын табуға көмектесетін жаңаша тәсілдер мен формалар керек болып отыр.

Орта мектепте кез келген пәнді оқытудың алдына қойған міндеттері көп. Сол міндеттердің бірі оқыту барысында оқушыларды болашақ мамандығына бейімдеу, кәсіби бағдар беру болып табылады.

Мысалы физика пәні мұғалімінің оқушыларды мамандыққа бағдарлау барысында атқаратын негізгі міндеті: жасөспірімдердің мамандыққа бейімділігін зерттеу, физикалық әдіс-тәсілдер қолданыс табатын өнім өндіру процестерінің негіздерімен, осыған орай физикалық білімді қажет ететін мамандықтардың ерекшеліктерімен оқушыларды ұдайы таныстыру, оқушылардың пайдалы еңбекке даярлығын шыңдау, осыған сәйкес олардың азаматтық адамгершілік қасиеттерін тәрбиелеу, еңбекқорлыққа баулу болып табылады. Жасөспірімдердіңфизикағақызығушылығыөздерініңболашаққызметтеріндеосыбілімдерін қолдану мүмкіндіктерімен күшейеді. Сондықтан оқуға ынтасын арттырумен бірге кәсіптік мүддесін анықтап, оны тәрбиелеудің маңызы зор. Бұл бағытта ең алдымен Білім және Ғылым министрлігінің сайтынан алынған мамандықтар классификаторының ішіндегі тек инженерлік мамандықтар бойынша мамандықтартізбесінжоғарысыныпоқушыларыүшінфизикапәнінөтетінсыныпқабырғасынаүлкейтіп іліп қою керек. Оқушылар үзіліс кезеңдерінде кестеге көз жүгіртіп, түрлі мамандықтар бойынша бірбірімен пікір алмасады. Өзін қызықтырған мамандықтар бойынша ата-анасынан, пән мүғалімінен кеңестер, мәліметтер сұрайды. Осы ұтымды сәтті пайдаланып, пән мұғалімі әр сабақты өтерде сол тақырыптың мазмұнына байланысты мамандықтар жөнінде мәліметтер береді.

«Термодинамика негіздері» тарауын қорытындылау-пысықтау сабақтарында жылу қозғалтқыштары туралы айтылғанда «Мұнай және мұнай өнеркәсібі», «Машина жасау», «Көлік, көлік техникасы мен технологиясы», «Авиация техникасы мен технологиясы», «Теңіз техникасы мен технологиясы» сияқты мамандықтар бойынша мәліметтер беріп, бұл мамандықтар дайындауға ағымдағы жылы қанша мемлекеттік грант бөлінгендігі, ол маман иелерінің нарықта қаншалықты сұраныста екендігі туралы ақпараттар беру қажет.

«Электр және магнетизм» бөлімін оқыту барысында оқушыларға пән мұғалімі «Жылу энергетикасы», «Ядролық физика», «Электроэнергетика» сияқты мамандықтар туралы толық ақпарат беруге міндетті.

«Атомжәнеядролықфизика» бөлімі оқытылуыбарысындаоқушылар «Ядролықфизика», «Пайдалы қазбаларды байыту» т.б. мамандықтар туралы мәліметтерді толық алады.

Қатты дене физикасы туралы материалдар берілгенде пән мұғалімі еліміз үшін ең қажетті мамандықтарқатарынаенетін«Металлургия», «Машинажасау», «Құралжасау», «Геологиялықбарлау», «Тау-кен ісі» т.б. мамандықтар туралы ақпарат бере кетеді.

Әр сабақты сабақтың мазмұнына қарай жасөспірім кәсіби бағдар бере отырып ұйымдастыру заман талабы болып отыр, және де ол өз жемісін береді.

128

Көп жағдайда, әсіресе соңғы жылдары, мұғалімдік мамандықты жаны қаламайтын, тек кездейсоқ қана осы мамандыққа келетін оқушылардың саны басым болып келеді. Ал өзі бұл мамандықты қаламаған маман – жарым жан маман екендігі белгілі. Осы мақсатта орта мектепте физика пәнін оқыту барысында пән мұғалімі оқушылардың арасынан болашақта мұғалім болғысы келетін оқушыларды сауалнамалар арқылы анықтап, оларды болашақ мамандығынына қарай бейімдей бастағаны абзал. Көп жағдайларда оқушы өзінің пән мұғаліміне сүйсінуінің нәтижесінде ұстаздық мамандықты таңдап жатады. Сондықтан пән мұғалімі оқушыларға идеал бола алуы керек, өзінің білімі мен мәдениетінің жоғарылығымен оқушылардың жүрегін жаулап алғаны дұрыс.

«Шәкіртсіз ұстаз тұл» деген даналық сөз бар. Әр пән мұғалімі өзінің болашақта орнын басатын шәкіртін даярлауға атсалысуы тиіс, үлгерімі жоғары, болмысы мұғалімдікке сәйкес келетін, өзі болашағын ұстаздық мамандық иесімен байланыстыратын шәкірттерін осы бағытта баулу әр пән мұғалімінің қасиетті парызы екендігін ұмытпаған жөн.

Мәселен, өзімнің басымнан өткен іс-тәжірбиеден бөлісейін. Менің мамандығым – ұстаз. Өз мамандығыма сүйіспеншілікпен қараймын. Алғашқы жұмыс тәжірбием ауылда, орта мектептен басталды. Мектепке алғаш келген күннен жаңалық енгізуге тырыстым. Өйткені мектеп өмірі қаншалықты бірқалыпты екенін мен жақсы білемін. Әрине мектепке қызық іздеп бармайды, бірақ келісіңіз балаңызды есін жия сала мектепке аттандырасыз. Ата-анасының қасында үнемі жүрген бала енді өмірінде ұстазы мен өз қатарлы балалар үздіксіз болып отырады. Бала болғаннан кейін қызықты іздейсің, ойын қуалайсың. Сондықтанда халықта «ата-ана баламен бала болып ойнайды, ал ұстаз бала болыпойлайды» дегенемеспе. Баланыоқуғақызықтыраотырып, білімберушеберлігітекұстазбойынан көреміз. Менің бар ойлағаным күнделікті шексіз бір-біріне ұқсайтын оқушының күндеріне мәні бар жаңалық енгізу болатын. Мектеп табалдырығын аттаған сәттен, оқушыларды қоғамдық үйірмеге баулыдым. Мысалы, журналистикаүйірмесі, драмматеатрүйірмесі, жайдарманүйірмесі. Бұлүйірметек өнерлі балаларды анықтап қана қоймай, дарынды оқушыларда аз шықпады. Бір қызығы бұл қасиеттері туралы ата-ана, ұстаз түгілі оқушының өзі де байқамаған. Бұл жаңашылдық жаңа дем ғана емес, жаңа көз қарас пен жаңа тәсілге жол ашты. Нәтижесінде оқушылар болашағын еркін елестетіп, жол салуға мүмкіндік алды.

Құрметті ата-ана, «баланы жастан»- деген. Әр баланың бойында өзіндік қасиет пен ерекшелік бар. Олар жек дара тұлға, басқаларға ешқашан ұқсамайды, ұқсамағанда. Байқадыңыз ба? Жаңа туылған 1-2 жасар балалар гаджетпен қалай оңай тіл тауып кететін, есте сақтау қабілетінің ерекшелігін, өз қалауынша таңдау жасай алатындығын? Олар туылғаннан техниканың не екенін біліп, ненің әдемі, неніңұсқынсызекенін, неніңқызықты, неніңқызықсызекенінбілетінбала. Ендісұрақ, қайкезіндеқолға ұстап, дәл уақытын тауып, бағыт-бағдар беру керек? Кішігірім нұсқау беріп көрейін: бала 4-5 сыныпқа дейінойынменөседі, 6-8 сыныпқадейінармандапөседі, 9-11сыныпта ізденістеөмірсүреді. Мамандық таңдаудағы ең шарықтау шегі 6-8 сынып. Оған дейін ерте, одан кейін кеш болмақ.

Мамандық таңдауда оқушыларға ата-ана, пән мұғалімдері болып кеңестер беруі керек. Мектепте, жоғары оқу орындарда осы тақырып бойынша жоғары жасөспірімдердің арасында семинарлар өткізуді де қолға алу қажет.

Пәнмұғалімдерісабақөтердеәрсабақтыңмазмұнынақарайоқушыларғакәсібибағдарберіпотыруы тиіс. Ол өз кезегінде сабақтың тиімділігін арттыруға да септігін тигізері сөзсіз.

Жасөспірім армандап өссе болашағын елестету қиын емес, сондықтан балаға армандауға мүмкіндік беріңіз.

Өтпелі шақ кезеңінде жасөспірім өзін ерекше санайды. Көп қиялдайды, армандайды. Міне сол кезде баламен болашақ туралы әңгіме айтыңыз. Алдын ала балаңызды сол бағытқа дайындаңыз, жан-жақты қолдау көрсетіп, баланың қолынан бәрі келетініне сендіріңіз. «Сенім» ең үлкен қару. Балаңыз жарқын болашаққа сенсе , ол солай болмақ.

Қазақстан Республикасы білім саласында көмегін аяп жатқан жоқ. Тек біз сол көмекті тиімді пайдалана алмай келеміз. Мысалы, жылына КазҰУ университетіне 6000 грант берілсе, сол мамандықты бітіп шыққан тек 1000 студент қана дипломмен жұмыс істемек. Ал қалғаны ше? Сонда мемлекет берген көмек ауаға ұшты ма? Және бұл бір рет емес, жыл сайын қайталанатын үдеріс. Мен жай ғана бір университетті айттым, ал Қазақстан бойынша қаншама университет, колледж, магистартура, доктарантур бар. Қаншама ақша далаға кетпек.

«Кедейліктен – еңбек қылсаң құтыласың, жалғыздықтан-көппен пікіріңді қоссаң құтыласың», деп А.Құнанбаев орынды айтқан.

Иә, өмірде қателесуге қатаң тыйым салынатын таңдаудың бірі - мамандық таңдау. Мектеп бітіруші, жоғары оқу орнына дейінгі оқу орындарындағы жасөспірімдер өзінің табиғатына сай, болашақта игеріп кетеалатынмамандықтытаңдайбілуіләзім. Бұлоқиғақазіргікөпжастардыңбасындабарқиындықтың

129

бірі. Күрмеуіқиынкүрделіпроблемағаайналғаносыдерттітезарадаемдеуімізкерек. Олүшінқоғамның сауаттылығынарттырукерек. Айталық, кеңесдәуірікезіндеауылданмектепбітіріпшыққантүлектердің бірлі-жарлысы ғана жоғарғы оқу орнына түскен. Қалғаны техникалық училещелерге, мал дәрігерлігіне тағы сол сияқты жерлерге түскен. Тіпті шама-шарқын білетіндер ауылда мал бағып, сол арқылы да жетістікке жеткен. Ал қазір күйі келетін де - экономист, шамасы келмейтін де - заңгер. Әрине кім баласын жаман болсын дейді? Алайда мамандықтың жамандығы жоқ қой. Кез-келген мамандықтың шебері бола білсең болғаны. Мемлекеттік грандқа түсу үшін немесе ата-анасының қалауымен өзі қаламайтыноқуғатүсіпжатқандарқаншама? Алөзмамандығынсүймегенадамқалайшаөзісініңшебері болады?

Елбасымыздың 2018 жылдың жолдауында айтқандай, кәсіптік бағдарды мектеп табалдырығынан бастап жоғары оқу орнына дейін ата-ана, педагогтар болып қолға алсақ, біз 10 жылдықтың ішінде Ұлы державалардың қатарында бола аламыз. Мен сенемін, сіз де сеніңіз.

ХИМИЯНЫ ОҚЫТУДАҒЫ ОҚЫТУШЫ ШЕБЕРЛІГІ Жұмахан Г.Е., химия пәні оқытушысы

Алматы қазақ-түрік гуманитарлық-техникалық колледжінің

Қоғамның қазіргі даму кезеңінде болып жатқан әлеуметтік, экономикалық, саяси және жаңа ақпараттық технологиялық өзгерістерден, білімалушылардың бетбұрыстарын білім беру жүйелерінің ісін жаңа сатыға көтеру қажеттілігі туындап отырғаны мәлім [1].

Осыған орай бүгінгі таңда қоғамның ұлттық мәдени тұрғыдан кемелденуі, жас ұрпақты өз халқының рухани қазынасымен, ұлттық тәрбиенің озық, өнегелі дәстүрлерімен тереңірек таныстырып, соның негізінде жеке тұлғаны қалыптастыруға, оның шығармашылық, рухани мүмкіндіктерін дамытуға байланысты электрондық ойындар арқылы білім беруде білім алушылардың кәсіптік даярлығын қамтамасыз етуді міндеттейді [2]. Өйткені егемен еліміздің болашағы оның материалдық және рухани дамуы, жас ұрпақтың білім беру жүйесін жаңарту мен жетілдіру мәселесіне зор міндеттер жүктеп отыр.

Осыған орай химияны оқытудың жаңа әдістемелік жүйесі, кәсіптік білім алушыларға пәнді оқытып үйретудің тиімді жолдарының бірі оқушылардың іс-әрекеттері белсендіру мен тиімділігін арттыру, педагогикалықтехнологияларменұштастыражүргізужұмысынпрактиғаенгізумәселесінеерекшекөңіл аудару қажеттігін көздейді. Осы тұрғыда кәсіптік арнайы оқу орындарында оқытуды электрондық ойын әдістерін пайдаланып ұйымдастыру мәселесіне, оқу процесінің деңгейін көтеруге және оның беделін жоғарлатуға көңіл бөлу қарастырылған. Қазіргі кезде оқытудың тиімді әдістерін зерттеп, оны іс жүзінде қолдануға ұсыну күрделі мәселелердің біріне айналды. Білімалушыларды қоршаған орта заттарымен, құбылыстарымен таныстырып, олар жайында ғылыми ұғымдарын жүйелеп, көзқарастарын қалыптастыруда кәсіптік арнайы оқу орындарында оқытылатын химия пәнінің мәні өте зор. Сондықтан да химияны оқытудың әдіс-тәсілдерін сан-салалы бағытта, жан-жақты қарастыру көзделіп отыр.

Химияны оқыту мәселесі педагогтар мен әдіскерлердің назарынан тыс қалмай үнемі зерттеу нысанасына айналып келді: Н.К. Ахметов, Қ.А.Аймағамбетова, А.Г. Сармұрзина, Н.Н.Нұрахметов, С.Жайлау, Т.Т. Омаров, Ж.Ә.Шоқыбаев, К.А. Сарманова, М.Р. Танашева т.б. көптеген зерттеулерде оқу үрдісіне жаңа технологияны енгізу жолдарын қарастыру тенденциясы оқушылармен студенттердің белсенділігі мен танымдық іс-әрекеттерін, шығармашылығын дамытуға негіз салатындығы көрсетілген. Ал, профессор Н.Қ. Ахметов және оның шәкірттері Филиминова Г.Г., Нұрахметова А.Р. сияқты ғалымәдіскерлер еңбектері химия курсын оқытуда ойын әдістерін қолдану арқылы оқытуға негізделген.

Кәсіптік арнайы оқу орындарында сабақтарға қатысып жүргізілген талдау қорытындысы ондағы оқыту жұмыстарының қазіргі талаптарға сәйкес еместігін, білімалушылардың өздігінен білім алуының нашарлығын, олардың танымдық қызығушылығының және білім сапасының төмендігін көрсетті. Бұл жағдайлардың себебін әртүрлі түсіндіреді: кейбіреулері кризистік жағдайға байланысты қажетті пәндердің қысқаруы десе, енді бірі қаражаттық-инвестициялық жетіспеушілігі, немесе білім беруге арналған бағдарлама құрылымының әлсіздігі, ал үшіншісі колледж оқытушыларының электрондық кәсіби дайындығының төмендігінен деп дәлелдейді.

Бұл факторлардың барлығы оқытушының өмір тіршілігіне байланысты айтылып отыр. Біздің көзқарасымыз бойынша кәсіптік білім берушілер жағдайының жұтаңдығы себебі – саяси немесе әлеуметтік экономикалық жағдайдан ғана туындамайды, онда педагогикалық технологиялық негізі де бар. Оқытушы білімалушыларға білім беру барысында оқу үрдісін ұйымдастыру кезінде оның дұрыс қалыптасу мүмкіндігін зерттеп, жеке бас ерекшелігін аңғарып, осыған сәйкес жұмыс істегенде ғана орынды педагогикалық шешім табады. Химия ғылымының заңдарымен қоршаған ортада жүріп жатқан химиялық құбылыстармен таныстырып, оны көруге, сезінуге, түсінуге жағдай жасау арқылы дүниедегі

130