12 Тақырып. Корпорация капиталының құны және құрылымы.

Капитал - қаржылық менеджменттің негізгі көрсеткіштерінің бірі. Осындай көзқараста ол, корпорацияның активтеріне салынған, ақшалай, материалды және материалды емес нысандарындағы қаражаттардың жалпы мөлшерін көрсетеді. Корпорациялық қаржыларына қатысты, капитал, оны қалыптастыру және пайдаланумен байланысты корпорациялық және басқа да шаруашылық субъектілерінің арасындағы ақшалай (қаржылық) қарым - қатынасты білдіреді. Яғни бұл жерде акционерлер, кредиторлар, жеткізушілер, сатушылар, мемлекет арасындағы қарым-қатынас. Капиталды салу нәтижесінде негізгі және айналым капитал пайда болады. Қызмет атқару процесінде негізгі капитал - айналымнан тыс активтер нысанында, ал айналым капитал - айналым нысанында көрінеді. Айналым активтерге салынған корпорацияның ақшалай ресурстары айналым қаражаттарды ұсынады.

Капиталды салу нысаны бойынша кәсіпкерлік және несиелік (ссудалық) капиталды қарастырады.

Кәсіпкерлік капитал - пайда табу және корпорацияны басқару құқықтарына ие болу мақсатымен нақты, материалдық емес және қаржылық активтерге салым жасауды білдіреді.

Несиелік капитал несиелік қарым - қатынасты білдіретін ақша капиталы. Осыған қарай әр бір капиталдың бағасын қарастырады:

• меншік капиталдың бағасы;

• қарыз капиталдың бағасы;

• тартылған капиталдың бағасы.

Акционерлік капитал үшін, акциялар бойынша дивидендтердің сомасы немесе үлестік жарна және онымен байланысты шығындар бойынша төленетін табыстың сомасы меншік капиталдың бағасын көрсетеді.

Несие бойынша төленетін проценттің сомасы немесе облигация шығару арқылы қарызға ақша алу және онымен байланысты шығындар бойынша проценттің сомасы қарыз капиталдың бағасын ұсынады.

Кредиторлық берешектің құны (кредиторлық берешек үшін айыппұл ықпал шарасының сомасы) толтырған капиталдың бағасын білдіреді. Қорыта отырсақ, капитал ағымындағы және болашақ кезеңдегі оны иемденулердің әл-ауқатының негізгі көзі болып табылады.

Шаруашылық қызметті жүргізген кезде тұрақты түрде қызмет ететін кәсіпорынның активтерін және меншік капиалын бағалау қажет болады.

Кез келген фирманың құнын бағалау әр бір уақытта болжамды және нақты табыс әкелуін есепке алып отырып оның құнының ақша көрісінде анықтау процесін ұсынады.

Бағалау процесі бағаланатын объектіні және бағалаушы субъектіні талап етеді. Бағаланатын объект болып жылжымалы және жылжымайтын мүлік табылады. Бағалаушы субъект болып білімі және тәжірибесі бар маманды бағалаушы табылады. Олар лицензия арқылы бағалаушы қызметін іске асыруы керек.

Бағалау процесінде міндетті түрде нарықтық факторларды-уақыт және тәуекел факторы, нарық жағдайы, бәсекенің деңгейі, бағаланатын объектінің ерекшелігін - еске алу қажет.

Бағалауға әсер ететін негізгі факторлар - уақыт пен тәуекел. Нарықтық экономика өзгеріліп отырады: әрбір уақытта саңқилы экономикалық процестер жүргізіледі, олар объектінің бағасына елеулі әсер етеді. Бағалаушы қолданатын әдістер мен тәсілдер бағалау процесінің ерекшелігінен, экономикалық жағдайдан және бағалаудың мақсаты мен қағидаларынан айқындалады.

Бағалаудың қағидаларын келесі үш топқа бөлуге болады:

1. пайдаланушылардың көзқарасына негізделген;

2. мүлікті пайдаланумен байланысты;

3. нарықтық саланың әсерімен дәлелденген.

Аталған үш тәсілдеме өзара тығыз байланысты. Бірақ, әр қайсысы бағалау кезінде өзгеше әдістер арқылы жүргізіледі.

Капитал құрылымын оңтайландыру, корпорациялық қаржыны басқару процесіндегі ең қиын мәселе. Бұл меншік капиталдың рентабельділігі коэффиценті мен қарыз коэффиценті арасында ең тиімді қарым-қатынас қамтамасыз етілетін, меншік және қарыз капиталды пайдаланудың ара салмағын ұсынады.

Икемді құрылымды қалыптастыру - корпорациялық қаржының негізгі мәселесі. Практикада корпорацияның капитал құрылымы мен дивидендтік саясаты арасында өзара байланысы бар. Бұндай байланыс мынадан көрінеді: капитал құрылымы меншік капитал рентабельділігінен және өндірісті дамыту мен дивидендттерді төлеу бойынша таза табысты бөлу мөлшерлемесіне тәуелді. Меншік капиталдың жоғарғы рентабельділігі кезінде негізгі және айналым капиталды толтыру және акционерлерге дивидендтті де төлеуге мүмкі Дүниежүзілік тәжірибе көрсеткендей, ең қолайлы жағдайға қарыз капиталының мөлшерін 40% жеткізуге болады, яғни қарыз коэффиценті 0,67(40%/60%) тең болады. Бұл көрсеткіш айтқандай мөлшерде болса, корпорацияның акциялары қор нарығында максималды курстық бағамен өтеді.

Алайда, капитал құрылымын оңтайландыру кезінде қаржылық менеджменттің негізгі мақсатын негізге алады: компания акцияларының курстық бағасын максималды мөлшерге жеткізу үшін меншік капиталмен қарыз капиталдың икемді ара салмағын бекіту.

Әдебиеттер тізімі: /1, гл.3/, /2, гл.3/, /3, с.205-230/

Қосымша әдебиетте.: /5/, /1/