- •1.Механикалық қозғалыс. Механикалық жүйе. Механиканың негізгі моделі: материалдық нүкте, қатты дене, тұтас орта.
- •2.Механиканың негізгі ұғымдары: радиус-вектор, траектория, орын ауыстыру, жол.
- •3.Механиканың негізгі ұғымдары: жылдамдық, орташа жəне лездік жылдамдық.
- •4. Үдеу. Үдеудің нормал жəне тангенциал құраушылары. Толық үдеу.
- •5. Қисық сызықты қозғалыстағы жылдамдық жəне үдеу.
- •6. Айналмалы қозғалыс. Бұрыштық жылдамдық жəне бұрыштық үдеу.
- •7. Механикадағы күштер: ауырлық күші жəне дененің салмағы.
- •11.Ньютонның заңдары.
- •13. Қозғалмайтын оське қатысты қатты дененің айналмалы қозғалыс динамикасының негізгі теңдеуі. Штейнер формуласы.
- •14.Кейбір денелердің инерция моменттері: цилиндр және диск.
- •15.Механикалық жұмыс.Қуат
- •16.Кинетикалық энергия.Потенциалдық энергия
- •17.Сұйықтың қозғалысы. Стационар ағыс. Сығылмайтын сұйықтық
- •18.Ламинарлық және турбуленттік ағыс. Үзіліссіздік теңдеуі. Бернулли теңдеуі
- •20.Механикалық тербелістер. Математикалық маятник.
- •21.Серіппелі маятник.Физикалық маятник.
- •22. Толқындар. Толқынның түрлері. Толқындардың негізгі сипаттамалары. Допплер эффектісі
- •23. Мкт-негізгі теңдеуі. Температура. Молекулалардың жылулық қозғалысы
- •24.Термодинамикалық жүйе. Термодинамикалық параметрлер. Термодинамикалық процесс. Қайтымды және қайтымсыз процестер.
- •26. Идеал газ. Идеал газ күйінің теңдеуі.
- •27. Iшкi энергия. Жылу мөлшері және термодинамикалық жұмыс.
- •28.Термодинамиканың бірінші бастамасы
- •29. Изопроцесстер және олардың графиктері
- •30.Идеал газдың жылусыйымдылығы. Карно циклы. Карно теоремасы.
- •32.Тасымал құбылыстары. Жылу өткізгіштік.
- •33.Нақты (реал) газдар. Ван-дер-Ваальс теңдеуі.
- •34. Клайперон-Клаузиус теңдеуі. Күй диаграммасы. Үштік нүкте.
- •36. Электр тоғы. Тоқ күші. Тоқ тығыздығы. Электр өрісінің кернеулігі
- •37. Электр өрісіндегі өткізгіштер. Электр сыйымдылық. Конденсаторларды тізбектей жəне параллель қосу қатынасы.
- •38. Тұрақты электр тоғы. Тізбек бөлігіне, толық тізбекке арналған Ом заңы. Электр қозғаушы күш.
- •39. Джоуль-Ленц заңы. Тоқтың жұмысы мен қуаты
- •40. Металдардағы электр тогы.
- •41. Электролиттердегі электр тогы. Фарадейдің электролиз заңы.
- •42. Газдардағы жəне плазмадағы электр тоғы. Плазма туралы түсінік.
- •43. Өткізгіштердің кедергісі. Өткізгіштерді тізбектей жəне параллель қосу.
- •44. Тізбектің тармақталуы. Кирхгоф ережелері.
- •45. Магнит өрісі. Магнит индукция векторы. Лоренц күші. Ампер заңы.
- •46. Электромагниттік индукция. Өздік индукция құбылысы. Индуктивтілік. Өзара индукция. Ленц ережесі.
- •47. Заттардағы магнит өрісі. Магнетиктер түрі. Кюри температурасы.
- •48. Дыбыстық толқындар. Радиобайланыс принципі. Радиолокация.
- •49. Сәулелік оптика. Жарықтың шағылу және сыну заңдары. Толық ішкі шағылу.
- •50. Линза және оның оптикалық параметрлері. Линзаның оптикалық күші.
- •51. Жарық интерференциясы. Жарықтың дифракциясы. Ньютон сақиналары.
- •Есептеу жұмыстарын жүргізіп, толқынның жұқа қабыршақтағы жол айырымын анықтайтын формуланы табайық:
- •52. Жарық поляризациясы. Табиғи жəне поляризацияланған жарық. Малюс заңы.
- •54. Абсолют қара дененің сəуле шығару заңдары. Стефан-Больцман заңы.
- •55. Сыртқы фотоэффект. Фотондар. Комптон эффектісі.
- •56. Атомдық спектрлердегі заңдылықтар. Атом құрылысы. Бор постулаттары.
- •57. Атом ядросы. Атом ядросының құрылысы жəне сипаттамалары. Резерфорд тəжірибесі.
- •Ядролық күштер
- •Нуклондардың ядродағы байланыс энергиясы
- •59. Α ,β ,γ − сəулеленулер.
- •Радиоактивті ыдырау
- •Альфа-ыдырау
- •Бета-ыдырау
- •Гамма-ыдырау
- •60. Табиғи жəне жасанды радиоактивтік. Радиоактивтік ыдырау заңы.
- •Радиоактивті ыдырау
- •Альфа-ыдырау
- •Бета-ыдырау
- •Гамма-ыдырау
22. Толқындар. Толқынның түрлері. Толқындардың негізгі сипаттамалары. Допплер эффектісі
Егер қатты, сұйық немесе газ тәрізді жүйенің бір жерінде бөлшектің тербелісі қоздырылса, онда ортаның атомдары мен молекулаларының өзара әсерінен тербелістер жүйенің бір нүктесінен келесісіне беріледі. Ортада тербелістің таралу құбылысы толқын деп аталады. Толқындар бойлық және көлденең болады. Егер толқын әсеріндегі жүйе бөлшектері толқынның таралу бағытына перпендикуляр бағытта орын ауыстырса ол көлденің толқын, олар тек қатты ортада болады. Егер толқын әсеріндегі жүйе бөлшектері толқынның таралуына орын ауыстырса ол бойлық толқын, ол барлық материалдық жүйелерде таралады. Сұйықтық бетіндегі толқындар көлденің бағытқа да, бойлық бағытқа да ие болады. Көлденең де, бойлық та толқында толқынның таралу бағытында заттың орын ауысуы болмайды, тек тепе-теңдік күйіне шамалас жағдайда тербелістер жасайды. Бірақ толқындар тербеліс әсерінен бір нүктеден екінші нүктеге энергия тасымалдайды. Механикалық нүктенің ерекшелігі олар материалдық ортада таралады(қатты, сұйық, газды орталар), себебі кинетикалық және потенциалдық энергияларды тіркеу керек. Орта инертті және серіппелі қасиеттерге ие болуы керек. Шынай орталарда бұл қасиеттер бүкіл көлем б/ша таралған. Практикада гармоникалық және синусоидтық толқындар жиі қолданылады. Олар бөлшектің А тербеліс амплитудасымен, υ жиілікпен және λ толқын ұзындығымен сипатталады. Синусоидтық толқындар біртекті ортада тұрақты v жылдамдықпен сипатталады. Синусоидтық толқында орта бөлшегінің y(x,t)тепе-теңдік жағдайынан ауытқуы толқын жайылатын ОХ осіндегі х координаталарына және t уақытқа келесі заңдылық бойынша бағынады: y(x,t)=Acosω(t-)= Acos(ωt-kx). Бұндағы k=- толқындық сан, ω=2πυ – циклдыжиілік. Толқын ұзындығыλ – бірдей фазада тербеліп тұрған ОХ осіндегі екі көрші нүктенің арақашықтығы. λ Ұзындыққа ие толқынды толқын Т периодта өтеді, сондықтан λ = vT, v – толқынның таралу жылдамдығы. Қума синусоидтық толқын уақыт бойынша және кеңістікте периодты. Уақыт бойынша периоды орта бөлшегінің Т тербеліс периодына, кеңістік б/ша периоды λ толқын ұзындығына тең. k= толқындық саны ω=циклдық жиеліктің кеңістіктік аналогы. Қума толқындар кеңістікте толқынның түріне, ортаның инерттілігі мен серпімділігіне тәуелді белгілі бір жылдамдықпен таралады. Көлденең толқындардың тартылған ішектегі н/е резинка қылдағы жылдамдығыμ массаға және Т тартылу күшіне байланысты: v=. Бойлық толқындардың шексіз ортада таралуы орта тығыздығына жәнеΔp қысымның өзгеруі мен көлемнің ΔV / V қатыстық өзгеруінің пропорционалдық коэффициентінің кері таңбамен алынған мәніне тең В барлық жақтан сығылу моудліне тәуелді: Δp=-В. Ал жылдамдығы:v=
Серпімді ортада, толқын көзінен белгілі бір қашықтықта, қабылдағыш деп аталатын, ортаның тербелісін қабылдайтын құрылғы орналасқан делік. Толқын көзі мен қабылдағыш толқын тарайтын ортамен салыстырғанда қозғалмайтын болса, онда қабылдағыш қабылдайтын тербеліс жиелігі толқын көзінің ʋ0 тербеліс жиелігіне тең. Егер қабылдағыш толқын көзі не олардың екеуі де ортамен салыстырғанда қозғалатын болса, онда қабылдағыш қабылдайтын ʋжиілік ʋ0 жиіліктен өзгеше болуы да мүмкін. Бұл құбылыс Доплер эффектісі деп аталады. Қарапайым болу үшін, қабылдағыш пен толқын көзі олардың арасын қосатын түзу бойымен қозғалады деп ұйғарайық. Егер толқын көзі қабылдағышқа қарай қозғалса, онда толқын көзінің ʋкөз жылдамдығы оң деп, ал егер толқын көзі қабылдағыштан алыстаса теріс деп есептейміз. Осы сияқты, егер қабылдағыш толқын көзіне жақындаса, онда ʋқаб кабылдағыш жылдамдығын оң деп, ал егер қабылдағыш толқын көзінен қашықтаса теріс деп санаймыз.
Егер толқын көзі қозғалмайтын болса және ʋ0 жиілікпен тербелсе, онда толқын көзі ʋ0 –нші тербеліс жасап өткен мезетке бірнеше тербелістен туған толқын “жалы” ортада ʋ жол жүріп үлгереді(ʋ - толқынның ортамен салыстырғандағы таралу жылдамдығы) Олай болса, ʋ0 секунд ішінде толқын көзі туғызған тоқынның «жалы» мен «сайы» ʋ ұзындықтың ішінде орналасады. Егер толқын ортамен салыстырғанда ʋкөз жылдамдықпен қозғалса, онда толқын ʋ0-інші тербеліс жасаған мезетте, бірінші толқыннан туған «жал» толқын көзінен ʋ- ʋкөз қашықтықта болады. Олай болса, толқынның ʋ0 “жалы” мен ”ойысы” ʋ- ʋкөз ұзындығының ішінде орналасады да, толқын ұзындығы мынаған тең болады : (1)
Қозғалмайтын қабылдағыш секунд ішінде, ʋұзындығының ішінде орналасатын “жалдар” мен ”сайлар” өтеді. Егер қабылдағыш ʋқаб жылдамдықпен қозғалса, Онда ол секундтық аралық уақыт соңында, осы аралықтың басында қазіргі қалпына ʋ қашықтықта тұрған “сайды” қабылдайды. Сонымен қабылдағыш секунд ішінде ʋ+ ʋқаб ұзындығының ішінде орналасқан “жалдар” мен ”сайларға” сай келетін тербелістерді қабылдайды және(2) жиілікпен тербеледі.
(2) өрнегіне ʎ шамасына арналған(1) өрнегін қойып мынаны аламыз: 0 (3). (3) формуласы бойынша қабылдағыш пен толқын көзінің осындай, олардың ара қашықтығы қысқаратындай, қозғалысында қабылдағыш қабылдайтын ʋ жиілік толқын көзінің ʋ0 жиілігінен көп үлкен болады. Егер толқын көзі мен қабылдағыштың ара қашықтығы артса, ʋ шамасы ʋ0 шамасынан кем болады. Толқын көзі мен қабылдағыштың қозғалысы олардың арасын қосатын түзуге дәл келмесе , (3) формуласындағы ʋкөз мен ʋқаб шамаларын толқын көзі мен қабылдағыш жылдамдықтарының аталған түзудегі проекциялары деп түсіну керек.