25.Бақылау менеджменттің функциясы ретінде

Бақылау – ұйым мақсатына жетуді қамтамасыз ететін процесс. Ол мәселелерді анықтап, оны шешу жолдарын іздестіру үшін қажет. Сонымен бірге, бақылау жақсы істелініп жүрген қызметті ынталандыру үшін де қажет б.с.

Бақылау процесінің құрамы мына төмендегілерден тұрады:

• стандартты белгілеу;

• нақты қол жеткен нәтижэлерді өлшеу;

• алынған нәтижэ белгіленген стандарттан ауытқыған болса өзгертулер енгізу

Бақылау функциясы – бұл мәселелерді анықтауға мүмк,беретін ж/е де ұйым қызметін осы мәселелерге сай жинақтап, реттейтін басқарудың сипаттамасы.

Ұйым мақсытына жетуге зиянын тигісбестен бұрын, оның қателіктерін дер кезінде анықтап, сол мезетте жөндэй білу қабілеттілігіне ие болу бақылауды жүзеге асыру қажеттілігінің бірден бір маңызды себебі б.т.

Бақылаудың кең көлемде жүруі – оның ең маңызды ерікшеліктерінің бірі б,с. Әр басшы дәрежесіне қарамастан, бақылауды қызмет міндеттемелердің ажырымас бір бөлігі ретінде қарастыруы тиіс.

Бақылаудың нег.үш түрі бар. Олар:

• алдын ала бақылау;

• ағымдағы бақылау;

• қорытынды бақылау.

Алдын ала бақылау – жұмыстың нақты басталуынан бүрын жүргізіледі.

Алдын ала бақылауды жүргізу құралы ретінде – белгіленген ережелерді, проц-лар мен іс-әрекеттер тізбегін қолдану қарастырады.

Ережелер мен іс-әрекеттер тізбегі жоспардың қамтамасыз ету үшін жасалынады. Ал оның қатаң түрде сақталынуы жұмыстан көрсетіліп берілген бағытты өсіп өркендеп келе жатқанын көрсетеді.

Алдын ала бақылаудың материалдық ресурстар әдісіне ұйымды запаспен қосалқы материалдар, қамтамасыз ету тапшылықты болдырмау көзделінеді.

Алдын алы бақылаудың қаржы ресурстарының нег.құрылы ретінде бюджэт қарастырады. Ол алдын ала бақылауды жзеге асыруды механизмі б.т.

Ағымдағы бақылау – жұмыс проц-і жүріп жатқан кезде жүрг. Бұл бақылаудың нысынасы ретінде – бағынушы қызметкерлер қарастырылады. Бығынушылардың жұмысын тексеріп отыру, жұмысты одан тереңірек жетілдіру үшін п.б. отыратын мәселелермен ұсыныстарға талдау жасау арқ.белгуленген жоспарлар мен ережелерден ауытқу мүмкіндін толығымен жоюға болады.

Ағымдағы бақылау көздеген мақсаттқа жету үшін бағыттылған жұмыстар орындалған кейінгі колда бар нақты нәтижэлерге негізделеді.

Басқару аппаратына ағымдағы бақылауды жүзеге асыру үшін міндетті түрде кері байланыс қажэт.

Кері байланыс – алынған нәтижэлер жөніндегі мәліметтер. Кері байланысқа қарапайым мысал ретінде басқарушының бығынушыларға ескерту дасауын келтіруге болады.

26.Ұйым теориясы, оның негізгі сипаттамалары мен түрлері

Ұйым алға қойылған мақсатқа жету барысында адамадар тобы еңбегінің саналы түрде үйлестірілуі. Әрбір топтың ұйым болып есептелуі үшін келесі сипаттамалар болуы қажет:

- осы топтың мүшесі болатын кем дегенде 2 адамның болуы.

- барлығының алдына қойылған ортақ мақсат немесе нәтиженің болуы.

- топтың мақсатына жету үшін мүшелерінің бірегей арнайы еңбек етуі.

Ұйым түрлері.

Ресми ұйымдар – мақсатты орындауда басқару үрдісі жүйелі үйлестіретін нақты құрылымға ие болатын басшылық еркімен құрылған адамдар тобы.

Бейресми ұйымдар – қызмет барысындағы әлеуметтік қактынастарға ішкі себептерге байланысты ойламаған жерден құрылатын адамдар тобы.

Күрделі ұйымдар – құрылыммен мақсаттардың жан-жақты кешенді сипаты жағдайында п.б.

Ұйымдардың негізгі сипаттамалары ретінде:

1-ші ресурстарды қарастыру керек. Жалпы алғанда кезкелген қызмет ол нәтимжеге , мақсатқа қол жүргізуде ресурстарды тиімді пайдалану б.т. Ұйымдағы ресурстар: адамдық, қаржылық, материалдық, технологиялық және ақпараттық.

- 2-ші сипаттама ұйымның сыртқы ортадан тәуелділігі. Ұйымныцң қызметі мен нәтижесі көп жағдайда оны қоршаған ортасындағы экономикалық, саяси, нарықтық, халықаралық, әлеуметтік және тағы сол сияқты факторларға байланысты.

- 3-ші сипаттама ұйым ішіндегі еңбек бөлінісі көлденең және тік еңбек бөлінісі.

- 4-ші сипаттама басқарудың қажеттілігі нарықтық экономика жағдайында басқару ісі одан әрі күрделене түсіп, бәсекелестік, мекншік формаларының саналуандығы және шаруашылық дербестік орын алғанда басқарудың қажеттілігі мен басқаруға қойылатын талаптар арта түседі.

Басқарудың мақсаты – кәсіпорын мүліктерін тиімді пайдалана отырып алға қойылған нәтижеге қол жеткізу.