2. ТУРБО ПАСКАЛЬ ТІЛІНДЕ ПРОГРАММАЛАУ БАСТАМАЛАРЫ

2.1. Паскаль тілінің негізгі элементтері

Паскаль тілінің алфавиті және атаулар сөздігі Тіл деп – информацияны символдық жүйеде ұсынуды айтады.

Кез келген программалау тілдің өінің символдық жүйесі, алфавиті болады.

Алфавит ол – тәртібі анықталған, шектеулі белгілерден, әріптерден, арнайы символдардан тұратын жиын.

Стандартты Паскаль тілінің алфавитіне мына символдар жатады:

1)латын алфавитінің 26 бас және кіші әрптері;

2)араб цифрлары: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9

3)арнайы символдар: + – * / ; , : . < > = ‘’ ( ) [ ] { } $ _ # ^ @

Сонымен қатар Паскаль тілінде арнайы символдардың комбинацияларынан құрылған мына символдар да қолданылады:

: =	меншіктеу	<=	кіші немесе тең
<>	тең емес	>=	үлкен немесе тең
..	мәндердің диапазоны	(..)	альтернативасы []
(* *)	альтернативасы {}

Паскальдағы сөздер

Паскаль тілінде қолданылатын сөздер жиынын үш топқа бөлуге болады: резервтелген сөздер, стандартты атаулар (идентификаторлар), пайдаланушының атулары.

Резервтелген деп – бір арнайы мәні бар, жазу үлгісі бекітілген сөздерді айтады.

Мысалы: Program – программаның басы, Procedure– процедураның басы, Function – функцияның басы, Begin – бастау, End-бітіру, Var – айнымалылар, Const – тұрақты т.б.

Төменде Паскаль тілінің дербес компьютерге арналған

резервтелген сөздерінің тізімі берілген.
absolute	абсолютті	label	белгі
and	логикалық ЖӘНЕ	library	кітәпхана
array	массив	mod	қалдық
asm	ассемблер	nil	жоқ (отсутсвие)
begin	блоктың басы	not	логикалық ЕМЕС
case	таңдау	or	логикалық НЕМЕСЕ
const	тұрақты	of	одан
constructo	конструктор	object	объект
r

10

div	бүтүн бөлу	packed	қатталған
go to	шартсыз өту	procedure	процедура
do	орындау	program	программа
downto	оғанға дейін азайту	record	жазу
destructor	бұзушы	repeat	қайталау
else	әйтпесе	set	жиын
end	блоктың соңы	shl	битті солға
			жылжыту
exports	экспорт	shr	битті оңға жылжыту
external	сыртқы	string	жол
file	файл	then	онда
for	үшін	to	өсіре
forward	озушы	type	тип
function	функция	unit	модуль
if	егер	until	дейін
in	Ішінде	uses	пайдалану
inline	негізгі	var	айнымалы
interrupt	үзілу	while	әзірше
interface	интерфейс	with	онымен (с )
inherited	ұрпақтық	xor	НЕМЕСЕ амалын
			жоққа шығару

Идентификатор

Программаны, айнымалыларды, тұрақтыларды, әр түрлі процедураларды және функцияларды т.б. объектілерді белгілеу үшін идентификаторлар (атаулар) қолданылады.

Латынша identification сөзі – объектіге кейбір символдар жиынын сәйкестіру, біркелкілендіру мағнасын береді.

Тілдің деректер типтерін, тұрақтыларын, процедураларын және функцияларын белгілеуге стандартты атаулар қолданылады.

Мысалы: integer, Sin, Cos, Ln, Sqr, Sqrt, Read, Readln, Write, Writeln.

Стандартты атаулар өзгертілмейді.

Идентификаторларды жазудың жалпы ережелері:

1)идентификаторда латын алфавитінің бас және кіші әріптері, цифрлар, астын сызу белгісі қолданылады;

2)идентификатор міндетті түрде әріппен басталады;

3)екі идентификатордың арасында кем дегенде бір пробел болуы тиіс.

4)резервтелген сөздерді, арнайы символдарды, функция есімдерін, стандартты атауларды идентификатор ретінде қолдануға болмайды.

11