- •Пәннің оқу-әдістемелік кешені
- •4. Пәннің пререквизиттер
- •5. Пәннің сипаттамасы
- •5.2. Пәнді оқытудың мақсаты.
- •5.4 Оқу тәртібінің мазмұны
- •6.1. Негізгі әдебиеттер:
- •6.2. Қосымша әдебиеттер:
- •8. Оқу тәртібінің саясаты.
- •Оқу пәні бойынша глоссарий
- •Ядролық катастрофа - жаппай қырып-жоятын ядролық қаруды қолдану нәтижесінде қалыптасатын глобалды экологиялық апат.
- •Тақырып: Экология және оның қысқаша даму тарихы.
- •2. Экологияның ғылым ретінде анықтамасы, оның қалыптасуының қысқаша тарихы.
- •3 Экология бөлімдері.
- •4.Экологияның негізгі бағыттары
- •2. Жер бетінде организмдердің таралуы.
- •3. Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы.
- •5. Тіршілік орталары Тіршілік ортасы дегеніміз – кез келген организмнің өсіп-өніп, көбеюіне, ұрпақтарын жалғастыруға қолайлы табиғи, тарихи қалыптасқан орта.
- •Тірі ағзалық тіршілік ортасы
- •Тақырып: Экологиялық факторлар және олардың классификациясы.
- •2. Ортаның факторлары және ағзалардың оған адаптациясы.
- •3. Экологиялық факторлар әсеріне организмдердің жалпы заңдылықтары
- •Тақырып: Популяция экологиясы-демэкология.
- •2. Популяцияның құрылымы мен түрлері.
- •3. Популяцияның статикалық және динамикалық сипаттамалары.
- •4. Популяциялық гомеостаз – популяцияның санын реттеу.
- •Тақырып: Бірлестіктер экологиясы-синэкология.
- •1. Синэкологияның зерттеу обьектілеріне жалпы сипаттама
- •2. Қарым-қатынас типтері
- •3. Бәсекелестік арқылы жою принципі. Экологиялық қуыс
- •Тақырып: Экожүйенің құрылу заңдылықтары.
- •Тақырып: Биосфера және оның тұрақтылығы
- •1. Биосфера - ғаламдық экожүйе ретінде.
- •Тақырып: Тұрақты даму концепциясы.
- •Тақырып: Тұрақты дамудың стратегиясы мен принциптері. Халықаралық экологиялық ынтымақтастық.
- •2.Ресурстардың жіктелуі.
- •3 Табиғи қорларды пайдаланудың жалпы инженерлік шаралары.
- •4. Қоршаған ортаны бағалаудың экономикалық көрсеткіштері.
- •5. Табиғатты қорғаудың теориялық негіздері
- •6.Қазақстанның қазба байлықтары
- •2. Табиғат пен қоғамның өзара әсерлесу тарихы
- •Тақырып: Қазіргі таңдағы ғаламдық экологиялық мәселелер.
- •1.Демография түсінігі.
- •2.Өткендегі, қазіргі және болашақтағы демографиялық жағдайлар.
- •3. Қала экологиясы.
- •3. Қала экологиясы.
- •Тақырыбы: Табиғатты қорғау және тұрақты даму
- •2. Ерекше қорғауға алынған териториялар
- •3. Қазақстандағы ерекше қорғауға алынған және Қызыл кітапқа енген өсімдіктер.
- •1.Қазақстан су қорларының экологиялық мәселелері
- •2. Каспий аймағының экологиялық жағдайы.
- •3. Арал теңізінің экологиялық мәселелері.
- •4. Балқаш көлінің экологиялық мәселелері.
- •5. Кіші өзендерді қорғау мәселесі.
- •6.Экологиялық мониторинг.
- •Практикалық сабақ №1
- •Қолданбалы экология
- •Практикалық сабақ №2
- •Практикалық сабақ №3.
- •Практикалық сабақ №4.
- •Практикалық сабақ №5.
- •1 Тапсырма.
- •2 Тапсырма.
- •3 Тапсырма.
- •Практикалық сабақ №6.
- •1 Тапсырма.
- •2 Тапсырма.
- •«Экожүйе компоненттері»
- •Практикалық сабақ 7 Тақырыбы Биосфера және оның тұрақтылығы
- •Практикалық сабақ 8 Тақырыбы: Тұрақты даму концепциясы.
- •Практикалық сабақ 9 Тақырыбы: Тұрақты дамудың стратегиясы мен принциптері.
- •1 Тапсырма:
- •Практикалық сабақ 10 Тақырыбы: Табиғи ресурстар оларды тиімді пайдалану тұрақты дамудың негізгі аспектісі ретінде.
- •10.Табиғатты қорғаудың теориялық негіздері
- •2 Тапсырма Берілген есепті шығарып өз тұжырымдамаңызды дайындаңыз.
- •Практикалық сабақ №11
- •Практикалық сабақ №12
- •Практикалық сабақ №13
- •1 Тапсырма
- •Практикалық сабақ №14 Тақырып Табиғатты қорғау және тұрақты даму
- •Практикалық сабақ №15
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №1 Сабақтың тақырыбы: Экология ғылымының қысқаша даму тарихы.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №2 Сабақтың тақырыбы: Тірі ағзалар мекендейтін басты тіршілік ету орталары.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №3 Сабақтың тақырыбы: Экологиялық факторлардың түрлері.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №4 Сабақтың тақырыбы: Популяция экологиясы – демэкология.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы № 5 Сабақтың тақырыбы:Бірлестіктер экологиясы – синэкология.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы № 6 Сабақтың тақырыбы: Экожүйенің құрылу заңдылықтары.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы № 7 Сабақтың тақырыбы: Биосфера және оның тұрақтылығы
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы 8 Сабақтың тақырыбы: Тұрақты даму концепциясы.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы 9 Сабақтың тақырыбы: Тұрақты дамудың стратегиясы мен принциптері.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы № 10 Сабақтың тақырыбы: Табиғи ресурстар оларды тиімді пайдалану тұрақты дамудың негізгі аспектісі ретінде
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №11 Биосфера тұрақсыздығының шығыуындағы антропогендік фактордың әсері
- •1 Тапсырма.
- •2 Тапсырма.
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №12
- •1 Тапсырма Төмендегі тақырыптар бойынша Эссе жазыңыздар
- •Студенттердің оқытушылармен өздік жұмысы №15 Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға қатысты өзекті экологиялық мәселелері.
- •1 Тапсырма Төмендегі тақырыптар бойынша Эссе жазыңыздар.
- •1) Жыл мезгіл өгерістерінде эволюция процесінде негізгі реттеуші абиотикалық факторы:
- •13) Редуценттер немесе қайта қалпына келтірушілерге жатады:
- •25) Тұрмыста пайдалуна болған сарқынды сулар құрамында мыналар болады:
2. Популяцияның құрылымы мен түрлері.
Популяцияның түрлері:
Қалыпты популяцияда - барлық жастағылар тең болуы қажет. Егер популяцияда кәрі особьтар көп болса, онда олар көбеюі функциясын бұзады. Мұндай популяцияларрегрессивтік популяциянемесе өліп бара жатқан популяция деп аталады. Популяцияда жас особьтар көп болса жаңартатын немесеинвазивтікдеп аталады. Популяцияның өмір жастары қорқыныш туғызбайды, бірақ особьтардың саны өте көп болып кетуі мүмкін, себебі мұндай популяцияда трофикалық байланыстар қалыптаспаған. Популяцияның басқа да классификациясы бар. Популяцияны көбею түріне, өмір сүру ұзақтығына, генетикалық дәрежесіне байланысты да жіктейді. Популяцияның орналасқан территориясына және особьтар арасындағы қарым-қатынас дәрежесіне байланыстыэлементарлы, экологиялық, географиялықдеп бөледі.
Элементарлы популяциятолық пнмиксиямен сипатталатын особьтардың қарапайым топтары.Панмиксия–популяция ішінде немесе қандай да бір басқа түрішілік топтарда особьтардың еркін будандасуы. Панмиксия терминін 1885 жылы Вейсман енгізген.
Экологиялық популяция–кеңістіктегі біріккен элементарлы популяциялардың жиынтығы.
Географиялық популяциякеңістіктегі біріккен экологиялық популяциялардың жиынтығы.
Өздігінен пайда болу және эволюциялық түр түзілу процестері жүру қабілетіне байланысты перманентті-тұрақты, және темпоральды-уақытша деп бөлінеді.
Перманентті попцляция–кеңістікте уақыт бойынша салыстырмалы түрде тұрақты, ұзақ уақыт бойы шексіз ұзақ уақыт бойы өздігінен қалыптасуға қабілетті эволюцияның элементарлы бірлігі.
Темпоральды популяциякеңістікте өмір сүруі тұрақсыз, өздігінен ұзақ уақыт қалыптасуға қабілетсіз популяция. Ол жағдайлар өзгерсе перманентті популяцияға айналады немесе мүлде жойылып кетеді.
Көбею тәсіліне байланысты популяцияны панмиктикалық, клональды, клональды-панмиктикалықдеп бөледі.
Панмиктикалық популяция- жыныстық жолмен көбейетін особьтардан тұрады.
Клональды популяция –тек қана жыныссыз жолмен көбею қасиеті тәне особьтардан тұрады.
Клональды-панмиктикалық популяция-жыныстық және жыныссыз жолмен көбеюі ауысып отыратын особьтардан тұрады.
3. Популяцияның статикалық және динамикалық сипаттамалары.
Популяцияның маңызды қасиетінің біріне оның динамикасы жатады. Ол особьтар санының ауытқуы жағымсыз салдарды туғызады. Соған байланысты популяцияның адаптациялық механиздері пайда болады.
Популяцияның статикалық көрсеткіштері
Статикалық көрсеткіштер уақыттың осы кезеңіндегі популяцияның күйін, жағдайын сипаттайды.
Популяция саны
Бұл берілген территориядағы немесе берілген көлемдегі особьтардың жалпы саны.
Популяция тығыздығы
Популяция тығыздығы оны мекендейтін особьтардың аудан немесе көлем бірлігіндегі санымен анықталады.
Популяцияның динамикалық көрсеткіштері
Динамикалық көрсеткіштер белгілі бір уақыт аралығында популяцияда жүретін процестерді сипаттайды. Популяцияның негізгі динамикалық көрсеткіштеріне туылым, өлім-жітім және популяцияның өсу жылдамдығы жатады.
Туылым
Көбею нәтижесіндігі уақыт бірлігінде пайда болған жаңа особьтар саны.
Өлім – жітім
Белгілі бір уақыт аралығында популяциядағы өлген особьтер саны.
Популяцияның өсуі
Популяция өсуі өлім - жітім мен туылым арасындағы айырмашылық.
XVII ғасырда популяцияның санының өсуі геометриялық прогресс заңымен өсетіні белгілі болған, ал XVIIІ ғасырдың аяғында Томас Мальтус халықтардың геометриялық өсуі жөнінен өзінің әйгілі теориясын ұсынды. Қазіргі математикалық тілмен айтқанда организмдердің экспонциалды өсуі. Экспоненциалды өсу дегеніміз -өзгермейтін тұрақты жағдайларда популяция особьтерінің сандарының өсуі. Ұзақ уақыт бойы тұрақты, өзгерусіз сақталатын жағдайлар табиғатта мүмкін емес.
Өсу қарқындылығы
Популяцияның өсу қарқындылығының өзгеруі - әр түрлі болуы мүмкін. Көбеюдің жоғары потенциалы түрлердің тірі қалуында үлкен роль атқарады.