Практикалық сабақ №2
Тақырыбы: Особьтар экологиясы-аутэкология. Негізгі тіршілік орталары және олардың сипаттамасы.
Мақсаты: негізгі тіршілік орталары және олардың сипаттамасы,тірі ағзаның мекен ету ортасына бейімделушіліктерімен танысу, олардың құрылысына мекен ету ортасының әсерін анықтау.
1 тапсырма
Тірі жүйелердің ұйымдасу деңгейлерін талдаңыздар:
Молекулалық деңгей
Жасушалық деңгей
Ұлпалық деңгей
Мүшелік деңгей
Ағзалық деңгей
Популяциялық деңгей
Биоценоздық деңгей
Биосфералық деңгей
2 тапсырма
2. Организм және тіршілік ету шарттарын мысалдармен көрсетіңіз..
3 тапсырма
Негізгі тіршілік орталарына байланысты организмдердің экологиялық топтарына сипаттама беріңіздер.
1. Геобионттар, геофильдер, геоксендер.
2. Гидробионттар, планктондар, нектондар, бентостар, плейстондар, нейстондар.
3. Паразитизм түрлері-пәтершілік, жыртқыштық, кездейсоқ ену.
4. Паразиттер және олардың түрлері - эндопаразиттер, эктопаразиттер
4 тапсырма
Қоршаған орта түсінігі. Тіршілік орталарының негізгі қасиеттері мен ерекшеліктері.
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі әдебиеттер:
1.Р.С. Оразбаева «Экология негіздері», Астана-2003
2.Г.С.Оспанова «Экология», Алматы-2002
3.Бейсенова Ә.Б. Экология және табиғатты тиімді пайдалану. Оқу құралы. Алматы, 2004.
4.Сағымбаев Ғ.Қ. Экология негіздері. Оқу құралы. Алматы, 1995.
5.Оспанова Г., Бозшатаева. Экология. Оқу құралы. Алматы, 2000.
Қосымша әдебиеттер:
1.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану және топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, «қазақ университеті», 2000.
2.Фурсов В.И. Экологические проблемы окружающей среды. Алма-Ата, «Ана тілі», 1991.
3.Байтулин И.О. Экология Казахстана. Алматы, 2003.
4.Николайкин Н.И. и др. Экология М.: Дрофа, 2003.
5.Шилов И. А. Экология. М.: Высшая школа, 1997.
6.Христофорова Н.К. Основы экологии. Владивосток: Дальнаука, 1999.
7.Бродский А.К. Краткий курс экологии. СПб.: Изд-во С-Петербургского университета, 2000.
Практикалық сабақ №3.
Тақырыбы: Организмдердің қоршаған ортаға экологиялық бейімделуі.
Мақсаты: Экологиялық факторлар және олардың түрлерімен, абиотикалық факторлардың ағзаларға әсер ету механизмімен, танысу
1.тапсырма.
Оқулықтар мен карталарды пайдаланып, кесте құрастырыңдар.
Ылғалдылық пен температураға байланысты өсімдіктердің таралуы.
|
Табиғат зоналары
|
Температураның жоғарылауы немесе төмендеуі
|
Жылдық жауын-шашын мөлшері (мм.)
|
|
Тундра |
|
|
|
Тайга |
|
|
|
Орманды дала |
|
|
|
Дала |
|
|
|
Шөлейт |
|
|
|
Шөл |
|
|
|
Тропиктік ормандар
|
|
|
|
Экваторлық ормандар |
|
|
2 тапсырма
Кестенің мәліметтерін пайдаланып, температура мен жауын-шашынның таралуына әсер ететін абиотикалық факторларды анықтаңыздар.
3 тапсырма.
Төменде берілгендерді абиотикалық, биотикалық, антропогенді факторлар бойынша жіктеңдер. (жыртқыштық, ормандарды кесу, ауаның ылғалдылығы, ауаның температурасы, паразитизм, жарық, ауаның қысымы, бәсекелестік, зауыттар шығарған көмірқышқыл газының қалдығы, судың тұздылығы).
4 тапсырма.
Берілген жағдайларды шектейтін факторларды анықтаңдар.
1) Мұхиттың 6000м тереңдігінде өсімдіктер үшін: су, температура, көмірқышқыл газ, судың тұздылығы, жарық.
2) Жазда шөлдегі өсімдіктер үшін: температура, жарық, су.
3) Қыста ормандағы торғайлар үшін: температура, қорек, ауа, ауаның ылғалдылығы, жарық.
4) Қара теңіздегі өзен шортандары үшін: температура, жарық, корек, судың тұздылығы, ауа.
5) Солтүстік тайгадағы қабандар үшін: температура, жарық, қорек, ауа, ауаның ылғалдылығы, қар жабындысының биіктігі.
Тапсырма.
Гомойотермділердің пойкилотермділерден артықшылығын дәлелдеңіздер. Гетеротермді ағзалар. Термофильді, криофильді ағзаларға түсінік беріңіздер.
6.Тапсырма. Қоршаған ортаның температурасына байланысты қанқызы санының өзгерісі берілген, сол арқылы:
а). оптимум зонасы
б). пессимум зонасы
в). екі критикалық нүктелер;
г). түрдің төзімділік шегі;
д). экологиялық валенттілік
е).қалыпты тіршілік аймағы т.б. түсіндіріңіздер.
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі әдебиеттер:
1.Р.С. Оразбаева «Экология негіздері», Астана-2003
2.Г.С.Оспанова «Экология», Алматы-2002
3.Бейсенова Ә.Б. Экология және табиғатты тиімді пайдалану. Оқу құралы. Алматы, 2004.
4.Сағымбаев Ғ.Қ. Экология негіздері. Оқу құралы. Алматы, 1995.
5.Оспанова Г., Бозшатаева. Экология. Оқу құралы. Алматы, 2000.
Қосымша әдебиеттер:
1.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану және топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, «қазақ университеті», 2000.
2.Фурсов В.И. Экологические проблемы окружающей среды. Алма-Ата, «Ана тілі», 1991.
3.Байтулин И.О. Экология Казахстана. Алматы, 2003.
4.Николайкин Н.И. и др. Экология М.: Дрофа, 2003.
5.Шилов И. А. Экология. М.: Высшая школа, 1997.
6.Христофорова Н.К. Основы экологии. Владивосток: Дальнаука, 1999.
7.Бродский А.К. Краткий курс экологии. СПб.: Изд-во С-Петербургского университета, 2000.