34 Вопрос

Общественно-политическая жизнь в Беларуси в условиях большевистского тоталитаризма (1930-е годы)

35 Вопрос

Политические репрессии 30-х гг XX в.

Палітычныя рэпрэсіі па абвінавачванню у т.зв. нацыянал – дэмакратызме, якія пачаліся з канца 1920-х гг., выліліся ў расправу над прадстаўнікамі беларускай навукі, літаратуры, мастацтва, работнікамі шэрагу наркаматаў рэспублікі. Больш паловы свайго складу у 30-я гг. пазбавіўся ў выніку рэпрэсій Саюз пісьменнікаў Беларусі. Практычна поўнасцю ў 30-я гг. была разгромлена Акадэмія навук БССР: рэпрэсавана 26 акадэмікаў і 6 членаў – карэспандэнтаў Акадэміі.

Усяго ахвярамі палітычных рэпрэсій з 1917 да пачатку 1950-х гг. сталі каля 600 тыс. грамадзян Беларусі. Толькі у 1935-1940гг. былі растрэляны больш за 28 тыс. нашых суайчыннікаў. На пачатак 2001г. у Рэспубліцы Беларусь было рэабілітавана звыш 200 тыс. неабгрунтавана рэпрэсіраваных грамадзян. Сярод іх А.А.Галадзед, З.Х.Жылуновіч (Ц.Гартны), У.М.Ігнатоўскі, А.Р.Чарвякоў і іншыя сапраўдныя патрыёты сваёй Айчыны.

Галоуныя мэты палитычных рэпрэсий—аслабиць супрациуленне таталитарнага рэжыму, яки склауся да гэтага часу, и умацаваць яго, выявиць и асудзиць “ворагау народа”, якия займаюцца шкоднцтвам, што перашкаджае хуткаму и паспяховаму руху пабудовы сацыялизму.

36 Вопрос

Культурная жизнь БССР в 20-30 гг XX в. Политика белорусизации.

Афіцыйна аб пераходзе да беларусізацыі аб’явіла другая сесія ЦВК БССР (ліпень 1924г.), прыняўшы пастанову “Аб практычных мерапрыемствах па правядзенню нацыянальнай палітыкі”.

У шырокім сэнсе пад беларусізацыяй разумелася развіццё беларускай культуры, вылученне беларусаў на партыйую, савецкую, прафсаюзную і грамадскую працу, перавод справаводства дзяржаўнага, партыйнага,прафесійнага і каператыўнага апаратаў на беларускую мову.

Центральнае месца ў мерапрыемствах у беларусізацыі адводзілася праблеме мовы. І гэта была правільная пазіцыя ЦВК БССР, бо ў рэспубліцы, дзе карэннае насельніцтва складала 80%, яго мова выконвала вельмі мізерны аб’ем сацыяльных функцый. Пераважала, як і ў дарэвалюцыйны час, руская мова. Пры гэтым афіцыйна было заяўлена, што на тэрыторыі БССР прызнаюцца раўнапраўнымі мовы беларуская, руская, яўрэйская і польская. Але беларуская мова выбіраецца як мова пераважная для зносін паміж дзяржаўнымі, прафесійнымі і грамадскімі ўстановамі і арганізацыямі. Найбольш паспяхова прыходзіла беларусізацыя навучальных устаноў. Каля 80% агульнаадукацыйных школ было пераведзена на беларускую мову навучання. Хутка павялічыўся лік асоб, якія былі ў стане весці сваю работу на беларускай мове. У 1926-1927 навучальным годзе з 14 педагагічных тэхнікумаў на беларускай мове працавалі 10. Высокую актыўнасць у правядзенні беларусізацыі, стварэнні мастацкіх твораў на беларускай і іншых мовах, распаўсюджаных на тэрыторыі Беларусі, праяўлялі члены літаратурна – вытворчых аб’яднанняў (“Маладняк”, “Узвышша”, “Полымя”). Маладые пісьменнікі У.Дубоўка, М.Чарот, П.Галавач, К.Чорны, М.Лынькоў і іншыя разам з народнымі пісьменнікамі Я.Купалам (“Безназоунае”) і Я.Коласам (“Новая зямля”)уносілі вялікі ўклад у рэалізацыю праграмы беларусізацыі, у развіццё беларускай літаратурнай мовы.

Беларуская литаратура. У чэрвени 1934 адбыуся першы з’езд письменникау Беларуси, на яким прысутничали больш за 100 дэлегатау. З’езд аформиу стварэнне саюза письменникау Беларуси. Значны уклад унесли Колас, Купала, Броука, Бядуля, Дудар, Дубоука, Гарэцки, Чорны, Лынькой и иншыя.

Тэатр, музычнае мастацтва, кино. Прафесиянальны беларуски тэатр у 20 ст. бярэ пачатак ад першай беларускай труппы, якой у 1907-13 гг киравау Буйницки. Менавита таленавитыя пастанойуки творау Янки Купалы «Паулинка», «Раскиданае гняздо» «Сон на кургане» абумовили папулярнацсць тэатра на многия дзесяцигоддзи. У 1926 годзе пачау працаваць БелДзярж Тэатр у Вицебску.

Значны уклад у развицце тэатральнага искусства унес Уладзислау Галубок. 10 жниуня 1920 года спектаклем «Суд» Галубка заявила аб сваим иснаванни трупа беларуских артыстау. У 1926 яна стала беларуским дзяржауным вандроуным тэатрам.

Шырокия магчымасци для развицця атрымала музычная культура. У 1924 г у Гомеле и Магилеве были створаны невяликия симфаничныя аркестры. У гэтым жа годзе была пастаулена першая беларуская савецкая опера кампазитара Чуркина «Вызваленне працы».

Беларускае мастацтва пачынае выходзиць на еурапейскую арэну. У 1925 беларуския дудары выступали у Парыжы. Значными падзеями у развицци музчнага мастацтва з’явилася адкрыцце у 1932 Беларускай Дзяржаунай кансерваторыи. У 1933—Тэатр Оперы и Балета. У 1937 у Минску пачала працаваць Беларуская Дзяржауная Филармония, у складзе якой были симфаничны аркестр, аркестр народных инструментау, ансамболь народнай песни и танца, харавая капэла.

Пэуныя поспехи у 1930 гг набыла беларуская кинематаграфия. Сярод яе здабыткау варта назваць фильмы Корж-Саблина «Першы узвод» и «Залатыя агни».