- •2 Семестр
- •Жастар шетелде және бізде
- •1. Сөздермен жұмыс. Сөздікті пайдаланыңыз.
- •2. Ойтүрткі сұрақтарға жауап іздеп көріңіз.
- •5.Белгілі жазушы Қойшығара Салғараұлымен сұхбаттан үзінді.
- •6.Сөйлемдерді мәтін мазмұны бойынша аяқтаңыз.
- •7. Мәтіннен а.Байтұрсынұлының сөзін табыңыз, жаттаңыз.
- •8. Әңгімелесейік. Әңгіме мазмұны мына мәселелерді қамтысын.
- •Пайдаланылған әдебиет
- •Шетелдерде оқу
- •2 Тапсырма. Сөйлемдерден етіс категорияларының түрін анықтап, құрамына қарай талдаңыз.
- •3 Тапсырма.
- •1. Нақыл сөздердің мағынасын ашып, жаттап алыңыз.
- •Пайдаланылған әдебиет
- •Әлемге ортақ мереке
- •1. Сөздермен жұмыс. Сөздікті пайдаланыңыз:
- •3. Түбірлес сөздердің мағынасын анықтаңыз.
- •1) Сұрақтарға жауап беріңіз:
- •2) Топ болып мына сұрақтарды талқылаңыздар:
- •3) Досыңыздан, көршіңізден сұраңыз:
- •5. Жаңа жылға құттықтау хатын жазыңыз.
- •7. Шын (ш) немесе жалған (ж)
- •8. Досыңыздан, көршіңізден сұраңыз.
- •Досыңыздың сұхбаты туралы айтыңыз.
- •10. Мына сөйлемдерді мәтінге сәйкес аяқтаңыз:
- •12. Жоспарда берілген тақырыпшаларды мәтіннен табыңыз.
- •13. Жоспарда аталған мәселелер туралы негізгі ақпаратты мәтіннен жазып алыңыз. Сонда Сізде мәтін мазмұнын айқындайтын тезистік жоспар жазылады.
- •14. Мәтінді оқудан бұрын мына сұрақтарды талқылаңыз:
- •24. Мәтіннен жаңа сөздерді теріп жазып, мағынасын ажыратыңыз. Оқытушымен кеңесіңіз.
- •25. Мәтінді әңгімелеңіз
- •Пайдаланылған әдебиет
- •Мәтін бойынша сұрақтар құрастырыңыздар.
- •Сөйлемдердің жалғауларын дұрыс жалғаңыз.
- •Пайдаланылған әдебиет
- •1.Мәтінге қатысты сөздермен жұмыс:
- •Пайдаланылған әдебиет
- •Бала құқы қазақстанда және әлемде
- •Бала кезде кім қандай болған?
- •Даңқты композитор Моцарт 4 жасынан бастап музыкалық аспаптарда ойнаған. 5 жасында музыкалық шығармалар жазған.
- •4. А. Бала кезде кім қандай болған деген тақырыпта өткен шақ тұлғаларын пайдалана отырып, шағын әңгіме жазыңыздар.
- •5. Мына сұрақтарды топ болып талқылаңыздар:
- •7. Мына сұрақтарды топ болып талқылаңыздар:
- •9. Мына сұрақтарды топ болып талқылаңыздар:
- •3. Көршіңізбен, досыңызбен сұхбаттасыңыз:
- •5. Шағын мәтіннен етістіктерді теріп жазыңыз. Қандай тұлғада тұрғанын анықтаңыз. Етістіктің қай тұлғасы көп берілген?
- •9. Топ болып мына сұрақтарды талқылаңыздар:
- •11. Мына сұрақтарды топ болып талқылаңыздар:
- •12. Мына сұраққа жауап іздеңіздер:
- •13. “Бала құқы туралы” сабақты қорытындылау үшін:
- •Пайдаланылған әдебиет
- •Лексикалық тақырып: Ахмет Байтұрсынов. Грамматикалық тақырып: Есімше.
- •Пайдаланылған әдебиет
- •Лексикалық тақырып: Шоқан Уәлиханов. Грамматикалық тақырып: Мөлшер үстеу.
- •Пайдаланылған әдебиет
- •Лексикалық тақырып:Әбу Насыр Әл-Фараби Граматикалық тақырып:Реттік,жинақтық сан есімдер
- •1.Мәтінге қатысты сөздердің аудармаларын біліп алыңыздар
- •2.Мәтінді оқыңыздар.
- •Пайдаланылған әдебиет
- •Лексикалық тақырып: қр Конституциясы. Грамматикалық тақырып: Етістіктің шақ категориясы
- •Конституциялық құқық негіздері
- •Қазақстанның азаматы басқа мемлекеті азаматы болуы (танымайды, танылмайды). Әркім өзінің дінін (көру-көрмеуге, көрсету-көрсетпеуге) хақылы.
- •Сөйлесеміз
- •Пайдаланылған әдебиет
- •Лексикалық тақырып:Мәдениет туралы. Грамматикалық тақырып: Отыр, тұр, жүр, жатыр етістіктері.
- •Пайдаланылған әдебиет
- •Лексикалық тақырып: Дүниежүзілік мәдениеттің классиктері.
- •Пайдаланылған әдебиет
- •Ахмет Иассауи кесенесі
- •1.Сөздермен жұмыс. Сөздікті пайдаланыңыз.
- •1.Берілген ойды құптаңыз не құптамаңыз.
- •Мәтінді оқыңыздар және мазмұндаңыз.
- •3.Сөйлесеміз
- •4. «Астанаға саяхат» тақырыбына шығарма жазыңыз Пайдаланылған әдебиет
- •14 Сабақ Альфред Нобель және Нобель сыйлығы
- •1.Мәтінді оқып, Нобель сыйлығы комитеті жұмысының ерекшелігін айтыңыз.
- •5. (Салыстырыңыз, жазыңыз, жалғастырыңыз.
- •7.Сөйлемдерден адресат-объектіні табыңыз. Сұрақ қойыңыз.
- •Пайдаланылған әдебиет
- •Ең бақытты ел қайда
7. Мына сұрақтарды топ болып талқылаңыздар:
а. Қазіргі кезде ана мен баланың құқықтық жағынан қорғалуы халықаралық құжаттар талаптарына сәйкес келе ме?
ә. Дамыған елдерде балалар бос уақытын қалай өткізуде?
б. Дамудағы елдерде балалар бос уақытын қалай өткізуде?
в. Кәмелетке толмағандар мен олардың құқын қорғау туралы заң әлі Қазақстанда жоқ. Сіз қандай баптап, ұсыныстар айтар едіңіз.
г. Қазақстанда бала құқы жөніндегі заң қабылдау аса қажет деп ойлайсыз ба?
8. Оқыңыз
Біріккен Ұлттар Ұйымының
“Бала құқы туралы” Конвенциясы
(қысқаша шолу)
● Балалар өз отбасында немесе оған өте жақсы қамқорлық жасаушы адаммен бірге өмір сүруге құқылы.
● Балалар жақсы тамақтану мен таза суға құқылы.
● Бала қажетті өмір деңгейіне құқылы.
● Толық жетілмеген балалар ерекше қамқорлыққа құқылы.
● Бала өз тілінде сөйлеу құқығына ие, өз дінінде құлшылық ету, өз мәдениетін пайдалану құқығына ие.
● Бала ойынға, әр түрлі көңіл көтеретін шараларға қатысуға құқылы.
● Бала еркін білім алуға құқылы.
● Бала қауіпсіз өмір сүруге қақылы, оның денсаулығына зиян болмау керек, оларға ұқыпсыз қарауға болмайды.
● Баланы арзан жұмыс күші ретінде немесе солдат ретінде пайдаланбау керек.
● Бала қаталдықтан, әділетсіз, ұқыпсыз қараудан қорғалуға құқылы.
● Бала өз ой-пікірін айтуға қақылы және өз қатарымен көзқарастарын білдіру үшін кездесуге қақылы.
(Конвенция о правах ребенка, ООН – Нью-Йорк. 1991 г.)
Даналар сөзін тыңдайық
Балам деген жұрт болмаса, жұртым дейтін бала қайдан шықсын!
А.Байтұрсынов
Баланы ұлша тәрбиелесең, ұл болмақшы, құлша тәрбиелесең, құл болмақшы.
А.Байтұрсынов
Ел боламын десең, бесігіңді түзе.
М.Әуезов
Туа білген халық тәрбиелей де білуі керек. Ұрпағыңды өмірге әкелген екенсің, оны баули да біл.
Ғ.Мұстафин
Әкелі бала жау жүрек.
Бұқар жырау
Баланың у-шуына жетер дүниеде не бар?
Одан өткен сазды әуенді табу мүмкін бе?
Бауыржан Момышұлы
9. Мына сұрақтарды топ болып талқылаңыздар:
а. Сіз танымал, атақты адамдардың балалық шағы туралы не білесіз?
ә. Қандай танымал тұлғалардың балалық шағы Сізді қызықтырады?
б. Сізді әжеңіз, апаңыз, анаңыз қалай еркелетуші еді (қозым, ботам, күнім, жарығым, балапаным, алтыным)?
в. Анаңыз немесе әжеңіз айтатын бесік жыры есіңізде ме?
г. Әжеңіз айтатын қай ертегі есіңізде қалды?
ғ. Анаңыз Сіздің балалық шағыңыз туралы, қызықты мінездеріңіз туралы айта ма?
д. Бала бақыты, байлығы не деп ойлайсыз?
е. Балалар күнін білесіз бе? Неге бұл күн аталып өтеді?
ж. Газет бетінде жарияланған мына мақалаға Сіз не қосар едіңіз?
Баланың байлығы
Бесінші сыныпта “Байлық дегеніміз не?” атты ашық сабақ жүріп жатты. Оқушылар күбір-күбір әңгімелесіп, өз ойларын ортаға салмақ үшін дайындалу үстінде. Мұғалім стол бетіндегі қағаздарға аз-маз шолу жасап, енді іске кірісті.
Қане, балалар, байлық дегеніміз не?
Сол-ақ екен, алдыңғы партада отырған Сәбит қолын бірден көтерді.
Байлық дегеніміз – қапшық-қапшық ақша, су жаңа машина, сосын, - деп, міңгірлеп ойланып қалды.
– Отыр, Сәбит. Тағы кім жауап береді?
Кезек манадан жауап беруге ұмтылып отырған Жанарға тиді.
– Меніңше, байлыққа қора-қора қой, үйір-үйір жылқы және алты бөлмелі әсем үй жатады.
Мұғалім бұл жауаптарға қанағаттанбаған ыңғай білдірді.
– Қане, кім қалай жауап береді? Иә, Сайлыбек, сен айта қойшы!
– Байлық дегеніміз – кітап, білім және... – деп, екі сөзді кібіртіктеп әрең айтты. Қысылып, маңдайынан тер бұрқ ете түсті.
– Жарайды, отыра бер. Жақсы жауап.
Манадан екі қолын кезек-кезек көтеріп, “апайлап” отырған Сәулеге де сөз берілді.
– Біздің үйде түрлі-түсті телевизор, бейнемагнитофон және жарқыраған үй жиһаздары көп, меніңше, байлық дегеніміз осы болар.
– Жақсы, отыра бер.
Бұдан кейін Серік, Нұрболат, Құралай есімді оқушылар түздегі, үйдегі байлықтарын ортаға салды. Оқушылардың берген жауаптары мұғалім көңілінен шықпады.
Бір кезде оның көзі артқы партада үндемей, өзімен-өзі отырған моп-момақан Аманжолға түсті.
– Аманжол, сен неге үндемей отырсың? Қане, байлық дегеніміз не? Айта қойшы.
– Апай, мен бай емеспін. Егер жауап берер болсам, мен үшін ең үлкен байлық ол – әкем мен шешем, – деп, әдетінше аузын бұртита қалды. Мұғалімге оқушының мына берген жауабы қатты ұнады.
– Көрдіңдер ме, балалар, дүние-мүлік, ақша деген – қолдың кірі. Сендердің ең бірінші байлықтарың – Аманжол айтқандай, әке-шешелерің мен туған-бауырларың. Сондықтан да әрқашан отбасыларың аман болсын. Міне, нағыз байлық деген осы.
Бұл жауаптан кейін ешкім қол көтермеді. Оқушылар үнсіз ойланып қалды. (Баспасөз беттерінен)
Баланың байлығы
(сабақтың жалғасы)
1. Сөздікпен жұмыс: айналдыр, құлың қыл, қақпау, көтеру, шолжаңдық, түйсік, ояту, ауық-ауық, мадақ, еркелету, әуесқой, тентектік, ерік.
2. Ойтүрткі
Сұрақтарды топ болып талқылаңыздар:
а. Ерке бала болдыңыз ба? Ата-анаңызға көп еркеледіңіз бе?
ә. Бес жасқа дейінгі еркелік-тентектігіңіз есіңізде ме?
б. Бес жасқа дейін неге құмар болдыңыз (ән, сурет, би, шахмат)?
в. Ойнағанда қандай рөлде ойнаушы едіңіз (патша, мұғалім, дәрігер, футболшы, шахматшы, әнші)?