- •Вучэбна-метадычны комплекс (вмк)
- •Аўтары в.А.Цяплова, а.Г.Каханоўскі, і.Л.Грыбко Змест
- •Тэхналагічная карта
- •Праграмны модуль
- •Беларусь у першай палове XIX ст. Эпоха падзей і разчараванняў.
- •Спіс крыніц і літаратуры па курсу Крыніцы
- •Літаратура
- •Навучальны модуль I.-
- •Лекцыі уводзіны
- •Вайна 1812 г. І Беларусь.
- •Урадавая палiтыка.
- •Грамадска-палітычны рух. Паўстанне 1830-1831 гг.
- •Культура Беларусі ў першай палове XIX cт.
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Дакументы і матэрыялы
- •Колькасць мануфактур і дробных прадпрыемстваў у пачатку хіх ст.
- •. Бярэзінская водная сістэма.
- •З запіскі Графа Агінскага, пададзеннай імператару Аляксандру I, аб арганізацыі кіравання Літвы (1811 г.):
- •Царква ў вайне 1812 г.
- •З працы а.П.Сапунова аб Полацкай іезуіцкай акадэміі:
- •З пісьма Ігната Дамейкі да Браніслава Залескага аб вучобе ў Віленскім універсітэце і філаматах (1870 г.):
- •Меркаванні філамата ю.Кавалеўскага аб плануемым перыядычным выданні (1820 г.)
- •. З працы філамата Францішака Малеўскага “Геаграфічнае апісанне, альбо Інструкцыя ў збіранні звестак для вывучэння парафій” (1821).
- •Урывак з верша філамата Міхала Рукевіча «з Пагоняй нашай сцяг…» (1821):
- •. Звесткі аб студэнцкім і вучнёўскім руху ў Беларусі і Літве (1824):
- •Проект устава Белорусского вольного экономического общества
- •Паўстанне 1830–1831 гг. І Беларусь.
- •Указ імператара Мікалая I аб закрыцці Віленскага ўніверсітэта.
- •З Запіскі генерал-губернатара ад 1831 г. Аб заняпадзе прыгоннай гаспадаркі Віцебскай і Магілеўскай губерняў. …Причины упадка благосостояния белорусских губерний.
- •У трэцяй частцы паэмы а.Міцкевіча “Дзяды” (1832 г.), сустракаюцца і ўступаюць ў размову малады польскі рэвалюцыянер Юсцін Поль і адзін з вопытных кіраўнікоў расійскіх дэкабрістаў а.Бястужаў.
- •Люстрацыя казённых маёнткаў у Беларусі. Палажэнне аб люстрацыі зацверджана імператарам Мікалаем I 28 снежня 1839 г.
- •84. Государственные крестьяне, принадлежащие к люструемому имению, разделяются на следующие разряды: 1) тяглых, 2) полутяглых, 3) огородников (халупников) и 4) бобылей (кутников).
- •85. В разряд тяглых поступают хозяева, имеющие не менее двух штук рабочего скота.
- •О тяглых хозяйственных работах
- •Указ Сената па высачайшаму павяленню (ад 18.VII.1840 г.) аб найменаванні губерняў Беларускіх і Літоўскіх, кожнай паасобку: Віцебскай, Магілёўскай, Віленскай, Гродзенскай.
- •З рапарта Мазырскага земскага іспраўніка віленскаму ген.-губернатару. Катаванні і забойствы сялян памешчыцай Стоцкай (ад 3 снежня 1846 г.)
- •Роля Горы-Горацкага земляробчага інстытута.
- •Прамысловасць Беларусі ў 1850 г.
- •Гарады Беларусі ў першай палове XIX ст.
- •Гандаль у Беларусі у першай палове XIX ст.
- •Разважанні Адама Міцкевіча пра Беларусь і беларускую мову:
- •Тэставыя заданні
- •Адмена прыгоннага права.
- •Буржуазныя рэформы 1860-70-х гг.
- •Сельская гаспадарка
- •Прамысловасць I гарады.
- •Паўстанне 1863 г.
- •Грамадска-палітычнае жыццё.
- •Фармираванне беларускай нацыi
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •1. Прычыны і характар паўстання. Барацьба “белых” і “чырвоных” за кіраўніцтва паўстаннем.
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Тэма: фарміраванне беларускай нацыі.
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Дакументы і матэрыялы.
- •Вытрымкі з рэскрыпту імператара Аляксандра II генерал-губернатару у.І. Назімаву (ад 20 лістапада 1857 г.).
- •З Маніфеста Аляксандра II (ад 19 лютага 1861 г.):
- •Сялянскія хваляванні на Беларусі ў 1861–1863 гг. Па данным данясеній паліцыі.
- •Маніфест часовага ўрада Літвы і Беларусі (ад 20 студзеня (1 лютага) 1863 г.) аб пачатку паўстання і першых мерапрыемствах.
- •П.А. Крапоткін аб прычынах паражэння паўстання 1863–1864 гг.
- •Даведка Міністэрства ўнутраных спраў аб асаблівых ускосных падатках, што існавалі ў беларускіх гарадах
- •Артыкул 17 Гарадавога палажэння 1870 г. Аб выбарчым праве:
- •Паведамленне газеты «Могилевские губернские ведомости» аб распаўсюджванні промыслаў і рамёстваў у Магілеўскай губерні
- •Са справаздачы мінскага губернатара за 1875 г. Аб развіцці гандлю ў губерні
- •З дзённіка д.А.Мілюціна (вясна 1879 г.):
- •Народніцкі рух на Беларусі па дадзеных следчых органаў.
- •З перадавой часопіса «Гомон» аб неабходнасці ўтварэння самастойнай беларускай сацыяльна-рэвалюцыйнай арганізацыі, прымыкаючай да партыі «Народная воля».
- •Паведамленне газеты «Минский листок» аб аграрным перанасяленні і эксплуатацыі батракоў памешчыкамі ў Мінскай губерні (кастрычнік 1886 г.)
- •Аб разарэнні сялян, набыўшых зямлю пры садзейнічанні Сялянскага пазямельнага банка
- •Газета «Минский листок» аб побыце сялян Гродзенскай губерні напрыканцы XIX ст.
- •Газета «Минский листок» аб закабаленні пасрэднікамі сялян-нядоімшчыкаў ў Мінскай губерні.
- •Аб распродажы маёнткаў буйнога землеўладальніка Вітгенштэйна
- •Рост насельнiцтва Беларусi ў 1863–1913 гг.
- •Артыкул 24 Гарадавога палажэння 1892 г. Аб выбарчым праве:
- •Акцыянерныя супольнасці і таварыствы на паях, якія дзейнічалі на Беларусі ў канцы 19 ст. – пачатку 20 ст.
- •Газета «Минский листок» аб становішчы фабрычна-завадскіх рабочых:
- •Паведамленне газеты «Минский Листок» аб жыллёвых умовах рабочых г. Мінска
- •Аб адкрыцці царкоўна-археалагічнага музея ў Магілёве.
- •Вучэбны план Мінскай школы рамесных вучняў.
- •Нацыянальны склад гарадскога і павятовага насельніцтва Беларусі па перепісу насялення 1897 г.
- •. З прадмовы я. Карскага да кнігі “Беларусы”.
- •Творчы модуль тэматыка рэфератаў і спіс рэкамендаванай літаратуры
- •Тэмы рэфератаў:
- •Літаратура
- •Тэмы рэфератаў:
- •Раздзел III. Вайна 1812 г. I Беларусь Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да III раздзела рэфератаў:
- •Раздзел IV. Культура Беларусi XIX стагоддзя Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да IV раздзела рэфератаў:
- •Раздзел V. Дзеячы культуры, навукi I грамадска-палiтычнага руху Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да V раздзела рэфератаў:
- •Пытанні для самакантроля
- •Храналогія
Вытрымкі з рэскрыпту імператара Аляксандра II генерал-губернатару у.І. Назімаву (ад 20 лістапада 1857 г.).
…Губернские комитеты по открытии их должны приступить к составлению по каждой губернии, в соответственность собственному вызову представителей дворянства, подробного проекта об устройстве в улучшении быта помещичьих крестьян оной, имея при этом в виду следующие главные основания.
1) Помещикам сохраняется право собственности на всю землю, но крестьянам оставляется их усадебная оседлость, которую они в течение определенного времени приобретают в свою собственность посредством выкупа; сверх того предоставляется в пользование крестьян надлежащее, по местным удобствам, для обеспечения их быта и для выполнения их обязанностей перед правительством и помещиком, количество земли, за которое они или платят оброк, или отбывают работу помещику.
2) Крестьяне должны быть распределены на сельские общества, помещикам же предоставляется вотчинная полиция.
3) При устройстве будущих отношений помещиков и крестьян должна быть надлежащим образом обеспечена исправная уплата государственных и земских податей и денежных сборов. …
Дакументы і матэрыялы па гісторыі Беларусі. Т. 2. (1772 – 1903). Мн., 1940. С.379-380
З Маніфеста Аляксандра II (ад 19 лютага 1861 г.):
Божиею милостию мы, Александр второй... Объявляем всем нашим верноподданным...
Вникая в положение званий и состояний в составе Государства, мы усмотрели, что Государственное законодательство, деятельно благоустроя высшия и средния сословия, определяя их обязанности, права и преимущества, не достигло равномерной деятельности в отношении к людям крепостным, так названным потому, что они, частию старыми законами, частию обычаем, потомственно укреплены под властию помещиков. На которых с тем вместе лежит обязанность устроить их благосостояние. Права помещиков были доныне обширны и не определены с точностию законом, место которого заступали предание, обычай и добрая воля помещика. В лучших случаях из сего происходили добрыя патриархальныя отношения искренней правдивой попечительности и благотворительности помещика и добродушного повиновения крестьян. Но при уменьшении простоты нравов, при умножении разнообразия отношений, при уменьшении непосредственных отеческих отношений помещиков к крестьянам, при впадении иногда помещичьих прав в руки людей, ищущих только собственной выгоды, добрыя отношения ослабевали, и открывался путь произволу, отяготительному для крестьян, и неблагоприятному для их благосостояния, чему в крестьянах отвечала неподвижность к улучшениям в собственном быте...
Дворянство добровольно отказалось от права на личность крепостных людей. В сих Комитетах, по собрании потребных сведений, составлены предположения о новом устройстве быта находящихся в крепостном состоянии людей, и о их отношениях к помещикам… Призвав Бога в помощь, мы решились дать сему делу исполнительное движение.
В силу означенных новых положений … крепостные люди получат в своё время полные права свободных сельских обывателей. Помещики, сохраняя право собственности на все принадлежащие им земли, предоставляют крестьянам, за установленные повинности, в постоянное пользование усадебную их оседлость, и сверх того, для обеспечения быта их и исполнения обязанностей их пред Правительством, определённое в положениях количество полевой земли и других угодий.
Пользуясь сим поземельным наделом, крестьяне за сие обязаны исполнять в пользу помещиков определённые в положениях повинности. В сем состоянии, которое есть переходное, крестьяне именуются временно-обязанными.
Вместе с тем им даётся право выкупать усадебную их оседлость, а с согласия помещиков они могут приобретать в собственность полевые земли и другие угодья, отведённые им в постоянное пользование. С таковым приобретением в собственность определённого количества земли, крестьяне освободятся от обязанностей к помещикам по выкупной земле и вступят в решительное состояние свободных крестьян-собственников…
За сим полагаемся, на доблестную о благе общем ревность Благородного Дворянского сословия, которому не можем не изъявить от нас и от всего Отечества заслуженной признательности за бескорыстное действование к осуществлению наших предначертаний. Россия не забудет, что оно добровольно, побуждаясь только уважением к достоинству человека и христианского любовию к ближним, отказалось от упраздняемого ныне крепостного права и положило основание новой хозяйственной будущности крестьян…
Полагаемся и на здравый смысл нашего народа…
И теперь с надеждою ожидаем, что крепостные люди, при открывающейся для них будущности, поймут и с благодарностью примут важное пожертвование, сделанное Благородным Дворянством для улучшения их быта. …
История Беларуси в документах и материалах / Авт.-сост.
И.Н.Кузнецов, В.Г.Мазец. Мн, 2000. С. 187-191.