- •Вучэбна-метадычны комплекс (вмк)
- •Аўтары в.А.Цяплова, а.Г.Каханоўскі, і.Л.Грыбко Змест
- •Тэхналагічная карта
- •Праграмны модуль
- •Беларусь у першай палове XIX ст. Эпоха падзей і разчараванняў.
- •Спіс крыніц і літаратуры па курсу Крыніцы
- •Літаратура
- •Навучальны модуль I.-
- •Лекцыі уводзіны
- •Вайна 1812 г. І Беларусь.
- •Урадавая палiтыка.
- •Грамадска-палітычны рух. Паўстанне 1830-1831 гг.
- •Культура Беларусі ў першай палове XIX cт.
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Крыніцы:
- •Дакументы і матэрыялы
- •Колькасць мануфактур і дробных прадпрыемстваў у пачатку хіх ст.
- •. Бярэзінская водная сістэма.
- •З запіскі Графа Агінскага, пададзеннай імператару Аляксандру I, аб арганізацыі кіравання Літвы (1811 г.):
- •Царква ў вайне 1812 г.
- •З працы а.П.Сапунова аб Полацкай іезуіцкай акадэміі:
- •З пісьма Ігната Дамейкі да Браніслава Залескага аб вучобе ў Віленскім універсітэце і філаматах (1870 г.):
- •Меркаванні філамата ю.Кавалеўскага аб плануемым перыядычным выданні (1820 г.)
- •. З працы філамата Францішака Малеўскага “Геаграфічнае апісанне, альбо Інструкцыя ў збіранні звестак для вывучэння парафій” (1821).
- •Урывак з верша філамата Міхала Рукевіча «з Пагоняй нашай сцяг…» (1821):
- •. Звесткі аб студэнцкім і вучнёўскім руху ў Беларусі і Літве (1824):
- •Проект устава Белорусского вольного экономического общества
- •Паўстанне 1830–1831 гг. І Беларусь.
- •Указ імператара Мікалая I аб закрыцці Віленскага ўніверсітэта.
- •З Запіскі генерал-губернатара ад 1831 г. Аб заняпадзе прыгоннай гаспадаркі Віцебскай і Магілеўскай губерняў. …Причины упадка благосостояния белорусских губерний.
- •У трэцяй частцы паэмы а.Міцкевіча “Дзяды” (1832 г.), сустракаюцца і ўступаюць ў размову малады польскі рэвалюцыянер Юсцін Поль і адзін з вопытных кіраўнікоў расійскіх дэкабрістаў а.Бястужаў.
- •Люстрацыя казённых маёнткаў у Беларусі. Палажэнне аб люстрацыі зацверджана імператарам Мікалаем I 28 снежня 1839 г.
- •84. Государственные крестьяне, принадлежащие к люструемому имению, разделяются на следующие разряды: 1) тяглых, 2) полутяглых, 3) огородников (халупников) и 4) бобылей (кутников).
- •85. В разряд тяглых поступают хозяева, имеющие не менее двух штук рабочего скота.
- •О тяглых хозяйственных работах
- •Указ Сената па высачайшаму павяленню (ад 18.VII.1840 г.) аб найменаванні губерняў Беларускіх і Літоўскіх, кожнай паасобку: Віцебскай, Магілёўскай, Віленскай, Гродзенскай.
- •З рапарта Мазырскага земскага іспраўніка віленскаму ген.-губернатару. Катаванні і забойствы сялян памешчыцай Стоцкай (ад 3 снежня 1846 г.)
- •Роля Горы-Горацкага земляробчага інстытута.
- •Прамысловасць Беларусі ў 1850 г.
- •Гарады Беларусі ў першай палове XIX ст.
- •Гандаль у Беларусі у першай палове XIX ст.
- •Разважанні Адама Міцкевіча пра Беларусь і беларускую мову:
- •Тэставыя заданні
- •Адмена прыгоннага права.
- •Буржуазныя рэформы 1860-70-х гг.
- •Сельская гаспадарка
- •Прамысловасць I гарады.
- •Паўстанне 1863 г.
- •Грамадска-палітычнае жыццё.
- •Фармираванне беларускай нацыi
- •Планы семінарскіх заняткаў
- •1. Прычыны і характар паўстання. Барацьба “белых” і “чырвоных” за кіраўніцтва паўстаннем.
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Тэма: фарміраванне беларускай нацыі.
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Крыніцы:
- •Літаратура:
- •Дакументы і матэрыялы.
- •Вытрымкі з рэскрыпту імператара Аляксандра II генерал-губернатару у.І. Назімаву (ад 20 лістапада 1857 г.).
- •З Маніфеста Аляксандра II (ад 19 лютага 1861 г.):
- •Сялянскія хваляванні на Беларусі ў 1861–1863 гг. Па данным данясеній паліцыі.
- •Маніфест часовага ўрада Літвы і Беларусі (ад 20 студзеня (1 лютага) 1863 г.) аб пачатку паўстання і першых мерапрыемствах.
- •П.А. Крапоткін аб прычынах паражэння паўстання 1863–1864 гг.
- •Даведка Міністэрства ўнутраных спраў аб асаблівых ускосных падатках, што існавалі ў беларускіх гарадах
- •Артыкул 17 Гарадавога палажэння 1870 г. Аб выбарчым праве:
- •Паведамленне газеты «Могилевские губернские ведомости» аб распаўсюджванні промыслаў і рамёстваў у Магілеўскай губерні
- •Са справаздачы мінскага губернатара за 1875 г. Аб развіцці гандлю ў губерні
- •З дзённіка д.А.Мілюціна (вясна 1879 г.):
- •Народніцкі рух на Беларусі па дадзеных следчых органаў.
- •З перадавой часопіса «Гомон» аб неабходнасці ўтварэння самастойнай беларускай сацыяльна-рэвалюцыйнай арганізацыі, прымыкаючай да партыі «Народная воля».
- •Паведамленне газеты «Минский листок» аб аграрным перанасяленні і эксплуатацыі батракоў памешчыкамі ў Мінскай губерні (кастрычнік 1886 г.)
- •Аб разарэнні сялян, набыўшых зямлю пры садзейнічанні Сялянскага пазямельнага банка
- •Газета «Минский листок» аб побыце сялян Гродзенскай губерні напрыканцы XIX ст.
- •Газета «Минский листок» аб закабаленні пасрэднікамі сялян-нядоімшчыкаў ў Мінскай губерні.
- •Аб распродажы маёнткаў буйнога землеўладальніка Вітгенштэйна
- •Рост насельнiцтва Беларусi ў 1863–1913 гг.
- •Артыкул 24 Гарадавога палажэння 1892 г. Аб выбарчым праве:
- •Акцыянерныя супольнасці і таварыствы на паях, якія дзейнічалі на Беларусі ў канцы 19 ст. – пачатку 20 ст.
- •Газета «Минский листок» аб становішчы фабрычна-завадскіх рабочых:
- •Паведамленне газеты «Минский Листок» аб жыллёвых умовах рабочых г. Мінска
- •Аб адкрыцці царкоўна-археалагічнага музея ў Магілёве.
- •Вучэбны план Мінскай школы рамесных вучняў.
- •Нацыянальны склад гарадскога і павятовага насельніцтва Беларусі па перепісу насялення 1897 г.
- •. З прадмовы я. Карскага да кнігі “Беларусы”.
- •Творчы модуль тэматыка рэфератаў і спіс рэкамендаванай літаратуры
- •Тэмы рэфератаў:
- •Літаратура
- •Тэмы рэфератаў:
- •Раздзел III. Вайна 1812 г. I Беларусь Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да III раздзела рэфератаў:
- •Раздзел IV. Культура Беларусi XIX стагоддзя Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да IV раздзела рэфератаў:
- •Раздзел V. Дзеячы культуры, навукi I грамадска-палiтычнага руху Тэмы рэфератаў:
- •Крынiцы I лiтаратура да V раздзела рэфератаў:
- •Пытанні для самакантроля
- •Храналогія
Газета «Минский листок» аб становішчы фабрычна-завадскіх рабочых:
«Борисов. На борисовской спичечной фабрике «Виктория»... работает около 250 человек, считая женщин и детей. Труд их оплачивается чрезвычайно скудно: так, например, машинист за свой ежедневный изнурительный 14 час. труд получает всего 16 -18 руб. в месяц. Девушки-работницы составляют на фабрике большинство. Положение их здесь весьма незавидное. Заработок взрослой работницы редко доходит до 6 руб. в месяц, а малолетней 3 - 4 руб., да и то при усиленной напряженной работе (женщины работают сдельно), но и эти гроши не получаются рабочими сполна. Дело в том, что на фабрике введена строгая система штрафов, которым рабочие подвергаются: в случае опоздания на работу, хотя бы на несколько минут, за недоброкачественность изготовленных ими спичечных коробок, за нарушение тишины и порядка в здании фабрики, за самовольный уход с фабрики, хотя бы и в случае болезни, но без предварительного разрешения смотрителя, за неоказание подобающего почтения к последнему и за тому подобные проступки.
Вообще дисциплина на фабрике «Виктория» - самая строгая. Кроме того, здесь существует безобразный, нетерпимый при современном воззрении на женщину, обыск работниц сторожами мужчинами. Два года тому назад г. фабричным инспектором было уже обращено на это внимание, и циничный способ обыскивания женщин исчез на некоторое время, но потом появился снова - конечно, до нового распоряжения администрации».
Минский листок». 1895, № 1.
«Случайно пришлось мне быть на кафельном заводе г. Поляка (Александра), недалеко от военного стрельбища.
И вот начну с того, в каком плачевном положении находятся рабочие на этом заводе. Помещение для них очень тесно и не имеет вентиляции, в особенности отсутствие последней заметно в том отделении, где шлифуют. Помещение очень маленькое, 5 - 6 куб. саж., вентиляции никакой; пыль стоит столбом, так что не видно лица работающего; одна стена постоянно накалена, так как примыкает выжигательная печь. В этом, вернее сказать, коридорчике работает до 12-ти человек; на чугунных кругах шлифуют глиняные изделия. Летом еще так сяк, потому что в одном окне, должно быть, сами рабочие выбили стекло и есть маленький приток воздуха, но что делается зимой? На мой вопрос рабочим, почему они не заявят об этом, был ответ: «Хочется есть, а если мы заявим про это, или откажемся, то возьмут других».
Вид этих рабочих очень печальный: у всех почти глаза воспалены, лица желтые, их поистине можно назвать добровольными каторжниками».
Минский листок. - 1895, № 45.
Паведамленне газеты «Минский Листок» аб жыллёвых умовах рабочых г. Мінска
Мир этот — наши трущобы и подвалы, в которых обитает наш пролетариат и которые большей частью находятся не на главных и центральных, но на отдаленных улицах и переулках нашего города. В крайне тесных, грязных, душных и зловонных комнатках помещаются по 2—3 семейства, состоящие каждое обыкновенно из 5-6, а иногда и более домочадцев. Все, на чем бы Ваш взгляд ни остановился в этих жилищах (которые, скорее, похожи на собачьи конуры и свиные хлева), явно свидетельствуют о том, что здесь царит страшная нищета, что жильцы этих конур — голь перекатная Пара поломанных деревянных стульев, такая же кровать, скамейки и стол составляют всю обстановку этих конур. Засаленная подушка с таким же одеялом и простыней, кое-какая висящая на стене из ношенная одежда, несколько заржавевших медных подсвечников и кастрюль, старые стенные часы без гирь и маятника — вот перечень всего движимого имущества, которым обладает жилец трущоб и подвалов. Страшно тяжело становится на душе при виде грязных, оборванных и голодных ребятишек, которые, подобно муравьям, копошатся на полу, плачут и, обыкновенно, просят хлеба. Но беда в том, что хлеб-то редко имеется в доме.
Минский Листок. 1896. 12 сакавіка.