Н

Войт –

прызначаўся з буйных феадалаў ці гараджан

аглядаў за патрыманнем парадку ў горадзе, абаронай горада, за развіццем гарадской гаспадаркі, умацаваннем абаронных пабудоў, зборам падаткаў, ажыццяўляў правасуддзе і інш.

Лейтвойт –

намеснік войта

Д апамагаў войту ва ўсіх гарадскіх справах, пры неабходнасці замяняў яго.

Р

Радцы

(4 – 20 асоб і інш.)

азам з войтам вызначалі агульны накірунак развіцця горада і гарадской гаспадаркі. Наглядалі за падтрыманнем у баявой гатоўнасці абаронных збудаванняў, зборам сродкаў на гарадскія патрэбы. Ажыццяўлялі кантроль за іх расходаваннем. Здзяйснялі правасудде разам з войтам і інш.

Бурмістры

(2, 4 і інш. колькасць)

Галоўная кампетэнцыя - нагляд за гандлем і справамі, звязанымі з гандлем.

А жыццяўлялі правасуддзе па дробных справах і інш.

Лаўнікі –

засядацелі ў гарадскіх судах (4 – 12)

У дзельнічалі ў судовых пасяджэннях разам з войтам і радцамі.

4.  ГрамадскΙ лад Вялікага княства Літоўскага.

КлаСсы ў XIV-XVI ст.

гараджане:

Феадалы

Паны радныя

– буйнейшыя феадалы, якія прымалі ўдзел у пасяджэннях Рады ВКЛ

Паны харугоўныя

– буйныя феадалы, якія не прымалі удзел у пасяджэннях Рады, але выходзілі на вайну са сваім войскам

Сярэднія і дробныя

трымалi зямлю пад умовай нясення службы

даннiкi – вольныя людзi, плацiлi дань прадуктамi сваёй працы; паступова запрыгоньвалiся

у залежнасці ад гаспадара

панскія

У залежнасці ад абавязкаў і умоў жыцця i iнш.

баяры

агароднікі

асадныя

халупнікі і кутнікі

“непахожыя” запрыгоненыя

“пахожыя” – вольныя людзi

У залежнасці ад стану свабоды

цяглыя

Феадальна-залежнае насельніцтво:

сяляне i гараджане

сяляне:

дзяржаўныя

царкоўныя

прыватнаўласнiцкiя

дзяржаўныя

4.1. Грамадскі лад Вялікага Княства Літоўскага у XVI ст.

Феадалы

буйныя

дробныя

сярэднія

Гарадскія “вярхі”

Сярэднія гараджане

Гараджанне (“месцічы”)

Гарадскія “нізы”

Людзі люзныя (лёзныя)

Сяляне

баяры

даннікі

чэлядзь нявольная

агароднікі

кутнікі

цяглыя

асадныя

халупнікі

4.2. Класс феадалаў, саслоў’е, шляхты

Феадалы – асобы, якія валодалі зямлёй

свецкія

духоўныя

буйныя

сярэднія

дробныя

Шляхта – асобы, (у асноўным феадалы), прывiлеяванае становiшча якiх замацавана ў нарматыўным парадку

буйная -магнаты

сярэдняя, у тым лiку – засцянковая, заградовая, ваколiчная

дробная – галота

4.3. ПРАВАВОЕ СТАНОВΙШЧА ШЛЯХЕЦКАГА САСЛОЎЯ

Правы шляхты

палітычныя

эканамічныя

асабістыя

удзел у працы павятовых соймікаў

удзел у працы сойма (асабiста i праз сваіх прадстаўнікоў)

свабодная перамяшчэнне па тэрыторыі дзяржавы і выезд за яе межы

выбары суддзяў і удзел у судах

продаж уласнага збожжа за межамi дзяржавы

валоданне маёмасцю рухомай і нерухомай

недатыкольнасць маёмасці

распараджэнне нерухомай маëмасцю па Статуту 1529 – 1/3 часткай, а па Статуту 1566 г. – поўнасцю

недатыкольнасць асобы

права карыстання гербамi

асаблiвы парадак абароны «шляхецкага гонару»

Непрымяненне некаторых вiдаў пакаранняў i асаблiвыя пакараннi

права займаць пасады у дзяржаве

права валодаць сялянамi i судзiць iх

права шляхецкага гонару