6.Ужж апаратыныµ кºмег¿мен электролиттерд¿µ ³ыздыруды ж±не жо²ары жи¿л¿кт¿ электр ºр¿с¿ндег¿ диэлектриктерд¿ зерттеу

Жо²ар²ы жи¿л¿кт¿ токтар ½ш¿н, токтыµ ба²ыты секундына миллион ж±не онда²ан миллион есе ºзгерген кезде т¿р¿ заттыµ ж½йес¿не к¿рет¿н ион-дар, ток б¿р ба²ытта а²ып ºткен уа³ытта, ºте аз орын ауыстырады. Б¼л организм жасушаларында²ы иондардыµ ³алыпты концентрациясын ³айтымсыз ж±не бас³а да ³ажетт¿ емес ±ффект¿лерге ±кеп со²ады. Осылармен б¿рге ортада²ы ½йкел¿ске байланысты. Б¿ра³, жо²ары жи¿л¿кт¿ токтардыµ ж±не ºр¿ст¿µ, электролиттерге ж±не диэлектрикке ±серлер¿н¿µ арасында к±д¿мг¿дей айырмашылы³ бар екенд¿г¿н кºрсету ³ажет. Т¿р¿ зат – к½рдел¿ ж½йе, к±д¿мг¿ диэлектрик ºт¿мд¿л¿г¿ ( ) белг¿л¿ м±н¿мен сипатталатын диэлектриктер, изоляторлар бола алады. Cол сия³ты, электрл¿к ºтк¿зг¿шт¿г¿мен немесе омды³ кедерг¿с¿мен сипатталатын ток ºтк¿зет¿н электролиттерд¿µ т½рлер¿н¿µ б¿р элементтер¿ болады.

Á¿ð¿íø¿äåí: т¿р¿ затта – барлы³ ºтк¿зг¿штердег¿ сия³ты электр ºр¿с¿ бар бол²ан кезде, ерк¿н зарядтардыµ орын ауыстыруы пайда болады, я²ни к±д¿мг¿ ток ºтк¿зг¿шт¿г¿ ж½ред¿. Диэлектриктерд¿ электр ºр¿с¿не орналастыр²ан кезде, ал²аш³ы кезде тепе – теµд¿кте орналас³ан оµ ж±не тер¿с зарядтал²ан молекулалардыµ ы²ысуы пайда болады (электрл¿к дипольдар туа бастайды). Диэлектриктерде белг¿л¿ б¿р жи¿лїг¿ бар дипольдар полюс¿н¿µ орналасуы ½зд¿кс¿з периодты ºзгер¿ске ¼шырайды. Дипольдардыµ туа бастауын ж±не олардыµ б¼рылуын ºрнектейт¿н диэлектриктерд¿µ ¿ш¿ндег¿ электр зарядыныµ ы²ысуы, ы²ысу тогы деп аталады. ¬лпада²ы ºтк¿зг¿шт¿к тогы, сол сия³ты ы²ысу тогы да ток энергиясыныµ немесе ºр¿ст¿µ жылу энергиясына ауысуымен ³осылып ж½ред¿. Т¿р¿ организмн¿µ ¼лпаларыныµ б¿ртект¿л¿г¿н¿µ диэлектрикт¿к ºт¿мд¿лїгїнїµ белг¿л¿ б¿р м±н¿ бар ж±не электрºтк¿зг¿шт¿г¿ g - ²а теµ толы³ емес диэлектрик деп ³арастырса³, онда ¼лпаларда²ы ³ыздыру ±сер¿н¿µ ек¿ ±рт½рл¿ механизм¿н ескеру керек: ºтк¿зг¿шт¿к тогыныµ есеб¿нен бºл¿нет¿н жылу (электролиттердег¿ сия³ты) ж±не ы²ысу тогыныµ есеб¿нен бºл¿нет¿н жылу (диэлектриктердег¿ сия³ты).

Б¿рл¿к уа³ытта, ¼лпаныµ кºлем б¿рл¿г¿нде жо²ары жи¿л¿кт¿ электр ºр¿с¿н¿µ ±сер¿нен бºл¿нет¿н жылу мºлшер¿н, мынадай ºрнекпен аны³тау²а болатынын теория кºрсетед¿.

ºòê¿çã¿øò¿ê òîãû ½ø¿í (1)

û²ûñó òîãû ½ø¿í (2)

м¼нда  - электролиттерд¿µ электрºтк¿зг¿шт¿г¿, - диэлектрикт¿µ диэлектрикт¿к ºтк¿зг¿шт¿г¿, - электр ºр¿с¿н¿µ жи¿лїг¿, E - ºр¿с кернеул¿г¿,  - электр ºр¿с¿ кернеул¿к тербел¿с¿нен, дипольд¿µ молекулярлы³ тербел¿с¿н¿µ фаза бойынша б¿р – б¿р¿нен ауытіу б¼рышы.

æ±íå - пропорциональды³ коэффициенттер¿ (2) – ш¿ ºрнектен ы²ысу тогыныµ ±сер¿нен бºл¿нет¿н жылу мºлшер¿, ºр¿с жи¿л¿г¿не пропорционал ºсет¿нд¿г¿ кºр¿нед¿. Б¼л деген¿м¿з, ¼лпаларда ы²ысу тогыныµ есеб¿нен бºл¿нет¿н, жылу мºлшер¿н¿µ жи¿л¿г¿ ºскен сайын, ºтк¿зг¿шт¿к тогыныµ есеб¿нен бºл¿нет¿н жылу мºлшер¿мен салыстыр²анда ºсет¿нд¿г¿н кºрсетед¿.

Электролиттерде ж±не диэлектриктерде кºлем б¿рл¿г¿нде бºл¿нет¿н жылу мºлшер¿н¿µ арасында²ы ³атынастар, олардыµ таби²атына (менш¿кт¿ электрºтк¿зг¿шт¿г¿  немесе диэлектрл¿к ºт¿мд¿лїг¿ ±рт½рл¿ м±нге ие), та²ы сол сия³ты, электр ºр¿с¿н¿µ жи¿л¿г¿н¿µ ºзгер¿с¿не байланысты. Осылармен ³оса, электролиттер ½ш¿н кºлем б¿рл¿г¿нде бºл¿нет¿н жылу мºлшер¿ электролиттерд¿µ та²ы да концентрациясына байланысты.

Бер¿лген ж¼мыста электролиттерге ж±не диэлетриктерге УЖЖ генераторы ±сер еткенде жылу бºл¿ну процес¿н т±ж¿рибеде о³ып зерттеу ¼сыныл²ан.

Ж¼мыстыµ ±д¿с¿ - емдеуш¿ге ³ойылатын электродтар УЖЖ генераторыныµ арасында²ы электролиттер мен диэлектриктерд¿µ температурасыныµ уа³ыт бойынша ºзгер¿с¿н тал³ылау. Электролит сапасы жа²ынан, ол ас т¼зыныµ 1 – 2% концентрациясыныµ ертїндїсї, ал диэлектрик – сјйыі май. Сонымен, бјл экспериментте бїз, тїрї јлпалардыµ ±ртЅрлї элементтерїнїµ т±ртїбїн – электролиттер ж±не диэлектриктер – оларІа жоІары жиїлїктї токтыµ ±серїн таліылаймыз.

Екї сјйыіта тїкбјрышты ыдысіа іјйылады, сосын оларды УЖЖ аппаратындаІы электродтардыµ арасына орналастырады, яІни оларІа электр єрїсїнїµ ±серї бїрдей болатын мЅмкїндїк жасайды ±рбїр ыдысіа термометр салады. Температураныµ єзгерїсїн баіылау Ѕшїн градустыµ 0,1 ж±не 0,01 бєлїгїне дейїнгї д±лдїкпен кєрсететїн термометр салуды немесе іолдануды јсынады.

УЖЖ аппаратыныµ электродтарыныµ арасына сјйыІы бар ыдысты орналастыра отырып, аппаратты ток кєзїне іосады ж±не Ѕлкен д±лдїкпен алІашіы температураны белгїлей отырып, ±рбїр Ѕш – бес минут сайын олардыµ температурасын белгїлеп жазып алу керек. Температураныµ єзгерїсїн бїрнеше, кемїнде бес рет белгїлеп кестеге жазу керек. Єлшеп алынІан температураныµ єзгерїсї мен уаіыттыµ арасындаІы м±ндердї графикке салып, арасындаІы байланысіа назар аударамыз. Горизонталь осьтїµ бойына минутпен алынІан уаіытты, вертикаль осьтїµ бойына (t^Ñ) с±йкес температураныµ єзгерїсїн салыµыз.

УЖЖ электр ºр¿с¿ндег¿ электролиттерд¿ ж±не диэлектриктерд¿ ³ыздыруды ба³ылау.

2 – кесте.

Ѽéû³	Бастап³ы температура t0	Минутпен алын²ан уа³ыт 	Градуспен алын²ан температура t	C¼йы³тыµ температура-ларыныµ ºзгер¿с¿ t = t- t0
Электролит Диэлектрик

Еµ соµында есеп бергенде: УЖЖ аппаратыныµ сызба – н¼с³асын, ºлшеген шамалар²а кестен¿ жазу, с¼йы³ температураларыныµ ºзгер¿с¿н¿µ уа³ыт³а байланысты т±уелд¿л¿г¿н, графиг¿н толы³ тапсыру керек.

¡дебиеттер

1. Кошенов Б. Медициналық биофизика. Медициналық жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған. Алматы, «Қарасай» 224 б.

2. Ж¼мыстыµ орындалу т±рт¿б¿: Практикум по физике.

3. А.М. Ливенцев.

4. А.М. Ремизов. 1982 ж.

5. А.М. Ремизов. 1987 ж.

Ѽðà³òàð

1. Жо²ар²ы жи¿л¿кт¿ токтардыµ сипаттамасы ж±не олардыµ емдеу ма³сатында ³олданылуы. Диатермия, индуктотермия, УЖЖ терапия.

2. УЖЖ аппараттыµ блокты³ сызба – н¼с³асы.

3. ªшпейт¿н тербел¿стер генераторыныµ ж¼мыс ¿стеу принцип¿.

4. Терапевт¿к контур, ³¼рылысы ж±не ³ызмет¿.

5. Аспамен ж¼мыс ¿стеудег¿ ³ау¿пс¿зд¿к техникасы.

6. Электродтар арасында жо²ары жи¿л¿кт¿ ºр¿ст¿µ таралуы.

7. Жо²ар²ы жи¿л¿кт¿ ºр¿ст¿µ диэлектриктерге ж±не элтролиттерге ±сер¿.

8. Электрохиругия ж±не микротол³ынды терапия.