Eger ózgeriwshiler bir tipte bolsa, olardı tómendegishe birge táriyplew múmkin: maǵlıwmatTipi ózgeriwshi1, ózgeriwshi2, … , ózgeriwshiN;
Ózgeriwshiler útir menen ajıratıladı. Máselen:
int i, j, k; //i,j,k lardi putin ozgeriwshi dep tariyplew
Ózgeriwshiler kóbinese dáslepki mániske iye boladı. Siz bir qatardıń ózinde ózgeriwshini táriyplep hám onı inicializaciyalawıńız (dáslepki mánis beriw) múmkin:
int sana = 1;
Bul ańlatpa tómendegi eki ańlatpa menen birdey: int sana; sana = 1;
Birdey tiptegi bir neshe ózgeriwshilerdi de birden inicializaciyalawıńız múmkin. Máselen: int i = 1, j = 2;
Másláhát. Ilaji barınsha ózgeriwshini táriyplep hám tezde mánis beriń. Sebebi, bul programmanıń oqılıwın ańsatlastıradı hám qátelerdiń aldın aladı.
Konstantalar
Konstantalar bul ózgermeytuǵın mánislerdi ańlatıwshı identifikatorlar esaplanadı.
Konstanta (turaqlı) járiyalaw ushın sintaksis:
const maǵlıwmatTipi KONSTANTA_ATI = mánis;
Konstanta táriypleniwi menen tezde mánis beriliwi kerek. const sózi konstantanı táriyplew ushın isletiletuǵın C++ tiń gilt sózi. Máselen PI sanın konstanta etip táriyplep tómendegishe jazıwımız múmkin:
const double PI = 3.14159;
Ózlestiriw operatorları
Ózlestiriw operatorı ózgeriwshige mánisti ózlestirip beredi.
Ózgeriwshi táriyplengennen soń keyin oǵan ózlestiriw operatorı arqalı mánis ózlestiriwińiz (menshiklestiriwińiz) múmkin. Javada teńlik belgisi (=) ózlestiriw operatorı sıpatında isletiledi. Ózlestiriw ańlatpası ushın sintaksis:
ózgeriwshi = ańlatpa;
Ańlatpa óz ishine mánisler, ózgeriwshiler hám operatorlardı alıp qandayda bir esaplawlardan keyingi aqırǵı qalǵan mánis alınadı. Máselen:
int y = 1; |
//1 di y ózgeriwshisine ózlestiriw |
|
double radius = 1.0; |
//1.0 di radius ózgeriwshisine ózlestiriw |
|
int x = 5 |
* (3 / |
2); //ańlatpanıń mánisin x ózgeriwshisine |
ózlestiriw |
|
|
Ańlatpanıń ishinde siz ózgeriwshiden de paydalanıwıńız múmkin. Sonday-aq bir ózgeriwshiniń ózi ózlestiriw operatorınıń (=) eki tárepinde de isletiliwi múmkin:
x = x + 1;
Bul ózlestiriw ańlatpasında x + 1 diń nátiyjesi x ke ózlestiriledi. Eger aldın x tiń mánisi 1 ge teń bolǵan bolsa mına ańlatpa isletilgennen keyin onıń mánisi 2 ge teń boladı.
Ózgeriwshige mánis beriw ushın siz ózgeriwshiniń atın ózlestiriw operatorınıń shep tárepine jazıwıńız kerek boladı. Sonıń ushın tómendegi ańlatpa qáte:
1 = x; //qáte
Esletpe. Matematikada x = 2 * x + 1 teńlemeni bildiredi. Biraq, C++ te x = 2 * x + 1 ózlestiriw ańlatpası esaplanadı, bunda dáslep 2 * x + 1 mánisi esaplanadı hám nátiyje x ke ózlestiriledi.
Eger mánis bir neshe ózgeriwshilerge ózlestiriliw kerek bolsa, tómendegi sintaksisti isletiwińizge boladı:
i = j = k = 1;
Bul tómendegi qatarlar menen teń kúshli:
k = 1; j = k; i = j;
Esletpe. Ózlestiriw ańlatpasında ózlestiriw operatorınıń shep tárepindegi ózgeriwshiniń maǵlıwmat tipi operatordıń oń tárepindegi mánistiń maǵlıwmat tipi menen sáykes bolıwı shárt. Máselen int x = 1.0; qáte boladı, sebebi x ózgeriwshisiniń tipi int.
Sanlı maǵlıwmatlar tipleri hám ámeller
Javada pútin sanlar hám jıljımalı – noqatlı (haqıyqıy) sanlar ushın altı sanlı tipler hámde +, -, *, / há % ámelleri bar.
Atı |
|
Diapazon (aralıǵı) |
Saqlaw qurılmasında iyeleytuǵın |
|
ólshemi |
||
|
|
|
|
short |
-215 (-32768) den 215 – 1 (32767) ge shekem |
16 bit (belgisi menen) |
|
int |
-231 |
(-2147483648) den 231 – 1 (2147483647) ge shekem |
32 bit (belgisi menen) |
long |
-263 |
den 263 – 1 ge shekem |
32 yamasa 64 bit (belgisi menen) |
long |
-263 |
den 263 – 1 ge shekem |
64 bit (belgisi menen) |
long |
|
|
|
float |
+/- 3.4E+38 den 3.4E+38 ke shekem |
32 bit |
|
double |
+/- 1.7E-308 den 1.7E+308 ke shekem |
64 bit |
|
Sanlı literallar
Literal bul programmanıń ózinde ózgeriwshilerge berilgen sanlar.
Máselen, tómendegi ańlatpada 34 hám 0.305 ler literallar. int jillarSani = 34;
double salmagi = 0.305;
Pútin literallar. Putın literallar pútin ózgeriwshige sáykes kelgeni ushın pútin ózgeriwshiler tárepinen ózlestiriledi. Ózgeriwshi ushın literal úlkenlik etse (diapazonnan shıǵıp ketse) kompilyaciya (sintaksisilik) qátelik júzege keledi.
Sanlı tiplerdi keltiriw
Tipti keltiriwdiń (ózgertiwdiń) sintaksisi óz ishine ótetuǵın tipti qawıslar ishine jazıp izinen ózgeriwshiniń atı yamasa ózgertiriletuǵın mánis jazıladı. Máselen:
cout<<(int)1.7;
bul kodtan nátiyjede 1 ekranǵa shıǵadı. double tipti int tipine keltirsek, sannıń bólshek tárepi taslap ketiledi.
Tómendegi mısalda
cout<<(double)1 / 2; nátiyjege 0.5 shıǵadı, sebebi 1 sanı 1.0 ge keltirildi. Biraq
cout<<1 / 2;
kodı nátiyjesinde 0 shıǵadı, sebebi 1 hám 2 ekewide pútin sanlar.
Esletpe. Tiplerdi keltiriw mánisti kishilew tiptegi ózgeriwshige ózestiriwde áhmiyetke iye boladı, máselen double tipindegi mánisti int tipindegi ózgeriwshige ózlestiriwde. Usınday jaǵdaylarda eger tiplerdi keltiriwden paydalanbasańız kompilyaciya qáteligi kelip shıǵadı. Biraq, abaylı bolıń bazı jaǵdaylarda tipke keltiriwdi paydalanǵanda ayrım maǵlıwmatlardıń joǵalıw itimallıǵı bar hám bul nadurıs nátiyjelerge alıp keliwi múmkin.
Esletpe. Tipke keltiriwde tipke keltirilip atırǵan ózgeriwshiniń óziniń mánisi ózgermeydi. Máselen tómendegi kodta keltiriwden keyin de d mánisi ózgermeydi:
double d = 4.5;
int i = (int)d; //i = 4 boladı, biraq d = 4.5 bolıp qala beredi
A.B.ORINBAEV |
28 |
