Глоссарий

Сүйек тіндерін қайта үлгілеу- сүйек тіндерінің үздіксіз қайта құрылу үрдісі: сорып алу және сүйек тіні түзілуі.

Ремоделирование костной ткани– непрерывный процесс перестройки костной ткани: резорбци и образования костной ткани.

Remodelingof bone tissue is the breakdown and renewal of bone that are responsible for skeletal maintenance

Сүйектің кері сорылуы –сүйектің минералдық құрам бөлігінің еруі және органикалық матриксін гидролиздеу

Резорбциякости – растворение минерального компонента кости и гидролиз органического матрикса.

Resorbtion – is the process of mineral component and organic matrix breakdown

Остеоид- сүйектің минералданбаған жасуша аралық органикалық матриксі

Остеоид – неминерализованный межклеточный органический матрикс кости.

Osteoid – is nonmineralyzed intercellular organic matrix of the bone

Остеопатиялар (грек сөзінен Osteon-сүйек + patos- азап шегу, ауру) –сипаты анықталмаған сүйек жүйесінің кез-келген зақымдануы.

Остеопатии (греч. osteon – кость + patos- страдание, болезнь) – любые поражения костной системы без уточнения их характера.

Osteopathya – (osteon – bone + pathos - suffering, illness) – any defeats of bone system without specification of their character

Остеомаляция (грек сөзінен Osteon -сүйек + malakia-жұмсақтық; иноним: сүйектердің жұмсаруы ) –сүйекте кальций және фосфор тұздарының азаюы салдарынан сүйектердің жұмсаруы.

Остеомаляция (греч. osteon – кость + malakia – мягкость; синоним: размягчение костей) – размягчение костей вследствие уменьшения в них солей кальция и фосфора. При остеомаляции остеоид образуется, но не минерализуется.

Osteomalacia – is defect in matrix mineralization due to decreased contents of Ca- and P –salts/ Osteoid is formatted? But there is no mineralization

Остеопороз (греч. osteon – сүйек + poros - тесік) –сүйек тығыздығының төмендеуі. Остеопороз кезінде остеоид түзілуі де және оның минералдануы да төмендейді.

Остеопороз (греч. osteon – кость + poros - пора) – снижение плотности кости. При остеопорозе снижается и образование остеоида, и его минерализация.

Osteoporosis is a disease characterized by increased porosity of the skeleton resulting from reduced bone mass.

Буын синдромы- тірек-қимыл аппараты зақымдануының бірнеше субъективті және объективті белгілерінің қабаттасуы.

Суставной синдром – сочетание нескольких субъективных и объективных признаков поражения опорно-двигательного аппарата.

Arthritic syndrome – is the combination of several subjective and objective signs of musculoskeletal system damage

Артрит – буынның, негізінен синовиалды қабығының қабынуы.

Артрит – воспаление сустава, в основном синовиальной оболочки.

Arthritis – is a joint inflammation. In the heart of it there is synovitis

Құздамалық артрит – созылмалы жаралы (эрозиялы) буын қабынумен және ішкі мүшелердің жүйелік зақымдануымен сипатталатын, себебі белгісіз аутоиммундық құздамалық буын қабынуы.

Ревматоидный артрит – аутоиммунное ревматическое заболевание неизвестной этиологии, характеризующееся хроническим эрозивным артритом (cиновитом) и системным поражением внутренних органов.

Rheumatoid arthritis (RA) is a autoimmune rheumatic disease of unknown etiology is characterized by chronic erosive arthritis (synovitis) and systemic defeats of many tissues and organs—skin, blood vessels, heart, lungs, and muscles

Құздамалық жайт (фактор)- иммммуноглобулин G –ге қарсы антидене болып табылатын қан сарсуының және синовиалдық сұйықтың нәруызы. Құздамалық жайт буын қабынуымен ауыратын адамдардың 70-80 % анықталады (серопозитивті құздамалық артрит).

Ревматоидный фактор –белок сыворотки крови и синовиальной жидкости, являющийся антителом против иммуноглобулинов G. Выявляется у 70 - 80% больных ревматоидным артритом (серопозитивный ревматоидный артрит)

Rheumatoid factor - is blood and synovial fluid protein, is antibody against Ig. Is determined in 70-80% patients with Rheumatoid arthritis (seropositive Rheumatoid arthritis )

Паннус- (латынша pannus –қиық, кесек мата (тін) – құздамалық буын қабынуы кезіндегі буындағы агрессивті біте (жазыла) бастаған тін.

Паннус (лат. рannus – лоскут, кусок ткани) – агрессивная грануляционная ткань в суставе при ревматоидном артрите.

Pannus is aggressive granulation tissue rich in inflammatory cells, enzymes, mediators. It produces sustained, irreversible cartilage destruction and erosion of subchondral bone.

Анкилоз (ankylos- бүгілген, майысқан)- буын беттерінің бір-біріне жабысып бітіп кетуінен буын қимыл-қозғалысының шектелуі.

Анкилоз (ankylos – согнутый, изогнутый) – неподвижность сустава вследствие сращения суставных поверхностей.

Ankylosis - is a stiffness of a joint due to abnormal adhesion and rigidity of the bones of the joint, which may be the result of injury or disease.

Остеоартроз (шетел әдебиеттерінде остеоартрит деп айтады)- буын шеміршегінің дегенеративті- дистрофиялық зақымдануы.

Остеоартроз (в зарубежной литературе называется остеоартритом) – дегенеративно-дистрофическое поражение суставного хряща. Вторично поражаются субхондральная кость, синовиальная оболочка, связки, капсула, околосуставные мышцы.

Osteoarthritis is degeneration of cartilage. There is secondary damage to subchondral bones, sinovia, ligaments, capsule and muscles

№ 2 тапсырма. Остеопороздың патогенездік сызбанұсқасын зерттеу

БОРКЕМІКТЕНУДІҢ (ОСТЕОПОРОЗ) ПАТОГЕНЕЗДІК ЖАЙТТАРЫ

• Тұқымқуалаушылыққа бейімділік және кәлций алмасуы реттелу жүйесіндегі теңсіздік (жыныс бездері қызметінің төмендеуі, гипертиреоз, қалқанша маңы бездері қызметінің жоғарылауы, глюкокортикоидтар өндірілуінің жоғарылауы ж.б., D витамині алмасуының бұзылуы).

• Өсу жайттары түзілуінің азаюы

• Цитокиндер өндірілуінің көбеюі (ИЛ-1 т.б.)

Остекластар мөлшерінің көбеюі және олардың белсенділігінің жоғарылауы → резорбцияның күшеюі

Остебластар мөлшерінің азаюы және олардың белсенділігінің төмендеуі → сүйек түзілуінің төмендеуі

Сүйек тіні қайта үлгіленуінің бұзылысы

Жас сүйек (остеоид) түзілуінің және оның минералдануының төмендеуі

Сүйек тіні минералдық тығыздығының төмендеуі (сүйек қуыстануы)

Аяқ -қол сүйектерінің, омыртқа денесінің, сан сүйегі мойнының сынықтары

№3 тапсырма. Кейс-стади

№ 1 есеп. 2 жастағы бала аурухананың қабылдау бөліміне иық сүйегінің сынығымен жеткізілген. Тексеру барысында қабырғаның «ескі» сынықтары, буындарының өте жоғары қозғалғыштығы, тістердің өзгерістері, склераның көгілдірленуі анықталған. Дәрігер төмендегілердің біреуінің түзілуінің бұзылысымен қабаттасқан тұқым қуалайтын аурудың бар екендігіне күдіктенді:

1. Коллагеннің Iтүрі

2. Коллагеннің IIтүрі

3. Коллагеннің IIIтүрі

4. Коллагеннің IVтүрі

5. Коллагеннің Vтүрі

№ 3 есеп. 65 жастағы науқас М.., дәрігерде ұзақ уақыт бойы несеп-тас ауруына байланысты бақылауда болған. Сүйек тінінің фиброзды өзгерістері, сүйек тіні резорбциясының остеосинтезден жоғары болуы рентгенограммада анықталған. Осы науқастың қанындағы кәлций, фостаттар және паратгормон деңгейінің өзгерісін қалай болжауға болады ?

	Са^2+	РО4^3-	паратгормон
A)	↓	↓	↑
B)	↓	↑	↓
C)	↓	↑	↑
D)	↑	↓	↑
E)	↑	↑	↑

№ 4 тапсырма. Тет тапсырмаларын орындау

1. Остеолизисті әсерлендіреді

1. Тиреокәлцитонин

2. ауыспалы (трансформирующий) өсу жайты

3. Эпидермистік өсу жайты

4. Паратирин

5. D Витамині

2. Сүйек тінінің қайта үлгіленуі – бұл:

А) сүйек тінінің кері сорылуының тұрақты үрдісі және оның түзілуі

В) аяқ-қолдың жасанды ұзаруы

С) буындарға протез салу

D) остеобластармен сүйек тінінің кері сорылуы

Е) остеокластармен сүйек тінінің түзілуі

3. Сүйек тінінің кері сорылуын ынталандырады

А) интерлейкин -1

В) механикалық жүктеменің артуы

С) кәлцитонин

D) фибробластардың өсу жайты

Е) ß.-ауыспалы (трансформирующий) өсу жайты

4. Сүйек тінінің кері сорылуының тежегіштері болып табылады

А) өспе тіршілігін жоятын жайт

В) интерлейкин -1

С) паратгормон

D) 1,25 (ОН)² D₃

Е) эстрогендер

5. Эстрогендер

А) остеокластардың белсенділігін басады

В) сүйектен кәлцийді «жуып шығарады»

С) сүйек тінінің кері сорылуын күшейтеді

D) гипокәлциемия және гиперфосфатемияны туындатады

Е) гиперкәлциемия және гипофосфатемияны туындатады

6. Аяқталмаған остеогенездің біртектес көріністері

А) шамадан тыс созылмалы тері

В) ақыл естің кемістігі

С) «өрмекші»- тәрізді саусақтар

D) сүйектердің сынғыштығы, көздің ағы көгілдір болуы, кереңдік

Е) буындардың өте қозғалғыштығы

7. Аяқталмаған остеогенездің патогенезінде коллаген тектерінің мутациясы маңызды:

А) I түрінде

В) II түрінде

С) III түрінде

D) IV түрінде

Е) V түрінде

8. Марфан синдромының біртектес көріністері болып табылады

А) буындардың өте қозғалғыштығы және арахнодактилия

В) құрсақ ішілік сүйек сынғыштығы

С) құздамаға ұқсас артрит

D) «янтарлы» тістер

Е) шамадан тыс созылмалы тері

9. Реклингаузен ауруында (фиброзды остеодистрофия, гиперпаратиреоидизм)

1. Са ²↑, РО₄^3-↓ , сілтілі фосфатаза↑

2. Са ²↓ , РО₄^3- қалыпты жағдайда, сілтілі фосфатаза↑

3. Са ² қалыпты, РО₄^3- қалыпты, сілтілі фосфатаза қалыпты

4. Са ² қалыпты, РО₄^3- қалыпты, сілтілі фосфатаза↑

5. Са ²↓, РО₄^3-↓ , сілтілі фосфатаза ↓

10. Остеопатия дамымайды

1. Д витаминінің тепе-теңдігі бұзылғанда

2. Гиперпаратиреоидизмде

3. Сүйек тінінің қабынуында

4. Бүйрек қызметі бұзылысында

5. Минералокортикоидтар тепе-теңдігі бұзылғанда

12. Сенильді остеопатиялардың патогенезінде маңызы жоқ

1. Кәлцитонин белсенділігінің төмендеуі

2. Бүйрек және теріде Д витамині түзілуінің төмендеуі

3. Ішекте кәлцийді сіңірілу қызметінің төмендеуі

4. Остеобластардың белсенділігінің төмендеуі

5. Остеокластардың белсенділігінің төмендеуі

13. Бүйректік остеодистрофияға тән емесі

1. Паратгормон деңгейінің көтерілуі

2. Гиперкәлциемия

3. Гиперфосфатемия

4. Гипокәлциемия

5. Д витаминінің белсенді түрінің түзілуінің бұзылуы

14. Баланы тексеру барысында қабырғаның «ескі» сынықтары, буындарының өте жоғары қозғалғыштығы, тістердің өзгерістері, склераның көгілдірленуі анықталған. Дәрігер төмендегілердің біреуінің түзілуінің бұзылысымен қабаттасқан тұқым қуалайтын аурудың бар екендігіне күдіктенді

А) I түрлі коллагеннің

В) II түрлі коллагеннің

С) III түрлі коллагеннің

D) IV түрлі коллагеннің

Е) V түрлі коллагеннің

15. . Сүйектің қуыстануы ( Остеопороз) – бұл

А) шеміршек тінінің деформациясы

В) сүйек тінінің жұмсаруы

С) сүйек тіні минералдық тығыздығының төмендеуі

D) остеомаляция синонимі

Е) остеоид түзілуінің бұзылысы.

16. Остеопороз дамуының қауіп – қатер жайты

A) аналық бездер қызметінің төмендеуі

B) кәлций дәрілік заттарын артық қабылдау

C) тестостерон сөлденісінің жоғарылауы

D) сүйек массасының жоғарғы шыңы

E) бүйрек үсті бездері қызметінің төмендеуі

17. Алғашқы жайылған остеопороз байқалады

А) қартайған шақта, әсіресе әйелдерде

В) глюкокортикоидпен 3 айдан артық емдегенде

С) барбитураттармен емдегенде

D) гипогонадизм кезінде

Е) ішектің резекциясынан кейін

18. Салдарлық жайылған остеопороз байқалады

A) гиперэстрогенемияда

B) өт-тас ауруында

C) гипопаратиреозда

D) ұзақ төсек тартып жатқанда

E) сүйек сынығын гипстік таңғышпен емдегенде

19. Остеопороз патогенезінде маңыздысы

А) остеобластар қызметінің күшеюі

В) сүйектерде кәлций және фосфор мөлшерінің көбеюі

С) сүйек тінінің қайта үлгіленуі белсенділігінің көтерілуі

D) остеоид түзілуі және минералдануының бұзылысы

Е) сүйек массасының жоғарғы шыңы .

20. Остеопороз патогенезінде мына өнімдердің көбеюінің маңызы бар

А) интерлейкин – 1-дің

В) Е простагландиндерінің

С) тромбоциттік өсу жайтының

D) инсулинге ұқсас өсу жайттарының

Е) кейлондардың.

21. Остеопорозға әкеледі

А) остеобластар белсенділігінің көтерілуі

В) остеокластар белсенділігінің төмендеуі

С) өсу жайттары өндірілуінің азаюы

D) сүйек тіні қайта үлгіленуінің әсерленуі

Е) остеоциттер санының көбеюі

22. . Остеопороздың салдары

А) сүйектердің сынғыштығы

В) инсульттер

С) қант диабеті

D) артериалық гипертензия

Е) аяқтардың қисаюы

23. Сүйек жұмсаруы ( остеомаляция) кезінде

A) остеоид түзіледі, бірақ минералданбайды

B) сүйек тінінің остеоиды түзілмейді

C) остеоид түзіледі және минералданады

D) сүйектерде кәлций, фосфор мөлшері көбейеді

E) ) сүйек тінінде минерализация үрдістері күшейеді

24. Буындық синдром кезіндегі ауыру сезімінің патогенезінде маңыздысы

А) буын қуысына эксудаттың жиналуы

В) синовиоциттермен брадикинин өндірілуінің азаюы

С) гистамин өндірілуінің азаюы

D) антиноцицепциялық жүйенің белсенділігінің көтерілуі

Е) эндорфиндердің артық түзілуі

25. Буындағы үзіліссіз түнгі сыздап ауыру сезімі байланысты

А) веноздық стаз және сүйек ішілік қысыммен

В) шеміршектік детрит шөгетін шеміршек беттерінің үйкелуімен

С) «буындық тышқан» буын бөгетімен

D) ГАМҚ- ергиялық қабылдағыштардың қозуымен

Е) антиноцицепциялық жүйенің белсенділігінің көтерілуімен

26 Остеоартроз – бұл

А) буынның қабынуы

В) буындық шеміршектің бүлінген-нәрсізденулік (дегенеративті-дистрофиялық) зақымдануы

С) сүйектің минералдық тығыздығының азаюы

D) сүйектердің жұмсаруы

Е) омыртқа аралық табақшалардың дистрофиялық (нәрсізденулік) өзгерістері

27. Остеоартроз патогенезінде маңызы жоғы

A) синовиттің біріншілік дамуы

B) хондроциттермен шеміршек матриксінің құнарсыз нәруыздарының түзілуі

C) шеміршекте ыдырау үрдістерінің күшеюі

D) буындардың шеміршегіне жүктеме түсуі және олардың репарациясының арасындағы сәйкессіздік

E) синовиттің екіншілік дамуы

28. Буын шеміршегі төзімділігінің төмендеуін туындатады

А) өспе тіршілігін жоятын жайт түзілуінің азаюы

В) интерлейкин – 1 азаюы

С) коллагеназа жеткіліксіздігі

D) буынның сілемейлі қабығының деструкциясы

Е) эстрогендердің артықтығы

29. Құздамаға ұқсас артрит дамуының негізінде жатқан иммундық зақымданудың негізгі түрлері

1. Реагиндік

2. Цитотоксиндік және реагиндік

3. Иммундық кешендік және жасуша қатысуымен жүретін

4. Қабылдағыштық

5. Реагиндік және иммундық кешендік

30. Құздамаға ұқсас артрит кезіндегі буын шеміршегінің ыдырауын қамтамасыз етеді

1. остеобластардың әсерленуі

В) паннус коллагеназасы

С) остеокластардың әсерленуі

D) остеоид минерализациясының бұзылысы

Е) шеміршекке жүктеме түсу және олардың репарациясының арасындағы сәйкессіздік

31. (ОН)₂Д₃ тапшылығы  ішекте кәлций сіңірілуінің бұзылысы  ?  салдарлық гиперпаратиреоз  сүйек тініне кәлций қосылуының төмендеуі, остеокластарды ынталандыру  остеомаляция

1. Гипокәлциемия

2. гиперкәлциемия

3. гипофосфатемия

4. гипернатриемия

5. гипонатриемия

32. Мешел ауруы пайда болады

1. Е витаминінің тапшылығында

2. В тобы витаминдерінің тапшылығында

3. Д витаминінің тапшылығында

4. К витаминінің тапшылығында

5. А витаминінің тапшылығында

33. Д гиповитаминозының көрінісіне жатады

1. еңбектің ерте бітуі

2. кәлциноз

3. түтікті сүйектердің қисаюы

4. микроцефалия

5. «янтарлық тістер», көздің ағының көгілдірленуі, буындардың қозғалғыштығы

әдебиеттер:

Негізгі:

1. Ә.Н.Нұрмұхамбетұлы. Клиникалық патофизиология. Алматы, «Эверо» баспасы. - Б. 244-319

2. Основы патологической физиологии. Руководство для врачей//В.В. Михайлов.-М.: МЕДпресс, 2004 –С. 631-650.

2. Патофизиология: Учебник п/ред А.И. Воложина, Г.В. Порядина.- Т.3. –М.: «Академия», 2006.-Т.3 С. 230-244

Қосымша

1. Остеоартрит//Под ред. Лесняк О.М. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2006. – 176 с

2. Остеопороз // Под ред. Беневоленской Л.И., Лесняк О.М. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2008. – 176 с

3. Тақырыптың мульдимедиялақ көрсетілімі.

БАҚЫЛАУ

1. Тапсырмаларды орындау.

№ 8 тақырып. Ауыз қуысындағы тіндердің ДЕРТТЕРІ, ОНЫҢ АСҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІ ҚЫЗМЕТІ БҰЗЫЛЫСТАРЫН ПАТОГЕНЕЗІНДЕГІ ролі.

Сабақтың мақсаты:

• тақырып материалдарын өздігінен оқып өзін өзі дамыту құзыреттілігін қалыптастыру

• алған білімін ситуациялық есептер шығарғанда қолдану машығын қалыптастыру

• Әдебиет көздерімен және internet сайттарымен жұмыс жасау дағдысын қалыптастыру

Тапсырмалар:

1. Тақырыпты негізгі сұрақтар бойынша меңгеру:

• асқорыту жүйесі дерттерінің ауыз қуысы жағдайымен байланыстылығы

2. ауыз қуысы аурулары бойынша ситуациялық есептер (кем дегенде 3 есеп) құрастыру

СӨЖ-ді орындаудың түрі:

• материалды өзбетінше оқып-үйрену, есептер құрастыру

Орындаудың нышандары:

• есептер бойынша қорытынды

СӨЖ-ді тапсыру мерзімдері

Семестр ішінде

СӨЖ-ын бағалау нышандарын «СӨЖ бағалау критерийлері» бөлімінен қараңыз

ӘДЕБИЕТТЕР:

1. Патофизиология: Учебник п/ред А.И. Воложина, Г.В. Порядина.- Т.3. –М.: «Академия», 2006.-Т.3 С. 230-244

2. Есембаева С.С., Касенов Б.Ж. и др. «Механизмы развития патологии полости рта» уч.пособие., Алматы 2010 -136с

Қосымша

Өздігінен таңдау

Бақылау

1. Есептердің құрастырылу дұрыстығын тексеру

49беттің 29беті