Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
казахский.doc
Скачиваний:
55
Добавлен:
06.02.2016
Размер:
187.39 Кб
Скачать

157.Табыс септігінің жасырын тұрған жалғауын табыңыз.

А) Жүк көтеру.

В) Ала таяқ

С) Адам ету

Д) Сәуір айы

Е) дұрыс жауабы жоқ

158.Жақша ішіндегі бірге жазылған сөзді табыңыз.

А) Көк /жал/

В) Көк /көйлек/

С) Көк /шөп/

Д) Көк /кептер/

Е) көк /шалғын/

159.Белгісіздік есімдікті тіркесті табыңыз.

А) Біреу қақты

В) Бәрлеріңізге рахмет

С) Өзім келдім

Д) Мен барамын

Е) Ешқашан ұмытпапты

160.Қосарлану арқылы жасалған үстеуді табыңыз.

А) Тым, жас

В) Бармайынша, келмейінше

С) Қаланы, үйді

Д) Қысы-жазы, анда-санда

Е) аса, зор

161.Лексика нені зерттейді?

А) Сөз тіркесін

В) Сөз құрамын

С) Сөз мағынасын

Д) Тіл дыбыстарын

Е) Тіл жүйесін

162.Тұрақты сөз тіркесін табыңыз.

А) Таяқ жеу

В) Таң самалы

С) Айдаладағы тастау

Д) Тары көже

Е) Мектеп

163. «Лезде» сөзімен мәндес сөзді белгілеңіз.

А)Ақырын

В) Көп

С) Баяу

Д) Тез

Е) Болбыр

164. «Артты» сөзімен мәндес сөзді көрсетіңіз.

Өнім көбейді

А) өндіріс дамыды

В) баға түсті

С) өнім молайды

Д) сүт өнімдері азайды

Е) өнім азайды

165. «Жүрегінің түгі бар» тіркесінің мағынасын көрсетіңіз.

А) қорқақ

В) жалқау

С) ержүрек

Д) сабырлы

Е) шапшаң

166. Мәтінге сәйкес ақпаратты таңдаңыз.

А) Баянауыл – Кемпіртастың ең биік шыңы.

В) Кемпіртас оқиғасын халыққа кең тарату қажет.

С) Баянауыл жылқыларының бағасы өте қымбат.

D)Кемпіртас – Баянауылдың ұлттық саябағындағы ең танымал тас.

Е) Дұрыс жауабы жоқ

Баянауыл - көрікті аймақ. Ертегілер елі сияқты. Міне, осы өлкені отандық туризмнің орталығына айналдыруға болады. Әр тасының өзі туған өлкенің тарихынан сыр шертеді. Мұндай мекен отандық, шетелдік демалып келушілер үшін таптырмайтын жұмақ жай. Жасыбайдың жағасында суға түсіп, кұмға қыздырынған жан бұл өлкенің сұлу табиғатын ешқашан ұмытпайтыны – ақиқат. Бұл аймақ туралы аңыздар да өте көп.

Солардың бірі –Кемпіртас туралы аңыз. Кемпіртас – Баянауылдың ұлттық саябағындағы ең танымал тас. Ертеде жергілікті тұрғындар бұл жерде ерекше жылқы тұқымын өсіреді. Бұл жылқылардың бағасы қымбат болыпты. Оларды батыл жігіттер көздің қарашығындай күзетіпті. Алайда соған қарамастан, күнде бір жылқы жоғала беріпті. Түнде күзет қойылса да, бәрі де ұйықтап қала беріпті. Ақыры солардың арасынан жас батыр түнде ұйықтап қалмау үшін білегін кеседі. Түн ортасында жер астынан түрлі қорқынышты кемпір шығады. Ол жылқылардың ішіндегі ең семізін таңдап алып, өзімен бірге жер астына әкетеді. Жас батыр көргендерін ақсақалдарға айтып береді. Ол халқын сиқыршыдан құтқармақшы болады. Жігіт түнде мыстанның келер уақытын күтеді. Кемпір жерден шығады да жігітпен жағаласа кетеді. Жігіт мыстанмен түнімен алысып, әбден шаршайды. Кемпір де әлсірейді. Өйткені таң білінісімен, кемпірдің күші қайтады. Таң атқан кезде мыстан кемпір жердің астына түсіп үлгермейді. Таң арайлап атып, күн сәулесі жер бетіне шашылады. Сол мезетте мыстанның басы мен денесінің жартысы тасқа айналып, қатып қалыпты.

Халық арасында айтылып жүрген аңыздың бірі – осы.

167. «Сүттен ақ, судан таза» тіркесінің мағынасын көрсетіңіз.

А) тәртіпті

В) кінәлі

С) кінәсіз

Д) ұқыпты

Е) пысық

168. «-ме» қосымшасы жалғана алатын сөзді көрсетіңіз.

А)жаз

В) айт

С) оқы

Д) қараша

Е) көр

169. «-ыс» қосымшасы жалғанатын сөзді көрсетіңіз.

А) күл

В) жең

С) күл айт

Д) біл

Е) кел

170. Көп нүктенің орнына қажетті сөзді қойыңыз.

Қаланың .... бірнеше елшілік орналасқан.

А)үстінде

В) сыртына

С) жанынан

Д) қасының

Е) ішінде

171. Көп нүктенің орнына қажетті нұсқаны қойыңыз.

Біз шетелдік қонақтармен мәжіліс залының .... сөйлестік.

А) алдында

В) ішімен

С) сыртына

Д) қасының

Е) астында

172. Мәтіндегі негізгі ойды анықтаңыз.

A) Үлгілі қазақ отбасы туралы ақпарат беріледі.

B) Қазақ халқының қонақжайлылығы сипатталады.

C) Үлгілі қазақ отбасы туралы ақпарат беріледі.

D) Қазақ халқының ұлттық тағамдары мен дәстүрлі сусындары туралы.

Е) Дұрыс жауабы жоқ.

Досым Балнұрдың отбасы шағын. Оның отбасында төрт адам бар. Олар: жолдасы, ұлы, қызы және өзі. Жолдасы Ермек- сәулетші. Өзі қаржылық бақылау басқармасының бас маманы болып жұмыс істейді. Ұлы Әлішер - бастауыш сынып оқушысы. Ол сабағын жақсы оқиды. Әлішер мектепке өзі барады. Қызы Нағима балабақшаға барады. Олар Алматы қаласында тұрады. Балнұр мен Ермек мемлекеттік қызметші болғандықтан, жақында мемлекеттік тұрғын үй бағдарламасы бойынша пәтер алды.

Балнұрдың отбасы өте тату тұрады. Өйткені жақын туыс адамдар сыйлас болады. Жолдасы мен өзінің жалақылары жақсы, жалақыларын уақытылы алады. Олар отбасында күнделікті шығын мен жылдық шығынды үнемі есептеп отырады. Алматы қаласында пәтерақы төлемі қымбат. Балнұр мен Ермек ақшаны есеппен жаратып, тиімді жұмсайды.

Ермектің ата – анасы Шығыс Қазақстан облысының Ақсуат ауданында тұрады. Атасы мен әжесі үнемі қаладағы немерелерін сағынып жүреді. Немерелері де ата - әжелерін қатты сағынады. Атасы мен әжесі Алматыға келген сайын немерелеріне бағалы сыйлықтар ала келеді.

Ермек пен Балнұр балаларың үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетуге тәрбиелейді. Ұлы Әлішер қарындасы Нағимаға үнемі қамқорлық жасап жүреді.

Балнұрдың отбасы өте қонақжай. Олар өткен сенбі күні қоныстой жасады. Тойға бүкіл туған - туыстары мен дос -жарандары, әріптестері келді. Үй иелері келген қонақтарды төрге шығарып, сый құрмет көрсетті. Балнұр ұлттық тағамдарды дәмді дайындайды. Ол дастарқанға шаймен бірге жылы - жұмсақ, тәтті дүниелер - қызыл күрең бауырсақ, анасы ауылдан алып келген ақ ірімшік, құрт, тіл үйірер балқаймақ, қазы - қарта, жал - жая, тәтті жент, жеміс - жидектер, тіпті буы бұрқыраған қуырдақ та қоса әкелді. Халқымыздың айран, шалап, қымыз, шұбат секілді дәстүрлі сусындары да қойылды. Дастарқан басында Балнұрдың әкесі бата берді. Өйткені қазақта асқа үлкен кісі бата қайырады. Дастарқанға ас қайыру – үлкен ізеттіліктің белгісі.

Балнұрдың отбасы – үлгілі, қонақжай отбасыларының бірі.