Жүрек жұмысы мен тыныс алудың тоқтауын анықтау әдістері

Кенеттен жүректің токтауы электр тогы немесе найзағаймен зақымданғанда, ауыр жаракат, улану, суға кету, жедел кан кету, наркотикальщ заттардьщ уытты өсері, миокард инфаркт нетижесінде болуы мүмкін, сондықтан тыныс алу мен қан айналымға жасанды қолдау көрсету іс-шараларын жүргізу қажет Тьгаыс алудың тоқтау себептері өр түрлі: тыныс алу жолдарының жаттекті заттармен бітелуі (заттар, катты таған бөліктері, кұсьщ, шырыш, су), шырышты көмей ісііінщ аскынуы (мысалы, дифтерия кезінде).

Зардап шегушіні тірілтуге кіріспес бүрьш, ең алдымен, клиникалық өлімнің туындауын анықтау керек. Оның белгілері: есті жоғалту, ұйқы артериясында тамьф соғуының болмауы, тыныс алудың жоқтығы, қарашьщтың үлкеюі жөне оньщ жарыққа есерсіз калуы. Диагноз мейлінше өте қысқа уақыт ішінде қойылуы тиіс.

Тыныс алу мен қан айналымға жасанды колдау көрсету жөніндегі іс-шаралар жүрек пен тыныс алу тоқтағаннан кейінгі алғашкы 5 мин ішінде басталуы тиіс. Оны кенеттен клиникалық өлімді бастан кешірген зардап шегушілер мен аурулардың барлығына жасау керек. Жазылмайтын аурудың соңғы деңгейіндегі ауруларда, сондай-ақ өліктік сіресу, яғни нағыз биологиялық елімнін толық сипаты білінген кезде реанимациялық іс-шаралар жүргізуге болмайды.

Жүрекке тікелей емес массаж жасау тәсілдері

Жүрекке массаж жасау (сыртқы тікелей емес) жүрек тоқтағанда қолданылады жөне төс пен омыртқа арасында жүректі ырғакты кысу жолымен жүргізіледі.

Жүректі қысу төсілі аркылы кан айналымның үлкен жөне кіші шеңберінід ірі тамырларына қан айдауға, сөйтіп кан айналым мен өмірлік маңызды органдардың қызметін жасанды түрде қолдауға мүмкіндік туады.

Массаж техникасы — ауру шалқасынан катты тегістікке (оден, үстел) жатқызылады. Көмек көрсетуші аурумен қатар •гүрады (егер ауру еденде жатса, онда тізесін бүгіп) жөно ІІлпкпндарын (бірінің үстіне бірін) аурудың төсінің төмонго үіптен бір бөлігіне қояды; өз салмағын пайдалана отырыІІ, мргнқтм жөне соккы түрінде (минутына 50—60 рот) тнсті 'Л \ см тереңдікке итереді, өрбір итерістен койін қолдіфым доргу кеуде клеткасынан босатады.

Ксксрту. Жүрекке массаж жасағаида гауаіктнрды коуді' к.мстшісыіш тигізбеу аса маңыздм (қабмргалнрлын смиу ыіімм «чік-ппіу үшін). Тіпті адекватты масспж Ісомогімин цин жүруді кплыптыдан 0—40%-га колдпугн ОоллдІ.І, Ічімлмит«н массажды бірнеше секундка токтатуға болады. 10—12 жаска дейінгі балаларға массаж бір колмен, емшектегі нөрестелерге екі саусақ ұшымен жасалады. Соққы саны тиісінше минутына 70—80 жөне 100—120 рет.

Жүрекке сырттай массаж жасауды "ауыздан—мүрынға", "ауыздан—ауызға" өдісімен жасанды тыныс алдыру немесе аппарат көмегімен жасайды, тыныс алдырумен үйлестіруге болады. Қан айналымын калыпқа келу сөтін анықтау үшін (өрбір 2—3 мин сайын жүрекке массажды бірнеше секущща тоқтатып) ұйқы артериясының соғысын жөне көз қарашығы өлшемін бақылап отыру керек. Жүрек жұмысы мен ұйкы артериясында тамыр соғуы калыпка келгенде — массажды токтатады, ал жасанды вентиляцияны өз бетінше тыныс алу пайда болғанша жалғастыра беру керек.

Өкпеге жасанды желдету жасау төсілдері

("ауыздан—ауызға", "ауыздан—мұрынға",

Сильвестр, Каллистов тәсілі бойынша)

Өкпеге жасанды жеддету жасаудьщ неғұрлым тиімді өдісі — зардап шегушінің тыныс алу жолдарына ауаны белсенді түрде үрлеу өдісі. Зардап шегушішң өкпесіне ауаны енжар түрде үрлеуге негізделген өдіс (Сильвестр бойынша, Нильсен-Каллистов бойынша, Говар бойынша, Шеффер бойынша, Хольгер-Нильсен бойынша) онша тиімді емес. Неғұрлым тиімдісі — аппарат көмегімен жасанды тыныс алдыру болып саналады. "Ауыздан—ауызға" немесе "ауыздан—мұрынға" өдістері карапайым өрі кез келген жағдайда колданылатын өдіс қатарына жатады. Ауруды шалқасынан жаткызады, басын мейлінше шалкайтады, осы кезде жоғарғы тыныс алу жолдары барынша ашылады.

"Ауыздан—мұрынға"өдісікезшдеаурудьщтөменгі жағы алға жөне жоғарыға жылжытылады, бұл кезде ауыз толығымен жабылады. Көмек көрсетуші терең дем алады да, аузымен зардап шегушінің мұрньгаа ауа жібереді, кеуде клеткасы кеңіген кезде аузын зардап шегушінің мұрнынан босатады.

"Ауыздан—ауызға" өдісі кезівде аурудың иегі ақырын алға жылжытылады, аузы кішкене ашық болады. Көмек керсетуші терең дем алып, аузын аурудың аузьша түйісті-ріп, бетімен оның мұрнын жауып, дем шығарады.

Дөке салфеткасын, арнайы бүркеме, мундуштук аркылы, ауа жіберу колданылу мүмкін жерде "ауыздан— мұрынға" тәсілін қолданған жөн. Аурудың тыныс алу жолдарына ауа үрлеу минутына 16—18 рет жасалады. Тыныс алу тек дөке немесе орама көмегімен ғана емес, сонымен бірге Т—түріндегі немесе С—түріндегі түтік, кол респиратор қабының тыныс алу терісін (бүркемесі бар "Амбу" типті қап) қолданьш жүргізуге болады. Баланың аузы мен мұрнын бір мезгілде еріндермен жауып, кеуде клеткасының көтерілуін бақылай отырып, ауаны шағын мелшерде жіберуге болады (тыныс алу жиілігі—минутына 15—18рет).

Зардап шегушінің жағы карысып калған жағдайда "ауыздан— мұрынға" төсілі тиімді.

Жасанды тыныс алдырудың максаты — өз бетінше толыкқанды тыныс алу калпына қанның 0₂ -мен толығуын жөне СО₂ жойылуын камтамасыз ету. Сондыктан оны қалыпты тыныс алу жұмысы орнына келгенше жасайды немесе жүрек тоқтауының айқын белгілері байқалғанда токтатады. Ол окиға орнында жасайды. Ең өуелі жоғарғы тыныс алу жолдарының өткізгіштігі тексеріледі (саусақпен тексеру жөне карау, тіл ұстағышпен тілді сыртқа шығару, қысып тұрған киімді, жағаны, белбеуді босату). Қолмен жасанды тыныс алдыру өдістері жеткілікті түрде өкпені желдетуді қамтамасыз ете алмайды. Оньщ ішінде төмендегі төсілдер жиі қолданылады:

а) Сильвестр өдісі — аурудың бас жағьшда тұрып, 1—2 адам онын екі колымен шынтақ буыны астынан ұстайды жөне иыктарын мейлінше артқа жөне жоғары кайырады; осылайша тыныс алу жүзеге асырылады. Қолды осы қалыпта бірнеше секунд ұстап тұрады да, төмен түсіреді, сөйтіп кеуде клеткасын басып итереді, осылайша дем шығару жүзеге асырылады. Осындай қозғалыстар минутына 12—16 рет жасалады;

б) Нильсен-Каллистов төсілі — зардап шегуші етпетінен жатады, оған оралған сүлгі үштары қолтык астъшан өтіл,жауырынның акромальды өсіндісі мен бұғананың шеткі ұштары аумағына шығарылады, кол денеден алшақталады. Зардап шегушінің бас жағында тұрған көмек көрсетуші сүлгінің екі ұшынан ұстап, жоғарыға тартады. Осы кезде кеуде клеткасы едөуір кеңиді, иыктар арқа жакка жайылады, жауырындар жақындайды, жүрек аумағында кеуде клеткасының алдыңғы бөлігі кысымнан босайды.

Көмек көрсетупгі бұл кезде, негізінен, өзінің арқа бұлшық еттерінія күшін колданады, ол кол, өсіресе білек күшінен 3—4 есе артық. Егер екі сүлгінің ұштарын байласа, онда оны көмек көрсетушінің арқасына кигізіп, қолдарын босатуға болады (зардап шегушіні көтеру көмек көрсетушінщ аркасының бүгіліп жазылуы нөтижесінде жүзеге асады).