Віды прамоў па мэце:

- інфармацыйная (паведамленне, даклад, справаздача). Мэта — інфармацыя (дакладная, правераная, разлічана на ўзрост);

- пераканальная (урачыстая, віншавальная, спачувальная). Пераканаць, прымусіць паверыць сказанаму. Улічваецца эмацыянальны настрой слухачоў;

- пабуджальная (заклікаюць да дзеяння). Павінна даваць адказ на пытанне: што трэба рабіць?;

- забаўляльная – мае займальную скіраванасць.

Кампазіцыя прамовы

уступ - тэма і задачы прамовы; - зацікавіць, выклікаць увагу; - тлумачэнне асноўных паняццяў - паведамленне плана

асноўная частка раскрыццё сутнасці тэмы; параўнанні, назіранні, за-канамернасці

заключэнне перадача думак у выглядзе тэзісаў, - выказванне асабістых адносін да тэмы; назва нявырашаных праблем

Этапы падрыхтоўкі да публічнага выступлення

1 Выбар тэмы прамовы.

2 Вызначэнне мэты прамовы.

3 Падбор, асэнсаванне і канспектаванне літаратуры

Літаратура:

- навуковая і навукова-папулярная;

- даведачная, энцыклапедычная, лінгвістычныя і бібліяграфічныя даведнікі;

- мастацкая літаратура;

- артыкулы з газет і часопісаў;

- перадачы радыё і тэлебачання;

- уласныя назіранні.

4. Прадумванне кампазіцыі, складанне плана.

5. Праца над тэкстам прамовы.

6 Рэпетыцыя, прагаворванне прамовы.

Асноўныя віды прамоў па форме

Паведамленне – выступленне, у якім расказваецца пра які-небудзь аб’ект ці з’яву; раскрываецца змястоўная сутнасць таго ці іншага паняцця; асэнсоўваецца асноўная ідэя якіх-небудзь грамадска-палітычных, навуковых, эканамічных праграм і інш.

Схема пабудовы:

- тэма паведамлення;

- з гісторыі вывучэння пытання;

- тлумачэнне асноўных тэрмінаў;

- агляд розных поглядаў на пытанне;

- абагульненне, вынікі.

Лекцыя – від публічнай прамовы з адукацыйнай ці навукова-асветнай мэтай.

Схема пабудовы:

- акрэсліць тэму;

- суадноснасць матэрыялу з аўдыторыяй;

- складанне плана;

- падбор дадатковага матэрыялу;

- састаўленне тэзісаў для сябе ці запіс усяго матэрыялу.

Даклад – від публічнай прамовы на пэўную тэму : грамадска-палітычную, навуковую і інш.

Дыскусія – гэта абмеркаванне якога-небудзь спрэчнага пытання, спрэчка, у якой удзельнічае некалькі чалавек, кожны з якіх у пошуках ісціны выказвае і адстойвае сваё меркаванне, сваю пазіцыю па той ці іншай праблеме.

Патрабаванні да ўдзельнікаў дыскусіі:

• з павагай успрымай думку і аргументы суразмоўцаў;

• умей паглядзець на праблему з пазіцыі партнёра;

• ні ў якім разе не праяўляй асабістых амбіцый;

• не прыніжай і не высмейвай удзельнікаў спрэчкі.

Дыспут – публічная спрэчка на важную навковую ці грамадска -палітычную тэму.

Патрабаванні адносна вядзення дыспуту:

• дакладна прытрымлівацца таго пытання, вакол якога вядзецца спрэчка;

• не ігнараваць аргументы партнёра;

• не пераходзіць “на асобу” ( не спасылацца на яго ўзрост, адукацыю, становішча);

• праяўляць прынцыповасць, а не ўпартасць;

• захоўваць вытрымку, добразычлівасць у ходзе дыспуту.

Інтанацыйныя сродкі афармлення мовы

Да інтанацыйных сродкаў вуснай мовы адносяцца:

• мелодыка – змяненне (павышэнне ці паніжэнне) вышыні голасу на працягу выказвання;

• тэмп маўлення – гэта хуткасць вымаўлення (хуткі, павольны, нейтральны);

• тон маўлення – гэта адценне гучання голасу, што выражае тыя ці іншыя пачуцці, ацэнкі, адносіны да прадмета выказвання;

• паўза – магчымасць асэнсоўваць выказванне, задаваць пытанне, падтрымліваць увагу.

Таксама падкрэсліць сэнс слоў ці фраз прамоўцы дапамагаюць жэсты, міміка, поза, знешні выгляд.

3