shpory / otvety_sotsiologia

45.Идентификация - 1. басқа адамға ұқсас болу. Осы үрдіс суперэго (Жоғарғы мен) болуына итермелейді; 2. индивидтің өзін басқа адаммен, топпен, идеалмен эмоционалды және т.б. теңестіруі үрдісін және нәтижесін бейнелейтін категория. тұғаның ӛзін ұқсастыру процесінің үш түрі бар.1) Ойдан шығарылған адамға ӛзін ұқсату; 2)Ӛзін белгілі бір әлеуметтік топқа кіргізу (жас шамалық, ұлттық, жыныстық т.б.); 3) Нақтылы бір әлеуметтік топқа, ұжымға, шағын топқа жатамын деген сезіммен ӛзін соларға қосу

48. Экономикалық әлеуметтану – социологиялық білімнің бөлігі. Экономика институті – қоршаған ортаға әлеуметтік жүйенің бейімделу функциясын атқарады. Экономика адамдардың өндіріс, тұтыну және бөлу салаларындағы тәртіптерін реттейді.

Экономикалық әлеуметтану экономикалық процестерді адамдардың іс-әректі, қызметінің жемісі ретінде қарайды.Қоғамдағы адамдардың материалдық тұрмыс жағдайы әр түрлі болғандықтан, олардың мұқтаждықты талап-тілектері де, тұтыну дәрежелері де әр түрлі. Сондықтан олар қоғамда әр түрлі рольдер, яғни қызмет атқарды,осыған сәйкес олар қоғамда әр түрлі орында, жағдайда,беделде болады.Экономикалық әлеуметтану экономиканы зерттеудің басты мәселесі ретінде экономиканы өз алдына жүйе деп қаралды.Ал,экономикалық жүйеде – өндіріс - бөлу – айырбастау - тұтыну жүзеге асырылады.Ал, бұл процестің нарықтық түрі «Сұраныс және ұсыныс». Нарық дегеніміз – тар мағынада – азық – түлік және басқа өндіріс бұйымдарын, тауарларды сататын сауда орны.Ғылыми тілмен айтқанда ол тауар айналамының өрісі, сатып алу мен сату ісінің жиынтығы. Тауарларды ұсыну және оған деген талу қабілеті бар сұраныс.Нарық теориясы ұдайы өндіріс теориясының құрамды бір бөлігі. Нарық тауар өндірісі туыпөсуімен қатар пайда болып дами бастайды әсіресе ол қала мен ауылда натуральдық шаруашылық ыдырап қоғамдық еңбек бөлінісі тереңдей түскен кезде етек алып кеңейеді

59.Отбасы социологиясы – отбасын әлеуметтік институт ретінде зерттейтін социологиядағы негізгі бағыттардың бірі. Негізгі мәселелері отбасылардың өз қызметін орындау сипатын, әр түрлі типтегі отбасылардың өмірін, ажырасу себептері мен салдарын және т.б. зерттеу болып табылады. Отбасы сияқты әлеуметтік институттардың табысты қызмет етуін тарихтың қозғаушы күшіне жатқызуға болады. Отбасының дүниеге келу сәті бізге белгісіз, бірақ оның пайда болуы отбасылық үй шаруасы, отбасының бірлескен әлеуметтік және өндірістік әрекеттері негізінде отбасын нығайтудағы әр түрлі қызметке байланысты. ХХ ғасырдың ортасынан қазіргі кезге дейін социологиялық әдістің бес түрі қалыптасты: интеракционистік, құрылымдық-функцианалдық, жағдаяттық, эволюциялық және институтуционалдық. Отбасы – ортақ тұрғын үйімен, экономикалық кооперациямен, ұдайы өндірумен сипатталатын әлеуметтік топ. Билік формасына қарай: патриархалдыматриархалдықұрамына қарай – отбасы нуклеарды(ата-анасы мен балалары), кеңейтілген(нуклеарды отбасы және бірнеше ұрпақтан тұратын туыстар).Отбасының негізгі қызметтері: репродуктивті, тәрбиелік, шаруашылық-тұрмыстық, экономикалық, алғашқы әлеуметтік бақылау(әлеуметтену), әлеуметтік-мәртебелік, демалыс және т.

63.Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынұлы, М.Дулатұлы бастаған қазақтың либерал-демократиялық зиялы қауымы басқа бағыт ұстанды.Олар қазақтарды "Ресей мемлекетінің бодандары,Оттанның перзенті" деп санады. Ахмет Байтұрсынұлы: "Қазақ секілді іргелі жұрт өзгелер қатарында соғыс майданында қару-жарақ асынып,мемлекетті қорғауға лайық еді.қатарда жоқ қара жұмысқа байлануын кемшілік санаймыз", -деп жазды.Әлихан Бөкейханов,Ахмет Байтұрсынұлы,Міржақып Дулатұлы өздері қол қоиған үндеуде екі баламаны алға тартты:"Бірі-барса, алынған жігіттер қазаға,бейнетке аз ұщырайды,екіншісі-"бармаймын"деп қарсылық қылса, елге зор бүліншілік келеді…" Олар:"қарусыз халық үкметтің жазалау шараларының құрбаны болады",-деп жазды олар 1916 жылғы қазандағы Үндеу хатында.Қазақ халқының либералдық-демократиялық ойшыл өкілдері отаршыл империямен парасаты ымырластық тәсілін жүргізуді,халықтың амандығын ж/е оның этностық тұтастығын сақтау идеясын бірінші орында ұстады.Тарих осы бағыттаң дұрыс болғанын дәлелдеді.

64. Интервью – респондентпен тікелей диалог арқылы ақпарат алу әдісі, мұның мақсаты социологиялық зерттеу бағдарламасында көзделген сұрақтарға жауап алу болып табылады. Түрлері: Қалыпқа түспеген интервью, жартылай қалыпты интервью, қалыпқа түсекен интервью. Өткізілу рәсімі бойынша: а)бір ғана респонденттен бір ғана мәселе бойынша белгілі-бір уақыт аралығында панельдік-көп сатылы интервью алу. Мақсат – проблеманың даму динамикасын зерттеу. ә) топтық, б) бағытталмаған

74. Эволюциялық және революциялық теориялармен қатар П.А.Сорокиннің мәдени – тарихи типтер теориясы бар. Бұл теорияда Сорокин бүкіл адамзатты біріктіретін жаңадан қалыптасып жатқан өркениеттің негізгі сипаттамаларын атайды. Бүгінгі күн бұл дүние жүзінде бырыңғай өркениетті қалыптастыру идеясы кең таралып, дамуда. Оның ғылым мен қоғамдық санада бекітілуі қазіргі әлемдегі әлеуметік және мәдени процестердің жаһандану үрдісіне әкеліп соқты. этимологиялық «жаһандану» термині «глобус», яғни Жер, жер шары деген латын сөзімен байланысты және белгілі бір процестердің жалпы планеталық сипатын білдіреді. Жаһандану дегеніміз бүкіл адамзаттың әлеуметтік – мәдени, экономикалық, саяси қатынастар мен өзара әрекеттің біртұтас жүйесіне енуін білдіреді. Сол себептен де социологтар түрлі мемлекеттердің, халықтардың әлеуметтік – мәдени, экономикалық және саяси сипатының әртүрлілігіне қарамастан, бырыңғай өркениет пайда болу керек деп есептейді.

 Қоғамның дамуы ғылыми – техникалық прогресс пен еркін кәсіпкерлікке, бәсекелестікке сүйенеді. Соның нәтижесінде «бизнесмендер» деп аталатын қоғамдағы жаңа және жетекші әлеуметтік топ пайда болды. О. Конт жалпы қоғамның дамуын адамдардың интеллектуальды ақыл – ойының, санасының бір ізділікпен дәйекті дамуының үш кезеңі, яғни теологиялық, метафизикалық және позитивистік сатыларын тұжырымдау арқылы түсіндіреді.

76.Әлеуметтік құрылым - [лат. structura - қүрылым] - қоғамның неме¬се әлеуметтік топтың ішкі қүрылымы, әлеуметтік топ, институттар мен олар¬дың арасындағы өзара қатынастардың реттелген жиынтығы. Әлеуметтік құрылым негізінде еңбектің қоғамдық бөлінісі, ерекше қажеттіліктер мен мүдделердің, ережелер мен рөлдердің, өмір салтының және әртүрлі әлеуметтік топтардың болуы жатады. Әлеуметтік құрылым үғымы "таптық қүрылым" үғымынан әлдеқайда кең, өйткені ол қоғамды тек таптарға емес, сонымен қатар басқа да әлеу¬меттік топтарға, жіктерғе бөледі. Әлеуметтік құрылым қоғамның түтастығын және түрақтылығын сақтауда аса маңызды рөл атқарады. Әлеуметтік құрылым мәселелерін әлеуметтік жіктелу теориясы қарастырады.

79. Вебер -неміс әлеуметтанушысы, әлеуметтік философ, тарихшы.Вебер әлеуметтік теориясында себептілік пен «түсіну» біртұтас болу принципіне үлкен мән берген. Вебер алғаш рет капитализм тек батыста протейантизм және кальвинизмнің тарауымен байланысты пайда болды дейді. Вебер бойынша идеалдық тип өмір шындығын бейнелейді. Бұл жалғыз жарым фактілерді жүзеге алу түсінудің құралы. Мазмұны жағынан Вебер идеялары қоғамдық-экономиқалық формациялар туралы маркстік ілімге қарсы бағытталған.Вебердің «Идеалдық тип» теориясы, тарихи факторлардың «көптігі» концепциясы және «рационалдық» идеясы мемлекеттік институттар қызметінің негізі ретінде қазіргі әлеуметтануға, саясаттануға зор ықпал етті. «Протестанттық этика және капитализмнің рухы» (1904—1905) еңбегінде В. өркендеп келе жатқан капитализм мен XVII ғасырдың протестанттық құндылықтары арасындағы байланысты көрсетеді.[1Зиммел Георг (1858—1918) — нeмic пәлсапашысы, әлеуметтанушысы.Зиммел өмip пәлсапасы ағымының өкілі ретiнде мәдениет пәлсапасының мәселелерiн қарастырды. Зиммелдің танымы бойынша «өмip» ұғымы шығармашылық қалыптасу процесi, оған iшкi толқыныс, сезiм қуаты мен рационалды құралдарды қолдану арқылы жетуге болады.Өмiрдiң күрделi толқыныстары мәдениеттiң әрқилы формасында көpiнic табады. Зиммельдің өмip туралы, дара тұлғалардың ролi туралы көзқарасы Гете, Рембрант, Кант, Шопенгауер, Ницше туралы еңбектерiнде, басқа да мәдениеттiң тарихы мен пәлсапасы туралы көптеген эсселерiнде көpiнic тапты. Зиммел мәдениеттi рухани және практикалық еңбектiң нәтижесi ретiнде, өмip формасының саналы, нәзiк көpiнici деп таниды.

77. Абай,Шоқан,Ыбырай Қазақ халқы ұлттық мәдениетінің тарихына жаңа жол ашушы бір топ ұлы ойшылар мен прогрессивті ағартушылар , қоғамдық -саяси қайраткерлері шықты.Уәлихановтың әлеуметтік ғылыми көз-қарастары , оның демократиялық , гуманистік ой-пікірлері Петербургте және Сібір Кадет корпусында оқып жүргенде , сонымен бірге сол кездкгі орыстың ұлы демократиялық өкілдерінің шығармаларын оқып , олардың кейбіреулерімен жақындасып , кездесіп , арласып жүргенде қалыптасты .Уәлихановтың қоғамдық-әлеуметтік және саяси мәселелерді сөз ететін « Записка о судебном реформе » , «Очерки джунгарий» , « О мусульманстве в степи » , «Тенгри» сияқты еңбектерінде және достарына жазған хаттарында біз оның көзқарастары көп жағдайда озық идеяларымен ұштасып , үндесіп жатқаның байқай аламыз .

Уалиханов 1864-ші жылы жазған еңбегінде реформаны іске асыру барысында халықтық ерекшелігін ескеруі жайлы пікірін тереңдете түсіп , реформалардың сәтті болуы халықтың тұрмыс салты мен әдет- ғұрпын , заңдарын жан-жақты зерттеуге байланысты екенің айтадАлтынсарин Шоқан Уалиханов сиақты қзінің бар саналы өмірін елдің илігі үшін сарп еткен , өз халқының даңқы ұлы . Ы . Алтынсарин көрнекті педагог , ақын , ағартушы және ойшыл болған кісі . Ол өзінің шығармаларында қазақтарға озық орыс мәдениетін үйреуді насихаттаған , сол халықтың алдына міндет етіп қойған орыс- қырғыз мектептерін ашу ішінде өзі бас болып , үлгі көрсетіп бірінші болып әрекет жасады . Алтынсарин өз халқын орыстың озық мәдениетіне жеткізудің ынталы жақтаушысы . Ол қазақ халқының экономикалық және рухани дамуын тездетудің негізгі құралы етіп барлық қазақ ауылдарында орыс-қырғыз мектептерін ау міндет қойды . Мектептерді халық арасында білім таратушы мәдениет ордалары деп санады және бұқара ортасында орыс ғылымының табыстарын насихаттаудың тіректері деп қарады . Өзі бас болып , қазақ тілінде тұнғыш орыс әріпімен «Киргизская хрестоматия» оқу құралын жарыққа шығарды . Мұндағы көздеген мақсаты , қазақ оқушыларының орыс тіліндегі кітаптарды пайдалана білуге баулу , орыс мәдениетін түсінуді жеңілдету юолатын . «Қырғыз хрестоматиясы» - Қазақ халқының рухани өміріндегі үлкен маңызды оқиға болып табылады . Алтынсаринның ағарту идеясы қоғамда ғылым мен білімнің рөлін дәріптеуге бағытталған . Әлбетте , бұл жерде қоғамдық өмірмен байланыстырылмай алынған ғылымның рөлін асыра дәріптегенің байқауға болады . Ол қоғам ауыртпалықтарын , үстем таптар өкілдерінің ел үстінен күн көрген жарамсыз мінездерін өткір сынға алды .Әлеуметтану мәселелері туралы арнайы еңбек жазбағанымен , ресми баспа орындарында басылып шыққан мақалалары оның әлеуметтанудан терең білімі барлығын байқатады және бұл еңбектерінде кейбір қоғам дамуының мәселелерін ғылыми пікірлерге сүйеніп шешуге тырысады . Абай әлеумттанудан арнаулы еңбек жазбағанымен шығармаларында алуан түрлі әлеуметтік мәселелерді қозғап отырған . Абай қоғамдық құбылыстардың даму қағидалары туралы , оларды басқару , қоғамның құрлымы , адам , тарихтағы бұқара халықтың және тұлғаның қалыптасуы , оның жоғарғы әлеуметтік-моральдық қасиеттері терең ой қозғады . Қоғам туралы мәселе Абайды терең толғандырады . Оның пікірі бойынша , біртұтас құбылыс ретінде қоғамның табиғи негізін халық құрайды . Қоғамның әлеуметтік құрлымы бірыңғай емес , ол бір-біріне қарсы тұрған жіктерден , яғни байлар мен кедейлерден тұратын ақиқат , дейді Абай . Абай дүниенің объективтілік заңдылығын мойындайды , дүние мен адамзат қоғамы бірқалыпты тұрмай өзгеріп отырады деп біледі . Абайдың әлеуметтік көз қарасында : байлар мен кедейлердің арасындағы айырмашылықтарын , олардың жағдайларын , сауатсыздардың көзін ашып түсіндірмек болған .

87.Генералды жиынтыққа  толық, айқын  сипаттама  беретін, сұрыптау қасиеті репрезентативтілік деп аталады.  Сұрыптаудың негізгі принципіне  барлық генералды  жиынтық элементтеріне  сұрыптауға түсу тең шарттармен қамтамасыз ету.  Сұрыптау негізі – бұл генералды жиынтық  элементтерінің тізбегі. Негізіне меке қызметкерлерінің алфавиттік  тізімі, пропуск номерлері және т.б.  қызмет ете алады. Сұрыптау түрі:

1) қарапайым кездейсоқ – барлық элементтері белгілі, біртүбірлі жиынтықтан тұрады және кездейсоқ сандар кестесі көмегімен сұрыптау таңдау  бірлігімен іске асырылады

2) жүйелік сұрыптау;

3) ұялы;

4) стратификациялық;

5) көпсатылы;

6) квоталық.

93.Әлеуметтік мобильдік, оның түр.Қоғам ілгерілеп дамыған сайын оның құрылымы да өзгеріп отырады, соған байланысты әлеуметтік мобильдік деген құбылыстың түсінігі пайда болады. Оны ғылыми жағынан негіздеп, «әлеуметтік мобильдік» теориясының авторы П. Сорокин терең зерттеді.«Әлеуметтік мобильдік» деп, қоғамдағы жекелеген индивидтер мен адамдар тобының бір әлеуметтік жағдайдан екінші бір әлеуметтік жағдайға орын ауыстыруын айтамыз.

Әлеуметтік мобильдіктің екі типі болады, олар:1)      вертикалдық, яғни тік сызықтың бойымен болатын және;

2)      горизонталды, немесе көлденең сызық бойындағы мобильдіктер.

96. Әлеуметтік байланыс — қоғамдағы жеке адамдардың не әлеуметтік топтардың бір-бірімен қарым-қатынастарын білдіретін түсінік. Бұл түсінікті социологияға француз әлеуметтанушысы Э. Дюркгейм енгізген. Ол әлеуметтік байланыс ұғымын топқа, ұйымға және тұтас қоғамға қатысты қарастыруға болады деп білді. Әлеуметтік топтардың не қоғамның ішіндегі әлеуметтік байланыстардың үш белгісі болады: а) топқа не қоғамға мүше әрбір адам сол қауымдастыққа тән ортақ ережелерді орындайды және құрметтейді; ә) аталған қауымдастық мүшелері өздерінің ортақ мүдделеріне байланысты бір-біріне тәуелді; б) жеке адам өзін қауымдастықпен біргемін деп санайды. Әлеуметтік байланыс ұғымы әлеуметтік қарым-қатынастар ұғымын да қамтиды және әлеуметтік детерменизм принципі негізінде анықталады. Адамдар, топтар, қауымдар арасындағы үнемі қайталанып отыратын әлеуметтік байланыстар әлеуметтік қарым-қатынастар деп аталады. Олар саяси, экономикалық, құқықтық т.б. қарым-қатынастар болып бөлінеді. Бұл қарым-қатынастардың бәрі де өзара тығыз байланыста, біріне-бірі себепші болады. Әсіресе, саяси қарым-қатынастардың қоғамдағы рөлі зор. Ол. әлеуметтік қарым-қатынастардың басқа түрлеріне елеулі ықпал етеді. Әлеуметтік қарым-қатынастардың сипаты қоғамның әлеуметтік даму деңгейіне байланысты. Өркениетті, дамыған қоғамда әлеуметтік қарым-қатынастардың сипаты да жоғары деңгейде болады. ^[1]

Қоғамдағы әлеуметтік байланыстардың өзара заңдылықтары мен бір-біріне себеп-салдарлығы әлеуметтік детерминизм (лат. determіno — анықтаймын) — принципі негізінде анықталады. Бұл принцип қолданылу мақсатына қарай механикалық әлеуметтік детерминизм, статикалық әлеуметтік детерминизм, жүйелі әлеуметтік детерминизм болып үш түрге бөлінеді

98.Бағдарлама - кезең - кезеңмен бағдарламалаудан және ғылыми - тәжірибелік зертеу қызметі рәсімдерінің ережесінен тұратын зерттеу жобасының жалпы тұжырымдамасын жазу. Бағдарлама мыналарды түсіну мен білуді көрсетеді:Не істеу керек,Ойлаған нәрселерді немен орындау керек.Ойлағандарды қалай орындау керек.Бағдарламаның функциялары: 1. Теориялық - әдістемелік функция, ол ғылыми проблеманы анықтауға және оны шешу үшін негіз дайындауға мүмкіндік бер 2. Әдістемелік функция, ол деректерді жинау тәсілдерін белгілеуге және күтілетін нәтижелерді сипаттауға,сондай-ақ зерттелетін жиынтықты анықтауға, қажеттті құралдарды сипаттауға және бастапқы ақпараттарды компьютерде өңдеудің логикалық схемасын дайындауға мумкіндік береді.

3Ұйымдастыру, ол зерттеушінің қызметін жұмыстың барлық кезеңінде жоспарлауға мүмкіндік береді.

101. Әлеуметтік топ — жеке тұлғалардың ортақ, ынтымақты, үйлескен іс-әрекетті жүзеге асырудағы қажеттіліктерін қамтамасыз ететін адамдар бірлестігінің, өзара әрекетінің негізгі түрі,бірігу дәрежесі әрқилы бірлестіктердің құрамын белгілейін өте кең ұғым. Жалпы, әлеуметтік топ ұғымы мүдделердің, құндылықтар мен жүріс-тұрыс нормаларының ортақтығы мен айырмашылықтарына орай халықтың жіктелуін бейнелейді. Қазіргі әлеуметтік ғылымдарда әлеуметтік топтар ретінде таптар, сословиелер, таптар және сословиелер ішіндегі бөлімшелер, этникалық, кәсіптік, жыныстық, жас ерекшелігіне қарай, мекендік, тұтынушылық, діни, білімі бойынша және басқа да топтар қарастырылады. Әлеуметтік топтар теориясында топтар үлкен, орта және кіші болып бөлінеді:

Кең мағынасында Әлеуметтiк топ ұғымы адамдардың кез келген әлеуметтік бірлесуін – отбасынан, құдастар тобынан елдің, тіпті, бүкіл адамзат қоғамына дейінгі түсінікті қамтиды. Бірақ әлеуметтануда көбіне тар мағынада - қандай да бір жеке, ұжымдық немесе қоғамдық мүдделер мен мақсаттарды жүзеге асыруды көздеген өзара әрекеттегі адамдар жиынтығы - қоғамның ішіндегі құрылым ретінде түсіндіріледі. Әлеуметтiк топ мүшелері өздерін осы топқа жатқызады және де басқалар да оларды сол әлеуметтік топтың мүшесі ретінде мойындайды (Р. Мертон). Әлеуметтiк топ санына қарай үлкен және кіші; әрекет етудің ұйымдасуы мен реттелуіне қарай ресми және бейресми болып бөлінеді.

1. Үлкен әлеуметтік топтарға халықты қамтитын бірлестіктер кіреді, яғни олар: сословиелер, таптар, әлеуметтік жіктер, жыныстық, жас ерекшелігі бойынша, этникалық, діни және т.б. топтар. Үлкен топтар елеулі саяси ықпалға ие болғандықтан әр түрлі әлеуметтік қозғалыстардың базалық негізі болуы мүмкін.

2. Орташа топтар өндірістік, территориялық бірлестіктерден құрылады, олардың арасында әр түрлі мүдделер мен саяси бәсекелестік болуы мүмкін.

3. Кіші топтарға, ең алдымен, мүдделер ортақтығы негізінде пайда болатын тұрақты немесе уақытша ассоцияциялар жатады. Отбасы, шағын өндірістік бірлестіктер, қоғамдық өмірдің әр түрлі ұйымдары кіші топтар түрлері ретінде есептеледі.

104.Рөлдік тосу, күту, үміт ету (ожидание) – бұл ойын ережесіне сәйкес нақтылы рөлден бірдеңені үміт ету, тосу, күту, ал, рөлдік тәртіп дегеніміз, адамның өзінің рөлі шеңберінде белгілі бір міндеттерді атқару. Күнделікті өмірде адам бір рөлді алып, осыған байланысты құқықтар мен міндеттерді анық түсінеді, бұдан іс-әрекеттің, жұмыстың жобасын, оларды атқарудың реттерін біледі және өзінің мінез-құлқын айналасындағы адамдардың мүдделерімен сәйкестендіреді.

105.Қазақстан-2030 Стратегиясы– ел дамуының 2030 жылға дейінгі кезеңге арналған стратегиялық бағдарламасы. 1997 жылы қазанда қабылданғанСтратегияда көзделген мақсат – ұлттық бірлікке, әлеуметтік әділеттілікке, бүкіл жұртшылықтың экономикалық әл-ауқатын жақсартуға қол жеткізу үшін тәуелсіз, гүлденген және саяси тұрақты Қазақстан мемлекетін орнату. Осы мақсатқа орай мынандай ұзақ мерзімді негізгі бағыттар бөліп көрсетілді: ұлттық қауіпсіздік: аумақтық тұтастықты толық сақтай отырып, еліміздің тәуелсіз мемлекет ретінде дамуы. Ішкі саясаттың орнықтылығы және қоғамның шоғырлануы: бірлік – қоғам мен мемлекеттің одан әрі дамуының кепілі. Шетелдік инвестициялар мен ішкі жинақ қаражаттың деңгейі жоғары болатын ашық нарықтық экономика негізінде экономикалық өрлеу. Қазақстандықтардың денсаулығы, білім алуы және игілігі: азаматтардың тұрмыс жағдайы мен деңгейін көтеру, экол. ортаны жақсарту. Энергетикалық қорлар: тұрақты экономикалық өрлеу үшін мұнай мен газ өндірудің және оларды шетке шығарудың көлемін жедел ұлғайту жолымен энергетикалаық қорды тиімді пайдалану. Инфрақұрылым (көлік және байланыс): ұлттық қауіпсіздікті, саяси тұрақтылықты нығайту, экон. өрлеуді күшейту. Кәсіпқой мемлекет: іске шын берілген және елдің негізгі мақсаттарына қол жеткізуде халық өкілдері болуға лайық мемл. қызметкерлердің осы заманғы қабілетті құрамын жасақтау.

106. Мид символикалық интеракционизм теориясының негізін қалаушы. символикалық интеракционизмнің басты белгілері — ол адамдардың мінез-құлқын түсіндіргенде, жеке тұлғалардың әуестігінен гөрі қоғамдық мүдде мен қажеттілікті басшылыққа алады. Сондай-ақ, адамның заттармен, табиғатпен, басқа адамдармен, адамдар қауымдастығымен және қоғаммен әр алуан байланыстары нышандар арқылы жүзеге асады деп біледі.

107. Коммуникация (лат. communicatio "жалпы жасаймын, байланысытырамын"), кең мағынада әртүрлі ақпаратты қабылдау және тарату мүмкіндігі бар қарым-қатынас тәсілдері. Әлеуметтік коммуникация, - деген қоғамда әлеуметтік маңызды бағалармен нақты жағдайлар, коммуникативті салалармен қарым-қатынас нормалары бекітілген адамдардың коммуникативті іс-әрекеттері. БКӘ үш түрі бөліп көрсетіледі: қоғамның позитивті жағынан интеграцияның жоғарлатпайтын БКӘ, қоғамның позитивті және негативті жағынан интеграцияның жоғарлататын БКӘ; қоғамның позитивті жағынан интеграцияның жоғарлататын БКӘ.

116Мәдени-тарихи типтер тұжырымдамасын әзірледі Сорокин Питирим Александрович

120 Мәдениет адамның еркіндік, бостандық саласы, өйткені мәдениет адамды өзін қоршаған басқа адамдарға конформистік еліктеу шаблоны мен стереотиптерінен босатады, өз бетінше әрекет етуге кепіл болады, оның тұлғасын егеменді етеді. Мәдениет адамның өз ісінің шебері болуына, кәсіби кызметтің ең биік деңгейіне дейін көтерілуіне мүмкіндік береді. Ол адамның саяси қызметінің бостандығын қамтамасыз етеді — саяси партиялар мен қозғалыстардың көп түрлі бағдарламалары мен платформаларын талдап түсіну қабілетін қалыптастырады

124. Либералдық бағыттағы неміс әлеуметтанушысы Р.Дарендорф қоғамның тартысты моделі теориясын жасады. Оқымысты кез келген қоғамның үнемі әлеуметтік өзгерістер негізінде қурылғанын және соның салдарынан әрбір сәтте Әлеуметтік тартысты бастан кешетінін бекітті. Ол Әлеуметтік тартыстардың қалыптасу және даму сатыларының себептерін мүшелердің тартысы (оның теориясының негізгі категориясы) негізінде кдрады. Дареңдорф Әлеуметтік тартыстың 15 түрін (отбасы ұрыс-керісінен бастап ғаламдық саяси тартыстарға дейін) бөліп көрсетті, ол осы түрлердің ешқайсысы антогонистік, ымырасыз болып табылмайды деп санады. Субъектілердің мүiелері тікелей Әлеуметтік тартыстың қалыптасуына ықпал етеді. Сондықтан Әлеуметтік тартыстың табиғатын тану үшін, ең алдымен, мүшелердің табиғатын жөне тартыстың өрекет етуші субъектілерінің сезіну тәсілдерін түсіну қажет. Міне, осы жерде Дарендорф объективті (латентті) және субъективті (анық) мүшелерді атап көрсетеді. Олар Әлеуметтік тартыстың "екі жағы" да белгілі болғанда тартыстың пайда болуының алғашқы кезеңінде байқалады. Бұл "жақтар" нақты мағынада әлеуметтік топ болып табылмайды, оған шоғырландырылмаған. Сондықтан Дарендорф оларды жалған топтар (квазитоптар) деп атады. Осы уақытта әрбір топта кейбір жалпы мүшелер мен оларды қорғауға бағытталған психологиялық бағыттылық қалыптасады. Ресурстарды, көшбасшылықты, билік пен мәртебені иеленуге және басқаруға деген күрес әлеуметтік тартыстарды болдырмай қоймайды. Тартыс игілік емес, қарама-қайшылықтарды шешудін болмай қоймайтын тәсілі ретінде қабылданады Дарендорф Әлеуметтік тартысдың қоғам өмірінің барлығын көктей өтетін құрамдас бөліктері екеңдігін нақтылайды. Оларды жою біз қаламағандықтан ғана мүмкін емес, олармен шындық ретінде есептескен жөн. Сонымен қатар, Әлеуметтік тартыс - инновациялар мен әлеуметтік өзгерістердің көзі. Олар қоғамның тоқырауына мүмкіндік бермейді, яғни ол үнемі шиеленіс тудырып отырады.

Маркстің жанжал теориясы

Жанжал теориясына қарама-қайшылықтардың теориясы мен революциялық класс және әлеуметтік өзгерістің моделін зерттеу арқылы өзінің айтарлықтай үлесін қосқан Карл Маркс. Американ социологы Тернер Марксті жанжал теориясының негізін салушылардың бірі деп санап, оның жұмыстарын зерттей отырып , Маркістік ілімнің мынадай келесі негізгі ұстанымдарын бөліп көрсеткен болатын:

Әлеуметтік қатынастар жүйе қасиетін көрсеткенімен, олар өз құрамында көптеген жанжалдық қызығушылықтардың көп мөлшерін кіргізед. Сондықтан, жанжалӘлеуметтік жүйенің бөлінбейтін бір бөлігі болып табылады. Мұндай жанжалдар қызығушылықтардың қарама-қайшылығына негізделген болады. Жанжал көбінесе ресурстардың жетіспеуінен, әсіресе биліктің жетіспеуінен туындайды. Жанжал – әлеуметтік жүйелердің өзгерісінің негізгі көзі. Әр жанжалдың антогонисттік сипаты бар.

1407Қоғамның негiзгi типологиясы келесi:Қарапайым қоғам- рулық-тайпалық қатынастарға, табиғи шаруашылдық формасына негiзделген,  еңбектiң жыныс пен жас шамасына қарай бөлiнуiмен, стихиялық түрде ұжымды басқару iсiне қатысумен, және көбiнесе көшпендiлi өмiр сүру мен, бiлiмдi ұрпақтан ұрпаққа ауз тiлi және тәжiрибе арқылы жеткiзу мен ерекшеленетiн алғашқы қоғамның типы.  Дәстүрлi қоғам- аграрлы революция нәтижесiнде көптеген әлеуметтiк (орталыққа бағынатың мемлекет, абсолюттi монархия), құқықтық,  және бiлiм институттарының қалыптасуы, жазба тiлдiн пайда болуы мен моногамиялық отбасының пайда болуы, қоғамдық сатыда жоғары тұрған элитарлық басқару, өзiндiк пайдалану экономикасы, товар алмасу қатынастарының нығайтылуы және жеке меншiктiң пайда болуы, кәсiби және ауыл шаруашылығына негiзделген еңбек формасының кең тарауы, үлкен мәдени орталықтардың-қалалардың пайда болуы, ғылыми бiлiмдердiн кең өрiс алуы мен ерекшеленетiн қоғам типы (меншiк объектiсi- құлиленушiлiк-адам, феодалдық-жер, капиталистiк-капитал).Индустриалды қоғам- индустриалды революция негiзiнде үш әлеуметтiк- экономикалық заңдарды жүзеге асырды: уақытты үнемдеу, қажеттiлiктердi көтерiп асыру, және еңбек алмасу. Индустриализация логикасы бойынша барлық елдер мен халықтар ұқсас сипаттарға ие болып, әлеуметтiк тәртiптiн бiркелкiлiкке ұрынады, бұл процесс конвергенция тезисi деп аталады. 20 ғ. екiншi жартысынан Еуропа елдерiнде басталған бұл үрдiс көптеген Азия және Африка елдерiнде де байқалады, олардың бәрi келесi шарттарға сай болуға ұмтылады:еңбектiн терен әлеуметтiк және техникалық бөлiнiсi;отбасының өндiрiс орыны мен еңбек орынынаң бөлiнуi;обильды және тәртiптi өндiрiс күшiн, еңбекшiлердi қалыптастыру;экономикалық есептеулердi, жоспарлауды және инвестициялауды белгiлi бiр рационалды түрде ұйымдастыру;секуляризация (дiннен азат болу), урбанизация (қалалану), әлеуметтiк мобильдiлiк және демократизациялану үрдiстерi кең етек алады. 

1)Ұлттардың пайда болуы- бiр тiлге негiзделген, территория,мәдениет, экономикалық қатынастар бiрлiгi байқалатың тарихи қалыптасқан адамдар бiрлестiгi.

2)Ұлттық мемлекеттердiн пайда болуы, олардың  нақты шекараларының бекiтiлуi.

3) Халықтық билiкке, демократияға, басқару органдарының көпшiлiк пен сайлануы, көп партиялардың болуы.

4) Ақпарат құралдары арқылы адам санасына әсер ету.

5) Өндiрiстiң комерциализациялануы, «Бәрi сатылада!», рыноктың ңығайтылуы, капиталға негiзделген жеке меншiк бiрiншi орында. 5) еңбек өнiмдiлiгiнде революция байқалады, 20ғ. 75-80 жыл арасында пролетариатты орташа әлеуметтiк топқа айналдырған: а) механизация негiзiнде машиналы өндiрiстiн басым болуы; в) фабрикалық негiзде өндiрiстi қайта ұйымдастыру (ғалым- лаборотория, кiтапхана). 6)аул шаруашылығымен айналысушылардын санынын азайюу, индустриялды секторда көбейюi. 7) урбанизация, мобильдiлiк процестер  аул өмiрiне қарсы процестер (адам құлап қалса, қызға бiреу тисiп жатса). 8) көпшiлiктiң сауатты болуы байқалады: а) квалификацияның көтерiлуi, в) баспа сөз өнiмдерiнiн көбейуi, г) бiлiм беру институттарының қалыптасуы. 8) ғылымның практикалық маңыздылығының көтерiлуi.