8Сынып. 19 .04.08ж

Cабақтытың тақырыбы: АДАМ ОРГАНИЗМНІҢ БЕШМДЕЛУШЩ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ.

Сабақтың мақсаты: 1.Оқушыларды онтогенездің негізгі каезеңдерімен таныстыру.

Дамытушылық: Оқушынылардың материалды оқып, ой-өрісін тереңдету.

Тәрбиелік: Адамгершілік,гигиенгасын сақтауға баулу.

Сабақтың пәнаралық байланысы Валеология Сабақтың көрнекілігі: трек-сызба, сызба нұсқа.электронды оқулық.

Сабақтың әдісі: интерактивті.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.

ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

ІІІ. Бекіту.

ІV. Үйге тапсырма беру.

V. Үй тапсырмасын тексеру

VІ. Бағалау.

І. Амандасу. Оқушыларды түгелдеу.

.Адамның өмір сүруіне, белсенді іс-әрекетіне қолайлы және колайсыз жағдайлар әр түрлі әсерін тигізеді. Қолайлы жағдайларды сәйкестік деп атайды. Бұл — организмнег тыс ортанын факторы.. Ал қолайсыз жағдайларды сәйкес емес деп атайды. Бұлар организмнің негізгі фенотиптік-генотиптік қасиет-теріне сай емес және онын физиологиялык қызметтерінің оңтайлы орындалуын қамтамасыз етпейді. Физиологиялық белгілері бойынша бейімделу деп сәйкес емес сырткы орта жағдайларында сақталуын, дамуын, өмірінің ұзактылығын қамтамасыз ететін жүйелер мен біртұтас организм қызметі.

Организмнің тіршілігін сырткы ортаға бейімделу 1) физиологиялық кұбылыстар; 2) организмнің қызметінің зорлану калпы; 3) физиологиялык қалыптан тыс ауытқу (аурудың пайда болуы, патология)

Адамдар сырткы ортаның белгілі бір жағдайларына біркелкі жылдам және толық бейімделе алмайды. Себебі адамның жынысы, жасы, жүйке жүйесінің кызметі, денсаулығы, генетикалык қасиеттері, денесінің шынығуы, сезімге берілуі, айналысатын еңбек түрі, т.б. организмнің бейімделу құбылысына әсерін тигізеді.

Оқушылардың білім алуы, тәрбиеленуі, олардың келеіпекте еңбек етіп, өмір сүруі — қоғамның алдына қойған негізгі міндеті болып саналады. Осыған байланысты білім алу мен тәрбиеленуді біртүтас мәселе деп санап, оларды мақсатты түрде жүзеге асыру қажет. Қоғамның өзекті мәселелеріне — білім сапасын арттыру, енегелі тәлім-тәрбиені жакқарту, жасөспірімдердің денесін шынықтыру мәселелерін ұйымдастырып, жүзеге асыру жатады.Организмнің клеткалары мен ұлпаларының түзілуіне қажет материалдардың, физиологиялык құбылыстардың өтуіне кқжет энергия мен сезім жүйелері арқылы хабарлардың үздіксіз түсіп отыруы — адамның өмір сүруінің негізі болып саналады. Жасөспірімдер организмінің функциялық жағдайын физиологиялык, гигиеналык, психологиялык көрсеткіштер сипат­тайды. Адамның ерекшеліктеріне оның белсенділігі жатады. Адамның белсенділігін анықтау үшін, оның кайсарлық, өжеттілік, өмірлік максаты, жігерлілік, қайраттылық, сияқты басқа да сипат-арын ескеру қажет.

пайда болуын анықтап, зерттеп, адамнын табиғи жағдайын (физиологиялык) қалпына келтіру үшін — емдеу шараларын қолданады.

ІІІ.Берілген кестемен танысып, бос торкөзді толтырыңдар.

Еейімделу түрлері	Организм не үшін күреседі?	Физио-қ реакция лардын белгілері	Организмнін өтем (компенсация лық) реакциясы
Таулы климат жағдайында	оттек үшін	ентігу	гемоглобиннің оттекті кажетсінуі артады, кор жинактайтын мү-шелерінен кан кетеді
Экстремальды ыстык климат жардайында	қызып кетумен жөне суды жо-ғалтумен	қанның артерия-лык, диастола-лык кысымы артады	реабсорбция және клеткаларда, үлпа-ларда судыц жинал-уы күшейеді
Экстремальды ыстык емес кли­мат жағдайында	қызып кетумен және суды жо-ғалтумен	канның артерия-лык, диастола-лык кысымы төмендейді	тер белу аркылы орга-низмнің температура-ны сактауы
Суың климат жағ-дайында	тоңып калумен	жүрек қағысы жиілейді	қанайналым күшейе-ді, зат алмасу артады
Дене енбегін ат-кару кезінде	?	1	?
Гиподинамия ке-зінде	?	?	?
Акыл-ой еңбегі-мен белсенді ай-налысқанда	?	?	?

ІV. Үйге §52.

V. 1. Баланың өсуінін және дамуының ерекшеліктері неде? 2. Адам қандан жастык кезендерден өтеді және олардын сипаттамасы кандай? 3. Баста-уыш және жоғары сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне байла-нысты дамуын түсіндіріндер. 4. Бала рухани жағынан дамып, мейірімді болуы ұшін не істеу керек? 5. Сәбилерге, бөбектерге камкорлық жасау жолдарын айтыңдар. 6. Геронтология жене гериатрия гылымлары нені зерттейді? 7. Үзак өмір сүру неге байланысты? 8. Казакстанда ұаақ өмір сүрген адамдарды білесіндер ме? Олар туралы әнгімелеп, айтып беріңдер.

1. Сәйкеегік және сәйкее емее жағдайлар деген не? 2. Бейімделу қандай күбылыс, кандай құрамбөліктерден тұрады? 3. Адамньщ биологиялык түр ретіндегі және физиологиялык белгілері бойынша бейімделуін аныктаудын қандай әдістері бар? 4. Қалыпты жағдай, бейімделу дәрежелерінің сипаттары кандай? 5. Не себепті барлык адамдар сырткы орта жағдайына біркелкі бейімделе алмайды? 6. Мектеп окушылары бейімделуінің қандай түрлері бар? 7. Органнзмнің тіршілік етуіне кандай жағдайлар қажет? 8. Жаеөсиірімдер организмінің функциялың жағдайын сипаттайтын кан.іаіі көрсеткіштерді білесіндер? 9. Адамның белсенділігін кандай касиеттер арқылы аньщтауга болады? 10. Сырткы орта әсеріне бейімделудегі психологиялық-физиологиялық жауаптар қалай сипат-талады? 11. Климаттың әр түріие (тау, ыстық, суық, т.б.) бейімделу ерекшеліктерін естеріңе түсіріңдер. Физиологиялык құбылыстардың манызына талдау жасап, ңорытындылаңдар.

Тапсырма