Спорттық туризм географиясы
Спорт-сауықтыру туризмы
Спорт-сауықтыру туризмы (ССТ) дербес, әлеуметтік-бағдарланған сфера, қоғамның үлкен бөлігінің өмір сүру сипаты; жеке тұлғаның рухани және физикалық дамуының, табиғатқа деген ұқыпты да сыпайы қарым-қатынасын, халықтар мен ұлттардың арасындағы өзара түсінушілік пен сыйластықты тәрбиелеудің тиімді амалы, сонымен қоса, халықтардың әдет-ғұрпы, тарихы,мәдениеті мен өмірімен етене танысуына негізделген «халықаралық дипломатиясының» формасы, халықтың мектепке дейінгі балалардан зейнеткерлерге дейінгі барлық әлеуметтік-демографиялық топтарының жеке бас белсенділігінің еркін таңдауымен сипатталатын демалыстың неғұрлым демократиялық түрі.
Түрлері бойынша спорттық туризм:жаяу, су, шаңғы, велосипедті, парусты,атты, спелотуризм және автомототуризм болып бөлінеді.
Жасына байланысты спорттық туризм балалар, жасөспірімдік, жастар,ересекті адамдар,қарттар арасындағы, отбасылық және түрлі жастағы адамдар үшін болып бөлінеді.
Спорттық-сауықтыру туризмы өзінің мақсаттары бойынша спорттық, танымдық,ілімдік,зерттеулік, экологиялық болып бағытталады.
Өткізілу шарасының типтері бойынша спорт-сауықтыру туризмы саяхат,спорттық сапар, жарыс,слет, экспедиция, экстрималдық спорттық тур,спорттық туризм саласындағы гид пен нұсқаушы (инструктор) дайындайтын спорттық-туристтік мектептер ұйымдастыру мен өткізу барысында өзінің мақсаттарын іске асырады.
Спорт-сауықтыру туризмының функциалау базасы болып туристік жабдықтар, орын ауыстырудың техникалық және басқа да амалдары, туристік полигондар, турбазалар, жас туристер бекеттері және туристік клубтар болып табылады.
Спорттық туризмнің спорт түрі ретіндегі сипаттамасы.
Белгілі бір өңірдің табиғи бөгеттері мен қиын рельефті жерлерін асып өту спорттық тризмнің негізі болып табылады.Бұл бөгеттер өзінің әр алуандығымен ерекшеленеді, яғни, шатқал,қар,мұз,су бөгеттері және жердің макро-микрорельефінің табиғи бөгеттерінің басқа да түр-типтері
Бөгеттерді өтудің жағдайы да әр түрлі болып келеді,мәселен, таудың биіктілігі, өлкенің климаттық, метеорологиялық жағдайы және тағы да басқалары. Табиғи бөгеттерден өту барысында әр түрлі техника мен тактика, орын ауыстырудың және қауіпсіздікті қамтамассыз етудің түрлі амалдары қолданылады.
Табиғи бөгеттерді өту туристтің мерзімі мен интенсивтілігі бойынша әр түрлі іс-әрекетті атқаруын талап етеді. Туристтің бұл жағдайдағы жұмысы – спортшы-туристтің физикалық және техникалық іс-әрекетінің жиынтығы болып табылады.Ол физикалық тәрбиенің теориясы мен методикасы негізі ретінде қарастырылатын физикалық жаттығуларға ұқсас, бірақ өзінің мазмұны бойынша әлдеқайда кең. Туристік іс-әрекет физикалық жаттығулардан бөлек әрі айырықша құрылым болып табылады. Оның құрылымдық негізін қауіпсіздікті максималды қамтамассыз ету мен күшті минималды жұмсаумен атқарылатын табиғи бөгеттерді өтуге бағытталған спортшы-туристтің іс-әрекеті құрайды.
Күш жұмсаудың минимизациясы мен қауіпсіздік деңгейінің максималдығының белгілі бір шектеу қоюы бөгеттің сипаты мен оны өтудің жағдайымен байланысты, сондықтан әр нақты жағдайда тиімділік(оптимизация) мәселесін шешу керек. Мысалы,қиын жартасты бөгеттен өту барысында жоғары деңгейлі жартас техникасын қолдану мен сақтандыру жабдықтарымен қамтамассыз ету керек. Бұндай мәселенің тиімді шешімі орташа(умеренной) қуатпен жұмыс істеу барысында болуы мүмкін.
Саяхаттау барысында қиын жартасты рельефті тым баяу не тым шапшан өтуі қауіпсіздіктің қажетті деңгейін жоғалтуға әкеп соқтыруы мүмкін.