Асноўныя рысы язычніцтва і хрысціянства.

• Дарэчы, а хто ведае ў якім годзе было прынята хрысціянства? Хто ахрысціў Русь? Давайце цяпер разам з вамі знойдзем асноўныя рысы язычніцтва і хрысціянства. Я буду іх запісваць на дошцы, а вы ў сябе ў сшытках.

Кароткая параўнальная характарыстыка паганства і хрысціянства (разам са студэнтамі)

	Паганства	Хрысціянства
Аснова веры	Шматбоства	монатэізму
Прадмет веры (у што верылі)	Абагаўленне сіл прыроды і пакланенне ім	Вера ў адзінага Бога; ўзвышэнне асобнай асобы, бо згодна з хрысціянскаму веравучэнню чалавек створаны па вобразу і падабенству Бога
абраднасці, рытуальныя	Вера ў сілу магічных абрадаў, стварэнне ідалаў і капішчаў для ахвярапрынашэнняў (у тым ліку і чалавечых)	Стварэнне цэлага комплексу рытуалаў, абрадаў, малітваў і г.д. для шанавання Бога ў спецыяльна пабудаваных памяшканнях - цэрквах Маральныя каштоўнасці
	Дапускалася шматжонства, змест наложніц, а таксама рытуальная смерць адной з жонак на пахаванні мужа	Сцвярджэнне ў свядомасці славян хрысціянскай сістэмы каштоўнасцяў: міласэрнасць, любоў да бліжняга, пакора, ўсёдараванне, цярпенне; зацвярджэнне манагамнай сям’і

Амаль усе беларускія абрады заснаваны на язычніцкіх вераваннях: фетышызм, анімізм, татэмізм, культ продкаў, магія.

• Я папрашу зноў звярнуць вашу ўвагу на прэзентацыю і запісаць асноўныя паняцці.

Анімізм – вера ў існаванне душ, духаў і магчымасць кантакту з імі.

Досыць шырока прадстаўлены пантэон ліхіх духаў, якія ў асноўным з’яўляюцца ў выглядзе жывёл ці зрэдку агідных людзей, істот. Духаў можна пабачыць, выканаўшы пэўны рытуал у вызначаны час , у пэўным месцы.

Татэмізм – (ад от-атэм – “яго род”…мова паўночна-амерык. індзейцаў) – сістэма рытыуалаў і табу. Звязаных з верай у роднасць, паходжанне групы людзей – роду.сям’і, клана , радзей , асобнага чалавека – ад пэўнага віду жывёл, а таксама раслін, з’яў прыроды.

Татэм – прабацька і ахоўнік сваіх людзей, ён перадаецца у спадчыну. У беларусаў татэм – сувязь кроўная чалавека з прыродным светам. Сярод жывёлін, сувязі якіх з чалавекам выступаюць найбольш цесна – вылучаецца мядзведзь. Ён утварыўся ад людзей, - мужа і жонкі, якія мычалі, каб напалохаць Бога, п’яніцы, апранутага ў кажух. Культавая істота – бусел. Ён узнік ад чалавека або “чалавека і бабы”, якія збіралі выпушчаных імі на зямлю гадаў. Творчую акцыю ў абодвух выпадках ажыццяўляў Бог, ператварэнне – гэта пакаранне.

Фетышызм – вера ў звышнатуральныя якасці прадметаў прыроднага ці культурнага паходжання (фетышаў).

Фетыш можа рабіць станоўчы, негатыўны уплывы. Адпаведна і станаўленне да яго вызначаецца як пашана, пакланенее ці боязь.

Адным з галоўных фетышаў беларусаў – дрэвы, выступалі як аб’екты шанавання. Вылучаліся дуб, вярба, бяроза, арэху, елкі. У беларускіх міфах, людзі, часта нябожчыкі ператвараліся у бярозу, хвою, асіну. Звырэальнымі якасцямі адзначаюцца і вынікі культурнай апрацоўкі раслін: рытуальны вянок, сноп, упрыгожаннае дрэва на свяце “Куста”. Шанаваўся агонь – Зніч, купальскі. Перуноў, агонь свечкі. Пакланенне вадзе – крыніцам. Значная колькосць фетышаў звязана з традыцыйнай абраднасцю. Гэта абрадавая ежа (каравай, фарбаванне яйка), вопратка (кажух на вяселлі, хаўтурная вопратка), прадметы хатняга інтэр’еру (парог, печ слуп пячны), уласна культавыя вырабы(зорка калядная, пудзіла Купалы).

Амулет – невялікая рэч, якую людзі насілі на целе і якой прыпісвалі магічныя ўласцівасці засцерагаць ад злых духаў, розных няшчасцяў, чараў, адводзіць хваробы.

Звязаны з фетышызмам і магіяй. У старажытныя часы ў якасці амулетаў часцей выкарастоваліся прасвідраваныя зубы і косці жывёл.

• А вось многія зараз носяць фенечкі. Вы ведаеце для чаго гэта робіцца? Вось істокі ў нашых язычніцкіх вераваннях.

Культ – форма і сродак зносін з прыродай, з космамсам.

Выяўляецца як пакланне і ўшанаванне стыхійных прыродных сіл. Калі на ранніх этапах гісторыі індывід адчуваў сваю залежнасць і залежаў ад іх. Першапачатковым можна лічыць культ прыроды, фармаванне ж культаў, звязанных уласна з чалавекам, - з’ява хранлагічна пазнейшая. У беларускай традыцыйнай культуры да сённяшняга часу захаваліся рэшткі многіх культаў. Культ прыроды – як культ зеляніны, жывёл, зямлі вады, звязаны з чалавекам – як культ продкаў.