14 Статут вкл 1529 і 1566 і Адміністрацыйна-- тэратарыяльны, ваенныя і судовыя рэформы.

Статут уведзены ў дзеянне 29.9.1529. Складаецца з 13 раздзелаў і 244 артыкулаў. Пазней у яго ўнесены дапаўненні, у выніку колькасць артыкулаў павялічылася да 283.

У Статуце 1529 года юрыдычна замацаваны асновы грамадскага і дзяржаўнага ладу, прававое становішча класаў, саслоўяў і сацыяльных груп нсельніцтва, парадак утварэння, склад і паўнамоцтвы некаторых органаў дзяржаўнага кіравання і суда. Абвяшчалася правіла, паводле якога ўсе асобы, “як убогія, так і багатыя”, павінны былі судзіцца паводле норм, выкладзеных у Статуце. Вялікі князь абавязаўся захоўваць тэрытарыяльную цэласнасць дзяржавы, не дапускаць чужаземцаў на дзяржаўныя пасады ВКЛ, не давць ім маёнткаў, не адбіраць у мясцовых феадалаў пасады і маёмасці без суда, прытрымлівацца ўсіх старых законаў і звычаяў. Асаблівая увага ў Статуце аддадзена судова-працэсуальнаму праву. Абвяшчаўся прынцып публічнасці правасуддзя, фармальнай роўнасці бакоў у працэсе, права абвінавачанага на абарону з удзелам адваката. Адначасова ў Статуце абвяшчалася захаванне прывілеяў і льгот для феадалаў, што на практыцы замацоўвала бяспраўе простых людзей і захоўвала паўнату правоў толькі для феадалаў.

стату 1566 У ём сцвярджалася аб 10 а потым аб 20 гадовых пошуакх беглых сялян і вяртання іх гаспадарам.Гэта азначала канчатковае юрыдычнае афармленне прыгоннага права на Беларусі І ВКЛ. Сялян стала можнаа прадавать, менять, аддавать у якасті закладу як усю сямью, так і асобых яе членау Гэта было жорсткая форма прыгоннага права, якая праіснавала амаль трыста год. ПЕршая змена якая была ажыцеулена у ВКЛ у 16ст. Была зменена адмін.тэратэрыяльнага падзелу. У новым дзяленні зніклі удзельныя княствы.Віцебская зямля у 1503 ператварылася у Віцебскае вядомства. 1504 вядомства полацкае. 1507 Навагрудскае вядомства. Уніфікація ВКЛ 1565-1566. Створаны новыя вядомства--Брэская, Мінскае і Мсціслаускае. ВКЛ падзелена на 30 паветау якія увайшлі у 13 ваявадств. Пасля Люблінскай уніі 9 ваяводствау і 22 павета. 16(на беларусі).

Утварэнне ваяводствау і паветау было крокам да дальнейшай цэнтралізацыі дзяржавы. Пасля рэформы ваяводствау настла чарада ваеннай. Камандыванне далучалась ваяводам і іх памочніка. Дробная шляхта стала павінна прысутнічать у войску. а хто меу маёмкі-- абавязны пастауляць узброеных воінау.у 1566 - падкрэсліваецца што вайсковая служба з'яуляецца ганаровым абавязкам шляхты.усе ваяводствы выстаулялі пыблізна аднолькавы кантынгент. У гэтыя часы войска ВКЛ 60 працэнтау Беларусау.змяняліся і суды.Ствараюцца суды для шляхты, мяшчан, сялян, татарау і духавенства.Суды дзяліліся на вышэйшыя (звязаныя з князем), і мясцовыя (паветы, ваяводства) 1581 - стварыуся а 1582 пачау працаваць трэбунал. (ГАЛОуны суд ВКЛ) -- 46 судзі, якіх што год выбірала шляхта. (МІнск, Вільня, Навагрудак.) Сярод мясцовых судоу самы старадауні - замкавы.(гарадскі суд) Судзя - ваявода, стараста дзяржавец.З'яуляуся усе саслоуным.Копны суд - справы сялян.(судзі простыя людзі.) Але пасля статутау 1566 і 1588 стварыліся такія суды:-- земскі суд- важны этап в форміраванне літвінскай шляхты. З'явілась паняцце юрыст. судзі + падсудак+ пісар. СУдзі пажыцёва.-- Падкаморскі суд 1566 (разглядау зямельныя і іншыя справы.) С двух бакоку плацілі судзе. Каморнік - памочнік у вымярэннях і установах межы земляуладання.-Войтауска- лауніцкі і бурмістрацкі суд.