37 Культура Беларусі у першай палове 19 ст

У вусновай народнай творчасці гэтага часу знайшлі адлюстраванне падзеі сацыяльнага і палітычнага жыцця. Значную ролю ў станаўленні беларускай літаратуры згулялі Я. Борщевский, Я. Чечот, А. Рипинский і інш. Выбітнымі помнікамі літаратуры першай паловы XlX стагоддзі з'яўляюцца ананімныя паэмы «Энеiда навыварат» і «Тарас на Парнасе». Першым класікам беларускай літаратуры стаў Винцент Дунін-Мартинкевич. Упершыню жывая беларуская мова загучаў у яго творы «Сялянка» («Ідылія»). У пачатку 60-х гг. ён стварае свой лепшы твор «Пінская шляхта». У культуры Беларусі першай паловы XlX стагоддзі значнае месца прыналежыла тэатру. Развівалася як аматарскае, так і прафесійнае тэатральнае мастацтва. Падзеяй у тэатральным жыцці Беларусі было ўзнікненне першай трупы беларускага нацыянальнага тэатра Ў. Дуніна-Мартинкевича. 23 верасня 1841 г. адбылася прэм'ера камічнай оперы «Рэкруцкі габрэйскі набор». Музыку да яе напісаў З. Манюшко і К. Кжижановский, а либретто - У. Дунін-Мартинкевич. Першая палова XlX стагоддзі з'явілася пачаткам збору і публікацый беларускай народнай песні, спробы яе композиторской і канцэртнай апрацоўкі. Вялікая цікавасць уяўляюць творы А. Абрамовіча, У. Сцяфанавіча, Ф. Миладовского. У маёнтку Залесье на Сморгонщине пісаў полонезы Міхал Клеофас Огиньски. Глыбокі след у беларускай музычнай культуры пакінуў класік польскай музыкі, выхадзец Ігуменскага павета З. Манюшко. Развіццё архітэктуры вызначалася горадабудаўніцтвам: забудовай цэнтраў гарадоў хатамі адмысловага і дзяржаўнага прызначэння. Для архітэктуры была характэрная змена стылю барока на класіцызм. Аб гэтым сведчыць палац-сядзіба Румянцавых-Паскевічаў і сабор Пятра і Паўла ў Гомелі, губернатарскі палац у Віцебску, сабор Іосіфа ў Магілёве. Ваенна-стратэгічнымі патрэбамі было выклікана будаўніцтва крэпасцяў у Бабруйску, Барысаве, Брэсце. Вызначальную ролю ў развіцці жывапісу згулялі выхаванцы Віленскай школы жывапісу - аддзяленне выяўленчага мастацтва факультэта літаратуры і мастацтвы Віленскага ўніверсітэта. Заснавальнікам школы быў прафесар Ф. Смуглевич. Адным з заснавальнікаў беларускага рэалістычнага пейзажу быў У. Дмоховский (1807 - 1867 гг.). Найболей вядомымі скульптарамі таго часу былі К. Ельскага і яго сыны Ян і Казімір, Р. Смоўж і інш. Такім чынам, ва ўмовах паланізацыі і русіфікаванні беларускі народ здолеў захаваць этнічнае аблічча, фармаваць і развіваць нацыянальную культуру, якая выявілася ў станаўленні беларускай мовы, новай беларускай літаратуры і мастацтвы.

38 Буржуазныя рэформы 60 – 70. Асаблівасці на Беларусі.

Рэформа 1861 г. Лiквiдавала прыгоннае права. Аднак гэтага было не дастаткова. Расii былi патрэбны iншыя рэформы дзяржаўна-палiтычнага ладу. У 60–70-я гады ўрад шэраг пастаноў аб правядзеннi рэформ: земскай, судовай, гарадской, ваеннай, у галiне народнай адукацыi i друку. Самай радыкальнай была судовая рэформа (20 лiстапада 1864 г.). Былi абвешчаны нязменнасць суддзяў, незалежнасць суда ад адмiнiстрацыi, вусны характар, спаборнасць i галоснасць судовага працэсу. Пры разглядзе крымiнальных спраў прадугледжваўся ўдзел у судовым працэсе прысяжных засядацеляў, ствараўся iнстытут адвакатаў. На Беларусi судовая рэформа пачалася толькi ў 1872 г. з увядзення мiравых судоў.Земская рэформа, прынятая 1 студзеня 1864 г., прадугледжвала стварэнне ў паветах i губернях выбарных устаноў для кiраўнiцтва мясцовай гаспадаркай, народнай асветай, медыцынскiм абслугоўваннем насельнiцтва i iншымi справамi непалiтычнага характару. Буржуазны характар насiлi школьная (1864 г.) i цэнзурная(1865 г.) рэформы. Школа абвяшчалася ўсесаслоўнай. Новы цэнзурны статут значна пашыраў магцымасцi друку.Рэфармаванне армii ў Расii пачалося ў 1862 г., калi былi ўтвораны 15 ваенных акруг i скарочаны тэрмiн службы да 7–8 гадоў. У 1874 г. з была увядзена усеагульная воiнская павiннасць.На Беларусi была праведзена гарадская рэформа (прынята ў 1870, а пачалася ў 1875). Яна абвяшчала прынцып усесаслоўнасцi пры выбарах органаў гарадскога самакiравання. Права выбіраць і быць абранымі ў гарадскую думу атрымалі толькі тыя, хто плаціў гарадскія падаткі.