Будова, марфалопя I гидраграф1я тарфяных балот

Па характары жыулення, умовах юнавання i складу раслш балоты па-дзяляюцца на тры асноуныя экалапчныя тыпы: эутрофныя (шзшныя), мезатрофныя (пераходныя) i ал1гатрофныя (вярховыя).

Шзшныя, ui эутрофныя, балоты распаусюджаны у пашжэннях рэлье-фу. Паверхня шзшных балот звычайна плоская щ слабаувагнутая (рыс. 5.2). Грунтавыя воды залягаюць бл!зка ад паверхш зямл1, таму, акрамя атма-сферных ападкау i сцёку вады з навакольных сухадолау, галоуную ролю у жыуленш выконваюць грунтавыя воды i воды рачных разл1вау, якiя утрымл1ваюць шмат мшеральных рэчывау. Гэта дазваляе расщ у TaKix умовах давол1 патрабавальным да жыулення эутрофным раслшам (воль-ха чорная, бяроза, гшнавыя зялёныя Mxi, некаторыя в1ды асаковых, хва-шчу, трыснягу i шш.).

Вярховыя, щ аллэтрофныя, балоты жывяцца галоуным чынам атмасфер-ным1 ападкам1, бедным1 мшеральньпш солямь У складзе раслш пераважа-юць менш патрабавальныя да жыулення вщы (сфагнавыя iMxi, верас, багун, журавшы, пушыца), а таксама прыгнечаныя хваёвыя пароды (рыс. 5.3). Ка-вёр са сфагнавых мхоу - характэрная рыса большасщ вярховых балот. На-запашванне торфу i рост iMxoy хутчэй працякаюць у цэнтры вярховага ба-лота. Па краях вярховых балот у вышку больш штэнс1унага водаабмену узрастае хуткасць працэсау раскладання apraHiKi. Таму паверхня вярховых балот мае выпуклую форму. У некаторых выпадках цэнтральная частка балота перавышае суседшя на 7-8 м. Пераходныя, iii мезатрофныя, балоты займаюць прамежкавае становшча пам1ж шзшным1 i вярховьшп.

На аснове дэталёвага вывучэння балот была распрацавана ix ланд-шафтна-генетычная клаафкацыя. Згодна з ёй балоты падзяляюцца на ба-лоты водападзелау, м1жрэчышчау, балоты рачных далш i азёрных катла-в1н. Сярод водападзельных выдзяляюцца балоты плоска-водападзельнага залягання, водападзельна-схшавага плоскага залягання i катлавшнага за-лягання. Балоты рачных далш бываюць тэрасным!, прытэрасным1, пой-меннага i рачных плёсау, старарэчышчавымк

Прыстасаванасць балотнага масиву да пэунага элемента рэльефу вы-значае воднае жыуленне, напрамак сцёку вады з балота, форму балота i яго абрыс у плане. Балоты могуць мець плоскую, увагнутую ui выпук­лую форму паверхш. Характэрным1 элементам! мшрарэльефу з'яуляюцца грады, лагчыны, купшы, м1жкупшавыя пашжэшп, бугры.

Грады - асобныя, выцягнутыя у даужыню участи, яюя чаргуюцца з так1м1 ж выцягнутым1 пан1жэнням1 - лагчыналй. Характэрнай асабл1ва-сцю такога комплексу з'яупяецца напрамак, у яюм працягваюцца грады i лагчыны - звычайна перпендыкулярна напрамку найбольшага ухшу па-верхн1 балота, канцэнтрычна разыходзяцца ад кропю макс1мальнай вы-iiibmi на балоце.

Купшы утвараюцца у вышку рознай шчыльнасщ першапачатковай дзярншы, што абумоулена раслшным1 асацыяцыям1 i водна-цеплавым1 умовам1 ix вырастания.

Бугры утвараюцца на балотах лесатундры у вышку марознага пучэн-ня. Яны складаюцца з торфу, пад якш знаходзщца слой вечнамёрзлых супншстых ui глшютых грунтоу. Балотныя вадацёю i азёры уяуляюць сабой зарастаючыя py4ai i рэчю, азёры.

Дрыгва - вельм1 моцна пераувшьготненыя участи балот, яня адрознь ваюцца разжыжаным торфам, тонкай дзярншай i высоим узроунем грун-тавых вод, яия пастаянна щ перыядычна выступаюць на паверхню. Таюя ynacTKi могуць дасягаць некальюх тысяч гектарау (асабл1ва у Заходняй Ci6ipbi).