Бел. яз. КР №1 Вар.10

Беларуская мова ў ХХ стагоддзі.

У 30-я гады ХХ ст. функцыянаванне нацыянальнай мовы звужаецца, што адразу праяўляецца ў сферы навучання. У 1938 годзе выходзіць пастанова “Аб абавязковым вывучэнні ў школах рускай мовы”, і паступова наша мова выцясняецца і з іншых сфер грамадскага жыцця. У 1930 — 1980 гг. на Беларусі ролю дзяржаўнай фактычна выконвала руская мова, якая дамінавала ў адукацыі, публіцыстыцы, справаводстве, адміністрацыйным і вытворчым жыцці краіны. Але ў складаных умовах ХХ ст. імкліва праявіла сябе і рэалізавала свой творчы патэнцыял беларуская літаратура: паэзія, проза, драматургія.У 1990 годзе быў прыняты Закон аб мовах у Рэспубліцы Беларусь, паводле якога мова карэннай нацыі станавілася дзяржаўнай. Пасля правядзення першага агульнарэспубліканскага рэферэндуму 14 мая 1995 года на Беларусі дзейнічае двухмоўе. Адметная рыса сучаснай беларускай мовы — тое, што яна зарадзілася адносна позна (толькі ў ХVІІІ — ХІХ ст.) не на базе кніжных традыцый, а на грунце народных гаворак (не засмечаных запазычаннямі) і захавала тым самым глыбінныя славянскія карані, можа служыць узорам, тыповым прадстаўніком славянскіх моў, самавітай і непаўторнай, хоць і падверглася істотным скажэнням пад час рэформы 1933 г., прымусова скіраванай на збліжэнне яе літаратурных нормаў з нормамі рускай мовы.

Галоўная мэта — асіміляваць беларусаў — і палякамі, і рускімі ажыццяўлялася самым надзейным шляхам — праз пазбаўленне беларусаў сваёй адмысловай мовы як асноўнай рысы нацыі. Калі падчас забароны беларускай літаратурнай мовы ў ХVІІІ — ХІХ стст. вусная беларуская мова ўжывалася пераважна вяскоўцамі, якія не толькі захоўвалі, але і ўсебакова развівалі вусную народную творчасць, што стала на сёння ў некаторых жанрах (песні, казкі) адной з багацейшых у свеце, то цяпер асноўная маса людзей у выніку актыўных асімілятыўных працэсаў перайшла ў вусных зносінах на трасянку, а чысціню мовы захоўвае меншая, але нацыянальна свядомая частка народа. Менавіта яе прадстаўнікамі створана найбагацейшая літаратура, беларускія вучоныя першыя сярод славян зрабілі найбольш падрабязныя дыялектныя апісанні мовы, надрукавалі адзін з самых багатых у Еўропе збор фальклорных твораў. У цяперашні час у нашай краіне дзейнічае двухмоўе або білінгвізм — папераменнае карыстанне дзвюма мовамі, г.зн. беларуская мова існуе ва ўмовах канкурэнцыі з рускай мовай. Існуюць многія матывы авалодвання дзюма або некалькімі мовамі: атрыманне адукацыі, патрэбы навуковай дзейнасці; моўныя кантакты дыктуюцца эканамічнымі, культурнымі і інш. патрэбамі. Вызначаюць некалькі разнавіднасцей двухмоўя: індывідуальнае, суцэльнае, нацыянальнае, дзяржаўнае (калі ў адной краіне статус дзяржаўнай ці афіцыйнай маюць дзве мовы).

Заданне 2. Падбярыце з любога тэксту 10 прыкладаў марфалагічнай інтэрферэнцыі (па пяць форм роднага склону і па пяць форм меснага склону адзіночнага ліку рускіх і беларускіх назоўнікаў другога скланення), а таксама 5 прыкладаў сінтаксічнай інтэрферэнцыі

Марфалагiчная iнтэрферэнцыя

Родны склон:

а) не мае сораму – не имеет стыда;

б) купiў крухмалу – купил крахмала;

в) атам вадароду – атом водорода;

г) прадвеснiк снегападу –предвестник снегопада;

ж) ахвяра галаледу- жертва гололеда.

2. Месны склон

а) буслы на полi – аисты в поле;

б) рассказала о своем горе – распаведвала аб сваiм горы;

в) яблоко на снегу – яблык на снезе;

г) на горе растет береза – на гары расце бяроза;

д) печаль на срдце – смутак на сэрцы.

Сiнтаксiчная iнтэрферэнцыя

а) смеяться над убогим – смяяцца з ўбогага;

б) приложение к письму – дадатак да лiста;

в) заведующий базой – загадчык базы;

г) добраться к месту – дабрацца да месца;

д) подойти к магазину – падайсцi да мгазiна.

Заданне 3. Падбярыце па тры выразы з публіцыстычнага, навуковага і афіцыйна-справавога стыляў і складзіце з імі сказы выразнай функцыянальна-стылявой прыналежнасці.

Публiцыстычны стыль

а) За апошнiя два гады мабiльны iнтэрнэт-трафiк вырас больш чым у чатыры разы.

б) Адбылася сустрэча прадстаунiкоў некалькiх вядучых палiтычных партый.

в) У г.Навагрудку Гродзенскай вобласцi адбылася свята пад назвай «Дажынкi».

2. Навуковы стыль

а) Стварэнне Беларускага касмiчнага аппарата адкрыла у краiне новую галiну – касмiчную.

б) Электратэхніка, тэлевізійная тэхніка развіваюцца сёння настолькі імкліва, што складана ўсачыць за навінкамі.

в) У развітых краінах тэхнічнае пераўзбраенне вытворчасці па інавацыйных прынцыпам ажыццяўляецца на працягу 2-3 гадоў.

3. Афіцыйна-справавы стыль

а) Пры вылічэнні экалагічнага падатку ўлічваць, што экалагічным падаткам абкладаюцца толькі тыя забруджвальныя рэчывы, якія пералічаны ў дадатку.

б) Пры здзельнай аплаце працы асобам, маладзейшым за 18 гадоў вырабляюцца даплаты па тарыфнай стаўцы.

г) Умовы прадастаўлення скідак неабходна адлюстраваць у палажэнні аб зніжках ў арганізацыі.

Заданне 4. Выпішыце з артыкула па спецыяльнасці (фізіка, матэматыка, праграмаванне, уводзіны ў спецыяльнасць і інш.) 20 словазлучэнняў (ці слоў) і перакладзіце іх на беларускую мову. У тэрміналагічным слоўніку ці ў слоўніку прафесіяналізмаў знайдзіце тлумачэнні гэтых слоў.

1) Электромагнитная сила – электрамагнітная сіла:

Электрамагнітная сіла-адна з чатырох фундаментальных сіл у прыродзе. Звязвае

адмоўна зараджаныя электроны з станоўча зараджаным ядром унутры атама. гл.

таксама адзінай тэорыі поля.

2) выпрямитель тока – выпрамнік току:

Выпрамнік току, пераўтваральнік электрычнага току пераменнага накіравання ў ток пастаяннага напрамку .

3) Переменный ток - пераменны ток:

Пераменны ток - у шырокім сэнсе - электрычны ток, зменлівы ў часе; ў вузкім - перыядычны ток, сярэдняе за перыяд значэнне якога роўна нулю.

4) Интеграл – iнтэграл:

Iнтэграл - канчатковая, вымерна велічыня, у адносінах да бясконца малой часткі яе, да дыферэнцыялаў;

5) Производная – лагарыфм;

Лагарыфм-паказчык ступені, у якую трэба ўзвесці лік, званае падставай, каб атрымаць дадзены лік;

6) Матрица –матрыца:

Матрыца - мноства элементаў, згрупаваных у шэрагі і слупкі;

7) Байткод- байткод:

Байткод (па-ангельску byte-code), часам таксама выкарыстоўваецца тэрмін

псевдокод - машынна-незалежны код нізкага ўзроўню, генераваны кампілятарам

і выкананы віртуальнай машынай.

8) Сервлет - сэрвлета:

Сэрвлета - Java праграма, якая пашырае функцыянальныя магчымасці Web-

сервера, дынамічна генеруючы змест і узаемадзейнічаючы з Web-кліентамі пры

дапамозе прынцыпу запыт-адказ.

9) Backdoor – вackdoor:

Backdoor ("чорны ход") - слабое месца ў сістэме, выпадковага ці запланаванага

паходжання часта ствараецца распрацоўшчыкамі для адміністравання сайт або

для перастрахоўкі ад несумленных;

10) Account (user account)- Account (user account)

Account (user account) - уліковы запіс карыстальніка, якi змяшчае імя

карыстальніка, яго пароль для рэгістрацыі пры ўваходзе ў сістэму.

11) Экономика – эканоміка:

Эканоміка - гэта вывучэнне законаў прыроды, якія кіруюць спажываннем і

вытворчасцю.

12) Экономическая эффективность- эканамічная эфектыўнасць:

Эканамічная эфектыўнасць можа пераследваць адну з двух мэтаў: паляпшаць

эканамічнасць прадпрыемства. Палепшыць эканамічнасць - значыць вырабляць

ранейшую колькасць тавару пры меншых выдатках рэсурсаў.

13) Цена – кошт:

Кошт-грашовае выражэнне кошту тавару, паказчык яе велічыні;

14) Спрос –попыт:

Попыт-сукупная грамадская патрэба ў розных таварах, якая складваецца з

мноства канкрэтных патрабаванняў спажыўцоў, адрозная вялікім

разнастайнасцю і часта змяняецца;

15) Издержки производства – выдаткі вытворчасці:

Выдаткі вытворчасці-сукупныя выдаткі жывога і грамадскай працы на

вытворчасць прадукт;

16) Доход валовой – прыбытак валавы:

Прыбытак валавы-зноў створаная цяжкасцю кошт, якi ўключае заработную

плату і чысты прыбытак;

17) Прибыль – прыбытак:

Прыбытак-даход ўласнікаў прадпрыемства.

18) Рентабельность – рэнтабельнасць:

Рэнтабельнасць-гэта паказчык эфектыўнага выкарыстання вырабляющых

рэсурсаў, які вызначаецца суадносінамі некаторых эканамічных паказчыкаў

гаспадарчага прадпрыемства;

19) Статистический учет – статыстычны ўлік:

Статыстычны ўлік - сістэма рэгістрацыі, абагульнення і вывучэння масавых,

якасна аднародных сацыяльна-эканамічных з'яў у маштабе прадпрыемствы,

галіны, эканамічнага рэгіёну або краіны. Інфармацыя статыстычнага ўліку

выкарыстоўваецца органамі ўлады і кіравання для прыняцця кіраўніцкіх

рашэнняў;

20) Рентабельность – рэнтабельнасць:

Рэнтабельнасць паказчык эфектыўнасці работы прадпрыемства.

Заданне 5. Падбярыце тэкст на рускай мове (100 – 120 слоў) па спецыяльнасці, у якім былі б дзеепрыметныя словазлучэнні з суфіксамі -ущ- (-ющ-), -ащ- (-ящ-), -ем- (-им-) і перакладзіце яго на беларускую мову.

Электроприемниками постоянного тока являются электрические двигатели, преобразующие электрическую энергию в механическую, нагревательные и осветительные приборы и др. Элементы электрической цепи, обладающие электрическим сопротивлением, характеризуются так называемой вольт-амперной характеристикой. В обмотке якоря синхронного генератора вращающиеся магнитные потоки индуцируют ЭДС. При активно-емкостной нагрузке с уменьшением тока уменьшается составляющая продольного намагничивающего потока и результирующий поток уменьшается. Если увеличить вращающий момент первичного двигателя, то ротор начнет ускоряться.

Электрапрыёмнікі пастаяннага току з'яўляюцца электрычныя рухавікі , пераўтваральныя электрычную энергію ў механічную , награвальныя і асвятляльныя прыборы і інш Элементы электрычнай ланцугу , якія валодаюць электрычным супрацівам , характарызуюцца так званай вольт - амперной характарыстыкай. У абмотцы якара сінхроннага генератара верцяцца магнітныя патокі індукуюць ЭРС . Пры актыўна- ёмістнай нагрузцы з памяншэннем току памяншаецца складнік падоўжнага намагнічваецца струменя і выніковы паток памяншаецца. Калі павялічыць які круціць момант першаснага рухавіка , то ротар пачне паскарацца.

Заданне 6. Напішыце інфарматыўную ці індыкатыўную анатацыю на любы параграф з падручніка па вашай спецыяльнасці.

Электротехника и основы электроники: Учебник.

7-е изд., перераб. и доп. СПб.: Издательство «Лань»,

2012.— 736 с.: ил. — (Учебники для вузов. Специальная литература).

В книге изложены основы теории электрических, электронных и

магнитных цепей, рассмотрены устройство, принцип действия и характеристики

электрических машин, аппаратов, электроизмерительных приборов,

электронных приборов и устройств,а также основы автоматического управления

электроустановка основы электроснабжения и др. 6-е издание книги

«Электротехника» авторов И. И. Иванова и Г. И. Соловьева вышло в 2009 г.

Учебник предназначен для студентов технических и технологических

направлений подготовки.

Электратэхніка і асновы электронікі: Падручнік .

7-е выд. , Перапрац. і доп. СПб . : Выдавецтва « Лань » ,

2012. - 736 с. : Іл . - ( Падручнікі для ВНУ. Спецыяльная літаратура).

У кнізе выкладзены асновы тэорыі электрычных, электронных і магнітных ланцугоў, разгледжаны прылада, прынцып дзеяння і характарыстыкі электрычных машын, апаратаў, электравымяральных прыбораў, электронных прыбораў і прылад, а таксама асновы аўтаматычнага кіравання электраўстаноўках асновы электразабеспячэння і інш 6-е выданне кнігі «Электратэхніка »аўтараў І. І. Іванова і Г. І.Салаўёва выйшла у 2009 г.

Падручнік прызначаны для студэнтаў тэхнічных і тэхналагічных напрамкаў падрыхтоўкі.

Заданне 7. Напішыце адзiн асабісты дакумент (заява, аўтабіяграфія, даручэнне, распіска) і адзiн справавы ліст (ліст-запытанне, ліст-просьба, ліст-прапанова, ліст-напамін, ліст-запрашэнне, суправаджальны ліст).

Асабiсты дакумент:

Распіска

Я, Грышанаў Ігнат Алегавіч, які пражывае па адрасе: г. Навагрудак, вул. Юбілейная, 20, кв.55, пашпарт серыі КН, № 552179, выдадзены 22 жніўня 2006 года РАУС г. Навагрудка Гродзенскай вобласці 23.05.2011г.,

Атрымаў ад Радзівонава Ігара Васільевіча, які пражывае па адрасе: г. Навагрудак, вул. Горкага, 22, кв. 25, 125 000 (125.000) рублёў. Сума пазыкі павінна быць вернута на працягу аднаго месяца з даты складання

распіскі.

12.11.2012 І.А. Грышанаў

.

Справавы лiст:

Прапанова ў кнігу заўваг і прапаноў

01.10.2012 Грышанау Iгнат Алегавiч г.Навагрудак,вул.Юбiлейная,20/55

г. Мінск, вул. ______________

Паважаная дырэкцыя крамы “Суседзі”!

Згодна з артыкулам 17 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь у нашай краіне дзве дзяржаўныя мовы. Тым не менш, у Вашай краме на гандлёвых цэтліках выкарыстоўваецца толькі руская мова. Прапаную Вам перакласці цэтлікі на дзяржаўную беларускую мову, а таксама выкарыстоўваць беларускую мову ў час рэкламных акцый на тых інфармацыйных праспектах, што Вы распаўсюджваеце. Колькасць пакупнікоў у Вашай краме ад гэтага пабольшыцца.