WSM.wyk.7 Podstawy analiz statystycznych — Indeksy ekonomiczne prof. J. Kordos
VI. Indeksy ekonomiczne
6. Wprowadzenie.
Problematyka indeksów ekonomicznych dotyczy dość specjalnych zagadnień związanych z badaniem zmian niektórych zjawisk ekonomicznych w czasie.
Chodzi tu przede wszystkim o porównanie poziomu określonych zjawisk w czasie. Nie ma z tym większych kłopotów, jeśli te zjawiska są jednorodne. Nie poświęcimy im tu więc większej uwagi, poprzestając na dość ogólnej prezentacji.
Podamy w ogólnym zarysie natomiast porównanie w czasie zjawisk złożonych, mniej jednorodnych, bez wchodzenia w szczegóły rozwiązań.
6.1. Indeksy indywidualne
Wchodzą tu w grę tzw. indywidualne wskaźniki dynamiki zwane także indeksami indywidualnymi (względnie prostymi).
Indeksy indywidualne
Można porównywać wielkość jakiegoś zjawiska w kolejnych momentach lub okresach ze stale jednym i tym samym poziomem tegoż zjawiska, w dowolnie wybranym momencie lub okresie. Mówimy wtedy o jednopodstawowych wskaźnikach dynamiki lub jednopodstawowych indeksach.
Oznaczmy poziom ustalonego zjawiska w kolejnych momentach (okresach) przez
x1, x2, ...., xn, to wskaźnikami jednopodstawowymi będą wyrażenia
(6.1)
Wielkość xo - stanowiącą podstawę porównań, może być to jedna z wielkości x1, x2, ...., xn, bądź też poziomem tego zjawiska w jakimś innym momencie lub okresie czasu. Wskaźniki dynamiki mogą być także wyrażane w procentach.
6.2. Indeksy łańcuchowe
Drugim podstawowym rodzajem wskaźnika dynamiki są tzw. wskaźniki (indeksy) łańcuchowe, mierzące tempo zmian z momentu na moment (lub okresu na okres). W tym przypadku porównujemy poziom badanego zjawiska w momencie (okresie) i z poziomem w momencie (okresie) bezpośrednio go poprzedzającym. Otrzymujemy następujący ciąg wskaźników łańcuchowych:
(6.2)
(mogą być one również wyrażane w procentach).
Przykład 6.1
Samochody osobowe w latach 1990 - 1994 (stan na 31.XII)
i dynamika (w procentach)
-
Lata
1990
1991
1992
1993
1994
Liczba samochodów
( tys. szt.)
5261
6112
6505
6771
7153
Indeks jednopodstawowy (1990 =100)
100
116,2
123,6
128,7
136,0
Indeks łańcuchowy
-
116,2
106,4
104,1
105,6
Źródło: opracowanie własne
Wskaźniki o podstawie stałej Þ wskaźniki łańcuchowe: w uporządkowanym chronologicznie ciągu wskaźników jednopodstawowych, każdy z nich dzielimy przez wskaźnik go poprzedzający.