- •1.Паняцце пра суч.Бел.Літ.Мову. Паняцце нац.Мовы. Асн.Адзінкі літ.Мовы. Форма існавання.
- •2.Бел.Мова ў сям’і індаеўрап.Моў. Бел.Мова адна са слав.Моў. Усходнеслав., заходнеслав. І паўднёва слав.Мовы.
- •4. Дыялекты на тэррыторыі Бел. Формы існавання дыялектнай мовы.
- •5. Функцыі мовы: камунікатыўная, пазнавальная (кагнітыўная), акумулятыўная, уплывова эмацыянальна-эстэтычная.
- •7. Фанетыка. Сувязь з інш. Раздзеламі мовазнаў. Прадмет і задач вывучэння.
- •8. Фанетычныя адзінкі, іх функцыянальная хар-ка.
- •10. Моўны апарат. Актыўныя і пасіўныя органы маўлення.
- •11. Артыкуляцыйная хар-ка зыч. Гукаў паводле: удзелу голасу і шуму, спосаб ўтварэння, месца ўтварэння, палатальнасць.
- •12.Артыкул. Хар-ка гал. Гукаў (рад, пад’ём, лабілізав., нелабілязав.)
- •13. Фанет. Законы (закон недысімілятыўн. Акання, асіміліяц., дысіміляцыя)
- •16.Пазіцыйныя і гістарычныя чаргаванні гукаў
- •17. Фаналогія. Паняцце фанема. Фанал. Школы. Варыянты і варыяцыі фанем
- •19.Складападзел у бел.Мове. Закон узрастаючай гучнасці. Хар-ка складоў.
- •20. Націск (разнамесны, рухомы і нерухомы) і інтанацыя ў бел.Мове.
- •21. Арфаэпія, яе задачы. Прычыны адхіленняў ад літаратурнага вымаўлення.
- •22. Вымаўленне зычных і спалучэнняў зычных у суч.Бел.Літ.Мове.
- •23. Графіка. Фарміраванне бел графікі.
- •24. Прынцыпы бел. Графікі. Піктаграфічнае, ідэаграф., фанаграф. Пісьмо.
- •25.Арфаграфія. Гісторыя фармірав. Бел. Арфаграф. Прынцыпы суч. Бел. А.
- •26. «Бел.Граматыка Тарашкевiча 1918г. Рэформа правапiсу 1933»
- •27. Лексікалогія як раздзел мовазнаўства. Азначэнне слова як асн. Адзінкі мовы. Лексічнае і граматычнае значэнні слова.
- •28.Полiсемiя, семан.Пераарыент.Слова ў тэксце.Асабл.Выкарыс.Тропаў у смi
- •29. Моўныя рэсурсы і маўленчыя рэалiзацыi лекс. Аманiмii. Тыпы амонiмаў.
- •4 Тыпы няпоуных амонiмау:
- •30. Прычыны узнiкнення I шляхi утв. Амонiмау. Размеж. Аманiмii I полiсемii.
- •31. Сiнанiмiя. Сiнанімічны рад. Паняцце пра дамiнанту.
- •32. Тыпы сiнонiмау.Лекс.,сiнтаксіч. Сiнанiмiя
- •33. Паронiмы. Мiжмоўныя амонiмы і паралексiя.
- •34. Антанiмiя. Тыпы антонiмаў.
- •35.Сутнасць антанiміч. Супрацьпастаўлення: антонiм, антытэза, аксюмаран.
- •36 І 37.Спрадвечна бел. І запаз. Лексіка, іх размежаванне. 37.Агульнаслав., усходнеслав., уласнабел. Лексіка.
- •38.Методыка вызначэн. Запазыч.Слова. Засваенне зап.Слоў: фанет., графіч., грамат., семантыч.
- •39.Запазыч.Словы са слав. І неслав.Моў. Інтэрнацыяналізмы і калькі.
- •40. Транслiтарацыя. Выкарыстанне варварызмаў і экзатызмаў у суч.Тэкстах.
- •43.Лексiка суч.Бел.Мовы паводле акт.I пасiўн складу.
- •44.Агульнаўжыв. Лексіка і абмежав. Ўжытку: дыялектызмы, тэрмін. І прафес. Лексіка, жарганізмы і аргатызмы. Выкарыстанне ў мастац. І публіц. Тэкстах.
- •47.Парадак кампанентаў у фраз.Сістэмат.Фраз.Адзінак.Тыпы фраз. Паводле семант. Злітнасці.
- •48.Полiсемiчнасць,сiн., аманiмiчн.Фразеалагізмаў.
- •49. Фразеалогія бел.Мовы паводле паходжання.
- •50. Прыказкi(прымаукi). Крылат.Выказваннi. Перыфразы.
- •51.Прадмет і задачы лексiкаграфii. Тыпы слоўнiкаў.
- •52. Энцыклапед.I лiнгвiст. Слоунiкi.
- •53. Змест слоўнікавага артыкула у лiнгвiст. Слоўнiку.
- •54.Слова і марфема. Тыпы марфем.
- •55.Сiнанiм. I аманiм. Марфем.
- •56. Аснова слова. Тыпы асноў, іх марфемны склад і будова.
- •57.Гiстар. Змены у марфемным складзе слова. Прычыны і характар змен.
- •58.Словаўтваральныя тыпы, маделi, гнезды.
- •59.Марфалагiчныя спосабы ўтвар.Слоў.
- •60. Немарфалагiчныя спосабы ўтварэння слоў.
1.Паняцце пра суч.Бел.Літ.Мову. Паняцце нац.Мовы. Асн.Адзінкі літ.Мовы. Форма існавання.
Мова – сістэма фанет., лексіч., грамат. сродкаў, якая выконвае камунікат. функцыю. Мова адносіцца да вярбальнага сродка зносін. (Невербальныя сродкі – сімвалы, жэсты, міміка).Мова развіваецца ў грамадстве і адлюстроўвае яго асаблівасці. Бел. нац. мова – сродак зносін бел. нацыі. Склалася ў перыяд фарміравання нацыі. Нац. мова – адметная рыса люб нацыі, без яе нацыя не існуе. Бел. нац. мова – мова беларускага народа, які непадзельна звязаны з духам сучаснага народа.Асаблівасці жыцця, менталітэт, гіст і грам вопыт, інтэлект, маральны і эстэтычны кошт. Гэта ўсё адлюстроўваецца ў нац мове.
Формы існавання нац мова:
Літ. - унармована, апрацоўвана майстрамі слова і дзеячамі культуры мовы.
Літ. мова - гэта не мова мастац. літ. Яна ужываецца ў розных сферах.
дыялектная мова
сацыялекты- моўныя сродкі, якімі карыстаюцца людзі пэўнай сац. праслойкі, звязаныя паміж сабой пэўнымі інтарэсамі і звычкамі(арго, моладзевы).
прастамоўе
Літ. мова існуе ў 2-х формах: -вусная; -пісьмовая. Стылі: -кніжны. -гутарковы.
Кадыфікацыя – афіц.прызнанне мовы і яе пісьмовае замацаванне.
Дыялектная мова – мова народа, выступае ў выглядзе мясцовых гаворак.
Гаворка – мова пэўнай мясцовасці, насельніцтва, пунктаў з аднатыпнымі моўнымі рысамі.
Дыялекты: 1)паўдн- усходн; 2)паўдн-заходні; 3)сярэднебел. гаворка. 4)заходнепольск. або брэстская гаворка.
(упамянуть!) Трасянка “некультурная”, безумоўна уплыў на суч бел. літ. мову.
2.Бел.Мова ў сям’і індаеўрап.Моў. Бел.Мова адна са слав.Моў. Усходнеслав., заходнеслав. І паўднёва слав.Мовы.
Сёння 5000 моў. Рабочыя мовы ААН: англійская, арабская, іспанская, кітайская, руская, французская. У некаторых краінах можа быць некалькі дзяржаўных моў. Для кожнай мовы існуюць спецыфічныя паняцці, якія не маюць адпаведнікаў у іншых мовах.
Класіфікацыя моваў свету:
Генеалагічная - – вывучэнне і групаванне моваў свету на падставе вызначэння роднасных сувязяў паміж імі. аб’ядноўвае мовы свету ў моўныя сем’і, сем’і
– у групы і падгрупы. Кожная моўная сям’я паходзіць з асобных дыялектаў адной мовы.
Марфалагічная – аб’ядноўвае мовы паводле граматычнага значэння, будовы слоў:
1) Ізаляцыйныя – няма словазмянення, словы з каранёў, няма канчаткаў: фу “бацька” му “маці”=фуму “бацькі”: кітайская, в’етнамская
2) Аглютынацыйныя –граматычная адназначнасць афіксаў: да нязменнага кораня дадаюцца афіксы. 1 скланенне, 1 спражэнне: bala-дзіця, balada-дзіцяці(Р.с.), balalar-дзеці(мн.л.), balalarda-дзяцей:угра-фінская, мангольская.
3) флексійныя (фузійныя)-граматычнае значэнне з дапамогай флексіі(канчаткаў). Афіксы накладаюцца на аснову: руская, беларуская, украінская
4) інкарпарацыйныя (мексіканская). У адзін групавы комплекс уваходзіць некалькі каранёў. Сказ пачынаецца з дзейніка і заканчваецца выказнікам: ninakakva-я мяса ем: індзейская, Паўночнай Амерыкі, камчацкая, чукоцкая.
Моўныя сем’і: 1) індаеўрапейская, 2) кітайска-тыбетская, 3) тюркская, 4) уральская, 5)селіта – халічкая 6) травідыйская.
Моўная сем’я - гэта группа роднасных моў залежных ад іх геагр. размяшчэння, паходжання з агульнай крыніцы.
Індаеўрапейская сям’я (16 груп) 1 – славянская, 2- германская, 3 – раманская, 4 - балтыйская, 5 - індыйская, 6 – іранская і інш.
Сучасныя індаеўрапейскія мовы – самая вялікая сям’я роднасных моў.
Славянская группа 1) усходнеславянская (руская, беларуская, украінская) 2) заходнеславянская (польская, чэская, славацкая, латыская(?)) 3) паўдневаславянская (славенская, балгарская, македонская, сербска – харватская.)
Класіфікацыя моў – падзел моў свету па іх уласцівых рынадлежнасці мовы.
Класіфікуюцца: Генеалагічнае і Марфалагічнае, або тыпалагічнае.
Мовы: 1) фіктыўная 2) аглюнатыўная 3) аморфрная.
3.Гіст. этапы развіцця бел мовы.Уласна- бел словы: бусел, будаваць, гаспадар, хутка, гаворка, волат, лазня, вясёлка, змрок, дрэнны, адмысловы, сяліба і інш.
Этапы развіцця:
-Старажытнаруская літ мова як зыхад этап у гіст. усходне-слав моў 11-14 стст. – выпромоўка ўласных сродкаў выражэння – аддаменне ад сістэмы пародн гаспадаркі – развіцце літ. моў 2-х моўе і 3-х моўе – поўнагалосныя і непоўнагалосныя словы – узаемаадносіны бел і зкраінтскай моў, гаворкі крывічаў, дрэгавічаў, радзімічаў. помнікі “Слова аб полку Ігаравым” Гняздоўскі надпіс на глін посудзе 10 ст. “Руская праўда””Слуцкія лісты і тураўская Евангеля”
-Літ мова эпохі бел народнасці 15-18 стст – дзяржаўная мова ВКЛ – панаванне дзелав. пісьменнасці – пісьмо у царквы да 16 ст – замацаванне традыцый этымалагічныя – марфозныя прынцыпы – страчванне ўлады царквы бліжэй к 18 стст. помнікі Актавыя кнігі, Літоўская метрыка, кнігі Скарыны, кнігі Віцебскага замкавага суда 1533-1540гг, Евангеле Цяпінскага.
-Новая бел літаратурная мова 19 – 20 стст – кан 18 стст – бел мова заходзіць як дыялект сярод сялянства – творчая манера паасобнасці пісьменнікаў – сістэма грацічных сродкаў – унармаваная сістэма арфаграфіі і граматыкі. лексікі і сінтаксіса – устойлівыя сістэмы жанраў поэзіі і публіцыстыкі помнікі “Сялянка” Д-Марцінкевіч “Энеіда на вывараце” “Тарас на парнасе” “Бел граматыка для школ” “Наша ніва, доля, хата”.
-сучасны этап:1980-я пад уплывам бел.грамадскай інтэлігенцыі ўзнавіўся інтарэс дзяржавы да мовы; 1990-закон аб мове=поўны пераклад дакументаў на бел.м к 2000г. Але беларусізацыя спынена ў 1995 рэферэндумам=2 дзярж.м..