17.Бурж рэформы 60-х гг. Хіх ст. На Беларусі. Контррэформы.

Асн масу насельн (72,3%) скл сял, з ліку якіх звыш 53% належ памешч-м. (з 1825 да 1861 г. гаре нас павял з 261,4 тыс. да 330 тыс.), С\г Бел пераходзіла на шлях таварнай вытв-ці.сістэма рэк звязв Бел з гар Расіі, Украіны, Польшчы, а праз балтыйскія парты і з гарадамі Зах Еўр. Жыта, лён і бульба. жывёлагадоўля, авечкагадоўля. будавалі вінакурныя, цукраварныя, лесапільныя і інш прадпр. Крымская вайна (1853—1856 гг). у 1858—1860 гг. у Бел 40 сял выступл, 11 з якіх былі задушаны. У 01.1857 г. быў створ Сакрэтны камітэт. Падрыхт 1861 г. В. I. Назімава накіравалі ў Пецярбург прашэнні, вызваліць сялян без зямлі.20.11.1857 г. Рэскрыпт В.І.Назімаву з'явіўся першым урадавым дакументам аб сялян рэф. за пам захоўв права на ўсю зямлю, сяляне на сядзібную аселасць. Пам Бел абеззямельвалі сялян, прысвойвалі лепшыя ворыўныя ўчасткі і сенажаці, а сялянам пакідалі забалочаныя або пясчаныя ўгоддзі. На Беларусі ўтвораны Вілен і Гродз камітэты (у лютым), якія з Ковенскім камітэтам здалі свае прапановы ў Віленскую агульн камісію (утворана 17.12.). Затым былі ўтвораны Віц, Магіл і Мінскі дваранскія камітэты (у 06-07). 19 лютага 1861 г. Аляксандр II заканадаўчыя акты («Палажэнні) і «Маніфест» аб адмене прыгон права. Гэтыя дакументы былі апублік 5.03.1861 г. На Бел рэф 1861 г. праводз на падставе Агульнага (асабістыя і маёмасныя правы сялян, парадак утварэння сельскага кіраўніцтва і выканання сялянамі казённых, земскіх і мірскіх павіннасцей). і двух мясцовых «Палажэнняў».(вызначылі парадак надзялення сялян зямлёю і выканання імі павіннасцей). 9г сяляне былі абавязаны трымаць адведзены ім надзел і выконв— паншчыну ці аброк. У Магіл і бел паветах Віц губ землеўп-не сялян праводз па «Мясцоваму палаж для велікарускіх, новарасійскіх і бел губ». Па «Агульнаму палажэнню» сял атр асабістую свабоду і права распараджацца сваёй маёмасцю. не дала ім сапраўднай свабоды. Яны заст часоваабав-мі і ад пам. сялянскіх выступл Паволжа, Літва і Зах Бел. Ва ўсе губ былі накір надзвыч царскія ўпаўнаважаныя. Духавенства сачыць за настроем і паводзінамі сялян. Асабліва моцным сял рух быў у 03.у Брэсцкім, Слонім і Ваўкавыскім уездах Гродз губ. Навагрудскага ўезда Мін губ з 30.03 па 6.04 Карным атрадам графа Тышкевіча выступ было патоплена ў крыві. асаблівасцю масавасць, устойлівасць і ўпартасць. ВЫНІКІ:захавала прыгонн перажыткі (памешч землеўладанне).

судовая рэформа. Новыя судовыя уставы, якія былі прыняты 20 лістапада 1864 г, бессаслоўны прынцып, аб'яўляўся адкрытым (публічным) і незалежным ад урада. Ва ўездах уводзіліся міравыя суды і з'езды міравых суддзяў, у губернях — акруговыя суды. Крымін справы у акруг судах разгляд з удзелам прысяжных засядацеляў. Для юрыдычнай дапамогі падсудным быў створ інстытут прысяжных павераных (адвакатаў), якія не знаходз на дзярж службе і не залежылі ад урада. Міравыя суддзі (нізш суд інстанцыя) выбір-ся ўезднымі земскімі сходамі.У Белі і Літве суд рэф пач ў 1872 г. з увядзення міравых судоў. міравыя суддзі не выбіраліся, а назначаліся міністрам юстыцыі і цалкам залежылі ад яго. Акруговыя суды з прысяжн засяд-мі былі ўведзены ў зах губ ў 1882 г. Для сялян па дробных грамадз і крымін справах саслоўны валасны суд, духоўны, ваенны.Вышэйшы крымінальны суд.

Земская рэформа, прын 1.01.1864 г, прадугл стварэнне ва ўездах і губернях выбарных устаноў для кір-ва мясц гасп, нар адукацыяй, мед абслуг насельн. У Бел ў сувязі з паўст 1863 г. уводзіць выб установы царызм не адважыўся. 1911 г.,ва ўсх губ Бел былі створ земствы і то па спец выбарчаму закону.

Гарадская рэформа была прын ў 1870 г, ў Бел яе ў 1875 г. У аснову рэф пакл прынцып усеагульных выб органаў гар самакір — гар думы і гар управы. Выбарчае права ўсім плацельшчыкам гарадскіх падаткаў. Тры выбарчыя курыі: багатыя гар,сяр, усе астатнія. Кожная курыя выбірала трэць дэпутатаў (галосных) гарадской думы. у думе больш прадст буйнай і сярэдняй бурж. выканаўчы орган — гарад ўправа на чале з гарадскім галавой.

Ваенная рэф. Пач ў 1862 п, створ 15 ваен акругоў і скароч тэрмін службы да 7—8 гадоў. саслоўны прынцып камплект арміі быў ліквід толькі ў 1874 г. ўсе мужчыны з 20 гадоў (6 г у сухап войсках і да 7 г на флоце). З выш адук 6 месяцаў, гімназіі — у 1,5 г, гар вучыл — 3 г, пач школы — 4 гады.

Школьная рэф. (1864 г.) Школа абвяшч ўсесасл, павял пач школ, пераемнасць розных ступеняў навуч. Агульн сяр адук давалі класічн(лат і грэч мовы) і рэальн(матэм, прыродазн) 7-г гімназіі. Выпускнікі класічн гімн мелі права без экз паступаць ва ун-ты, а рэальных гімназій — у тэхн інст-ты. У 1871 г. рэальн гімн былі ліквід і утвор рэальныя 6-кл вуч-чы, у якіх скарач выкл агульнаадук дысцыплін і пашыря вывуч прыкладных, тэхнічных. (не маглі паступаць без экз у тэхн інст, а ва ун-ты забаронены). ў Бел не было земскіх школ і грамадскасць не дапускалася да кір-ва нар адук. Таму тут не дзейнічала і расійскае «Палажэнне аб начальных народных вучылішчах» 1864 г. Для Бел і Літвы былі выпр спец «Час правілы для нар школ». ў губ ствар дырэкцыі нар вучылішч з ліку чыноўнікаў, якія ажыцяўлялі нагляд за раб школ. Распар-нем Мін адук ад 6.01.1864 г. забаран размаўляць на роднай (не рускай) мове.

Цэнзурная рэф 1865 г. пашыр магч друку. Творы вялікіх аб'ёмаў, ўсе выданні навук устаноў маглі друкавацца без цэнзуры. У Бела (да сяр80-х г) не давалі дазволу на выданне незалежных ад улад газет. Першым выданнем у Бел была газета «Мінскі лісток» (1886—1902 гп).

ВЫНІКІ РЭФ: *змен у паліт жыцці Расіі і Бел. *пераўтв феад манархіі ў ман бурж. *непасл і абмежаванымі.

КОНТРРЭФ. (1880-1890)Пасля забойства цара Ал-ра II у 1881 г. ва ўнутр палітыцы Расіі адбыліся значныя змены. рэф 60—70-х гадоў пачалі расцэньв як «фатальныя памылкі». 08.1881 г. было ўведзена ў дзеянне «Палажэнне аб мерах па ахове дзярж бяспекі і грамадскага спакою», Улады мелі права канфіск маёмасць і накір вінаватых у ссылку ў аддаленыя губерні, закр навуч ўстан, прамысл прадпр, органы друку. Першыя контррэф закранулі нар адук. У 1884 г. царк-прых школы былі перададзены Сіноду, а ў 1887 г. у гімназіі было забаронена прымаць дзяцей прыслугі, возчыкаў, дробных лавачнікаў (Цыркуляр аб кухарчыных дзецях) і г. д. У 1882 г. кантроль за газетамі і часопісамі. Універ-кі статут 1884 ліквідаваў аўтаномію ун-таў у кіраванні. Увядзенне 12.07.1889 г. інстытута земскіх начальнікаў.(У Бел 1900 Віц, Магіл і Мін губ). У 1892 г. было ўведзена таксама новае «Гарадское палажэнне», павышала маёмасны цэнз пры выбарах органаў гарад самакір і ўзмацняла над імі кантроль з боку ўрадавай адмін-цыі.

Буржуазныя рэформы на Беларусі ў пачатку ХХ ст.

6.08.1905г. Мікалай ІІ падпісаў маніфест аб скліканні “Законарадчай” Дзярж Думы. Выбары сарваны.

17.10.1905г. Маніфест – свабода слова, друку, саюзаў, надзяленне Дзярд Думы заканад паўнамоцтвамі і пашырэнне выбарчага права. Усе выбаршчыкі дзяліліся на 4 курыі: землеўладальн-ю (памешч), гарадскую (буржуазія), сялянскую і рабочую. 1 голас памешч =3 буржуазіі =15 сялян = 45 рабочых.1906 – І Дзярж Дума, 1906-1907 – ІІ Дзяр Дума.

1905 узніклі бурж паліт партыі КАНСТЫТУЦ-ДЭМ П (кадэты), “ САЮЗ 17 КАСТР” (акцябрысты) за канст манархію, знішч саслоўн прівілеяў, паліт свабоды. Ліквід памешч землеўл. Акцябр за падтрым манарх і захав Расіі. Кадэтаў у Бел падтр польск памешч і катал царква. СІЯНІСТЫ 1907 ствар Сусветн арг сіяністаў. Гурткі ў Бел падтр кадэтаў.

“САЮЗ РУСКАГА НАРОДА” (чарнасоценцы) 1905-п.1906г. У Мінску, Гомел, Віц. Прав кансерв “ПАРТЫЯ РУСКАГА СХОДУ” , “РУСКІ УСКРАІННЫ САЮЗ” – абаранялі інтар памешч і правасл царквы.

Указ 17.04.1095г. аб свабодзе веравызнання. Дамініруючая правасл. Увядзенне дэм права свабоды веравызн у Расіі. – абвастр межканфес адносін.

СТАЛЫПІН – старш савета мін, мін унутр спраў, загінуў у 1911г. Мэта: разбурэнне сял абшчыны і ствар праслойкі заможн сялян. УКАЗ 9.11.1906г. сяляне маглі выйсці на ХУТАР. Перавезці сваю маемасць – нявыгадна. 1907-1914 – у 5-ці Зах губ толькі 12% сял двароў ствар хутар і водрубныя гаспад. Ахвотна высял на хутар заможн сял, куплялі за бясцэнак зямлю бедн і памешч. Колькасць іх зямлі павял з 8,1% да 37,3%. Перасял у Сібір, Далекі Усход, Паўн Каўказ, Сяр Азію. 1907-1914 з бел перасял 335 тыс бедн сялян. Пашыр рускага землеўл – створ спец фонд для рус пасяленцаў – сялян банк выдаваў крэдыты для куплі зямлі. 1914г. заможн сял у бел 12%, а бедн 68%. Сталыпін хутарызацыя умац капіт адносін у весцы. 1915г. Закон аб спыненні на час вайны землеупарадк работ.

ЗЕМСКАЯ РЭФ. У Віц, Магіл і Мін губ 17.03.1911г. уведзены земскія установы – прыцягнуць заможн сял да правядз зямельн рэф, узняць паліт ролю сял буржуазіі. Выбары у земскія установы ажыцц па “рус” і “ПОЛьск” курыях. Аднак у Бел земствы не адыгралі значнай ролі.

18.Сац-эканам.развіцце у 2й пал. XIX ст. Рэформа 1861 г.-"прускі шлях". На Беларусі яго рысы былі яшчэ болып выразныя. Пераход да капіталістычнага гаспадарання на Беларусі адбываўся паступова. Пасля рэформы 1861 г. сельская гаспадарка ўсё шырэй уцягва. ў рыначныя сувязі пад уплывам агульнарасійскага рынку. Рэформы 1860 – 1870-х гг. => развіццю таварнай вытворчасці. З 1880-х гг. сельская гаспадарка Беларусі паступова пераходзіць ад пераважнага вырошчвання зерневых культур да спецыялізацыі ў малочнай жывёлагадоўлі, ільнаводстве і бульбаводстве. У прамысловасці назіраецца пераход ад мануфактурнай да фабрычнай вытворчасці. Яе канцэнтрацыя абумовіла стварэнне акцыянерных таварыстваў. З Беларусі вывозіліся лес, запалкі, тканіны, абутак, кафля, гарбарныя вырабы і інш. Значную ролю пачалі адыгрываць банкі. Асабліва хутка ішло будаўніцтва чыгункі: у 1870 г. працягласць чыгуначных ліній складала 302 км., у 1902 г. – 2752 км., 1914 г. – 3900 км. Але з-за канкурэнцыі з суседнімі буйнымі прамысловымі рэгіёнамі Расійскай імперыі прамысловасць на Беларусі ўвогуле развівалася марудна. Аб развіцці капіталізму ў с/г Б. сведчыць спецыялізацыя с/г вытворчасці. У выніку сусветнага аграрнага крызісу 80 - 90-х гадоў цэны на збожжа рэзка знізіліся Збожжавыя гаспадаркі Беларусі не былі здольны канкурыраваць на рынках Зах. Еўропы. => малочная жывёлагадоўля, ў памешчыцкіх гаспадарках - вінакурэнне. +свінагадоўля. неабходнасць выкарыстання машын. Прамысловасць Б. развівалася ў цеснай сувязі загульнарасійскай, але мела асаблівасці: пашырэнне дробн. вытворчасці і мануфактур, пераважна невялікіх фабрычна-заводскіх прадпрыемстваў. У 60-я гады XIX ст. - пераважалі дроб. рамес. прадпрыемствы і мануфактуры (ручная праца). перапрацоўка мясцовай сыравіны: дрэва (сталярны), гліны (ганчарны), скуры (кушнерскі, шавецкі), шэрсці і льну (ткацкі). Пасля рэформы 1861 г. паскорыўся рост мануфактурнай вытворчасці. Тут выкарыстоўвалася ручная праца, але існаваў яе падзел па спецыяльнасцях. У 2/2 XIX ст. - пераход ад ручной працы да машыннай (фабрыка). Значнае развіццё на Беларўсі атрымалі запалкавыя(Барысаўская, Мазырская, Пінская і Койданаўская). і папярова-кардонныя прадпрыемствы (Добрушская). У 2/2 XIX ст. -і рост гарадоў і развіццё прамысловага будаўніцтва => патрэб будаўнічых матэрыялаў => вытворчасць цэглы + шклозаводы і прадпрыемствы па вытворч. кафлі. Развітай сістэмы транспарту. Перш. чыгункай на тэр. Б. - Пецярбургска-Варшаўская

Эканамічнае становішча беларускіх зямель у пачатку ХХ ст.

З 1909 пасля крызіса і дэпрэсіі пач. ХХ ст. пач. Экан.пад’ём, які працягв.да І сусв.вайны. Тэмпы разв.прамысл.Бел.бвышэй, чым у цэнтры Рас.імп., хоць узровень прамысл.разв.быў ніжэйшым. Хутка разв. Буйная прамысл. Але захав.і вял.удзельн.вага дробн.вытворчасці – яна давала больш паловы усёй прадукцыі.

Галіновая структура прамысловасці заставалася ранейшай. Найбольш высок.тэмпы разв. Дрэваапрац.

Павяліч. Доля акцыянерн.капітала. Расла канцэнтрац.прам.вытворч. Каля 20% рабочых у 1913 г. працав. На прадпр. З кольк.рабочых 500 чал. Буйнейшыя прадпр. Да І сусв.в-ны: Віц льнопрадзільная ф-ка “Дзвіна”(Рус-Бельг акц тав-ва), Гродз.табачн.ф-ка, майстэрні Лібава-Роменскай (Гомель) і Палескай (Пінск) чыгунак. Значн. Частка прам. Размяшч.у сельск.мясц. – бліжэй да крыніц сыравіны.

С/гасп. Спецыяліз на вытворч.малака, малочн.прадуктаў, мяса. Узрасла тэхнічн.узброенасць памешч.і заможных сялянскіх гаспадарак: малатарні, веялкі, сеялкі. Фармір. Бурж.зямельн.уласнасці – скарач.дваранск.землеўладання.

Значны ўплыў на разв.с/гасп. Аказ. Сталыпінска. Аграрн.рэформа. Яна садзейн.большай арыентацыі вёскі на вытворчасць рыначнай прадукцыі і дыферэнцыяцыі сялянства. У выніку перасяленч.п-кі Бел. пакінула 335 тыс.сялян.

У 1911 па ініц. Сталыпіна выраш.увесці земствы у Вц., Мг. і Мн. Губ. Выбары рабіліся па нацыянальным курыям. Земствы не ўводз.у Гродз.і Віленск. Губ. – баяліся, што яны пападуць пад уплыў польск. і акаталіч.памешчыкаў.

Манапалістычн аб’ядн выцяснялі дробн вытв-ць. Узоасла роля банкаў: аддз цэнтр Рас банкаў (дзярж, Сялян, Дваран), камерц: Мін, Магіл.мянш кірмашовы гандаль, а больш магазіны. Рост гарадоў – 53,5% яўрэі. Пераход да класавай тсруктуры: пралетар і бурж.(памешч, купцы, мяшчане, заможн рамесн)- 84,5% яўрэі, аграр бурж – беларуская.

61% - бедн, 28% - серадн, 11% - заможн сял. С\г давала 56,9% нац дахода, выар с\г тэхн. 1911 уведзены земствы – арганізоўвалі агран, заатэхн, ветэрынар службы. Ппрацэс распаду феадальнай і фармір буржуазн зямельн уласн.