8.Брэсцкая царкоўная унія. Распаўсюджванне уніяцтва. Царква і рэлігія на Беларусі хvіі – хvііі ст.

На хвалі КР нарадзілася Берасцейская царкоўная ўнія 1569, якая падпарадкавала правасл.царкву РП Папе Рымскаму і ўзмацніла пазіцыі Ватыкана. Новае веравызванне аддалілася ад праваслаўя і не злілося з каталіцтвам. Правасл.апазіцыя правяла свой сабор, дзе аб’явіла імпічмент уніяцкім уладыкам, адлучыў іх ад царквы і выракся царкоўнай еднасці. Каралеўскі ўніверсал 15 кастрычніка 1569 зацвердзіў цакоўнае злучэнне. Шмат зрабіў для ўніяцкай царквы мітрапаліт І.Руцкі. імкнуўся да “універсальнай” ўніі-аб’яднання правасл-х і ўніятаў у рамках адной царк-й арг-цыі. Буйным дзеячам уніі быў полацкі архіепіскам Кунцэвіч (1617-1623). У сваёй дзейнасці сустрэў супраціўленне мясцовага насельніцтва, таму што распаўсюджваў уніяцтва жорсткімі метадамі, зачыняў правасл.храмы, забараняў правасл.набажэнс-тва. З другой пал.17ст. польскі касцёл пачынае праследаваць уніятаў як не выканаўшых сваё прызначэнне.

У 1685-1686 Кіеўская мітраполія падпарадковаецца Маск патрыярхату. Умяшэнне Расіі ў справы бел.-укр.праваслаўнай царквы схілілі на мяжы 17-18ст.трох правасл-х епіскапаў да ўніі. У РП засталася толькі адна правасл-Бел (Магілёўская) епархія. Адмоўна ставіўся да прамаскоўскай арыентацыі мітрапаліт Сільвестар Косаў. Законы 1668 і 1674 адступніцтва ад каталіцтва і ўніяцтва абвешчана крымінальным злачынствам і падлягала пакаранню выгнаннем з дзяржавы. У 1676 правасл.барцтвы былі пазбаўлены прывілеяў. У 1699 праваслаўныя страцілі права займаць выбарныя магістрацкія пасады. Пасля войнаў сяр.17ст. рэшткі праваслаўнай шляхты пераходзяць у каталіцтва. Пастановай сойма 1712 было забарон замацоўв дзяржпячаткай дакументы, якія прадугл выгады для некатолікаў. Пастановы 1732 і 1733 пазбаўляліся некатолікаў выбірацца ў дэпутаты сойма, засядаць ў трыбунале, займаць грамдз пасады. Расправа з полацкімі базыльянамі ў 1705 разбурэнне Саф сабора ў 1710, спусташэнні базыльянскіх кляштароў, арэшты і вываз у Расію уніяцкай іерархіі, пятроўская палітыка ліквід ўніяцкай царквы. Уніяцкая вера з-за таго ператвараецца ў “халопскую”. Пётр1. Галоўным для праваслаўя і цэнтрам антыўніяцкай барацьба на Б. і РП на працягу 18ст. заставалася Магілёўская епархія. У 1704-1728 яе ўзначальваў прыхільнік Расіі С.Чацвярцінскі.

9 XIV—XV-. стан-не бел. л-ры: жыціі, хаджэнні, пропаведзі. Рыгор Цамблак (царк. пісьм-к і прапаведнік) летапісанне (XII—XIII): "Летапісец вялікіх князёў літоўскіх" (к.1430, Смаленск) архітэктура: замкі-крэпасці. У ХІП ст. да іх уводз. мураван. вежы-данжоны (у Камянцы, Гар., Бярэсці, Навагр., Пол., Тураве) + Лідскі замак тыпу “кастэль” (20-ыя гг XIV) + замак у Крэве (30-ыя гг XIV) . культа. арх-ра – бел. готыка. Сафійскі сабор у Пол., перабуд. ў 1494—1505 гг. у храм-крэпасць. Жывапіс: манументальн. роспісы, іканапіс, партрэт. абразы "Маці Боская Замілаванне" з Маларыты Брэсц-кай вобласці, "Маці Боская Іерусалімская" з Пінска + партрэты гіст. дзеячаў.

Культура 16 – 1/2 17ст. Адрадж. – эп. найвялікш. Дасягненняў. Гум-м сцвярджае высок. годнасць чал-ка, ставіць дабро крытэрыем грам. прагрэсу, абараняе ідэалы справядлівасці, чал-любства, свабоды. XV—XVIстст. - эканам, сац-паліт і ідэалагіч перадумовы д/станаўлення к-ры А. ў ВКЛ: рост гарадоў, раз-цё таварна-грашовай гасп-кі, павеліч. гандлёва-рамесніцкага нас-ва, ажыўленне грам-паліт. жыцця ў горадзе, узмацненне сац-класавай бар-бы ў вёсцы, паліт. цэнтр-цыя і дзярж-прававая стабіл-цыя грам-ва, фармірав. бел. нар-сці і нац. самасвядомасці, пашыр. кантактаў з краінамі Зах. і Цэнтр. Еўр. XVI— 1/2 XVIIст. - працэс секулярызацыі к-ры Бел., набірае сілу свецкі кірунак у жывапісе, літ-ры, развів. кнігадрук-не, адукацыя+імпарт кніжнай прадукцыі з-за мяжы і камплектаванне бібліятэк, цікавасць да антыч. к-ры і філасофіі. Верацярпімасць. Статуты (1529,66,88). Мецэнацтва (друкарні і тэатры Радзівілаў). Дэмакратызацыя к-ры. Імкненне да раскошы, ведаў, навукі, мас-ва. Узнікаюць 1-я свецкія бібл-кі. 16 – 1/2 17ст. - працягв. стварэнне летапісаў:“Хроніка ВКЛ і Жамойцкага” (у аснове-легенда аб паходж. старажыт. літоўцаў ад рымлян), ”Баркулабаўскі летапіс” (17ст) + ”Прамова Мялешкі”, ”Ліст да Абуховіча”. 2/2 16 ст. – сетка езуіцкіх школ (Полацк, Нясвіж, Гародня) + езуіцк.калегіумы (Полацк, Мн). 1579 – у Вільні – езуіц. акадэмія – 1я ВНУ у ВКЛ. Кнігадрук-не: 1550-70 – у Берасці дзейніч. 1я на тэр. суч. Бел. друкарня. + ў Нясвіжы (С. Будны “Катэхізіс” – кірылічны шрыфт). + Скарына, Цяпінскі. 1619 – Граматыка М.Сматрыцкага. Сяр.1570х – П.Мсціславец заснаваў у Вільні друк-ню (выдадзены статут 1588). + М.Гусоўскі. Найбольш распаўсюдж. від жыв-су - абраз. На пач. 17ст. складв. бел. іканапісн. школа. Кан. 16 – 1/2 17ст. – барока: жыв-с: прапрацоўка складак адзення, спалучэнне колеру (абраз “Тройца новазапаветная”, ”Успенне”). Бел. станкавы партрэт: росквіт - 17ст. “Сармацкі партрэт” (творы біскупа Гейдройца – парт. княгіні Кацяр. Слуцкай, канцлера Л. Сапегі). Дойлідства: 1/2 16ст. СВ архіт. стылі. 2/2 17ст. - 1ыя збудаванні рэнесан. стылю + рысы готыкі (Спаса-Праабражэнск. ц-ва ў Заслаўі, фарны касцёл у Клецку). Кан. 16ст пад уплывам А. страчваюцца абаронч. вежы. + з’яўленне і станаўленне нов. маст. стылю – барока (езуіцкі касцел у Нясвіжы). Буйныя асяродкі царк. і свецк. музыч. к-ры ў 16-17ст. – брацтвы (муз. Адукацыю) з 16ст. пашыраецца батлейка.